Δημήτρης Ψαθάς

Ο Δημήτρης Ψαθάς (1907-1979), υπήρξε Έλληνας δημοσιογράφος, χρονογράφος, ευθυμογράφος,και θεατρικός συγγραφέας.

Καταγόταν από την Τένεδο και γεννήθηκε στη Τραπεζούντα του Πόντου τον Οκτώβριο του 1907 και το 1923 μετά το τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου τελειώνοντας τις σπουδές του αφιερώθηκε τόσο στη δημοσιογραφία και ιδιαίτερα στην ευθυμογραφία όσο και στο θέατρο.

Ο μύθος θέλει τον 18χρονο Δημήτρη Ψαθά να ξεκινά την καριέρα του το 1925 στο τότε «Ελεύθερον Βήμα», στην αρχή ως παιδί για τα θελήματα: πηγαινοερχόταν για δουλειές στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Αργούσε όμως να επιστρέψει και όλοι στην εφημερίδα απορούσαν, γιατί το Αρσάκειο απείχε λίγα μόλις μέτρα από τα γραφεία της εφημερίδας, στην οδό Εδουάρδου Λω 3 – μετέπειτα Χρήστου Λαδά 3.

Εκείνος τους εξηγούσε ότι ξεχνιόταν στους χώρους των δικαστηρίων. Εβρισκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το να παρακολουθεί δίκες. «Δηλαδή, τι είναι αυτό που σε μαγνητίζει;» τον ρωτούσαν. Και ο Δημήτρης Ψαθάς άρχιζε να τους διηγείται με το νι και με το σίγμα καθετί που είχε συμβεί μέσα στην αίθουσα. «Ε, τότε, λοιπόν, γράψε αυτά που παρακολουθείς»φαίνεται πως του είπαν και έτσι ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα ως δικαστικού συντάκτη.

Δέκα χρόνια μετά συνέχισε την πορεία του στον χώρο μετακομίζοντας στα τότε «Αθηναϊκά Νέα» του συγκροτήματος Λαμπράκη με στιγμιότυπα από τα δικαστήρια και με το ψευδώνυμο «Ο μάρτυς». Το 1937 ανέλαβε το χρονογράφημα στην ίδια εφημερίδα, η οποία μεταπολεμικά ονομάστηκε πλέον «Τα Νέα», όπου και παρέμεινε για περίπου 40 χρόνια. Με τα «Εύθυμα και σοβαρά» του, που δημοσιεύονταν στην πρώτη σελίδα, ο Ψαθάς εμπότισε το χρονογράφημα με μπόλικη δόση πολιτικής.

Το 1937 εξέδωσε το πρώτο του χιουμοριστικό βιβλίο με τον τίτλο «Η θέμις έχει κέφια» και τον επόμενο χρόνο το δεύτερο βιβλίο του «Η Θέμις έχει νεύρα».

Μέσα στη δεκαετία του ΄60, εποχή ταραγμένη και δύσκολη, το χρονογράφημα του Ψαθά ήταν (μαζί με τη γελοιογραφία του Δημητριάδη) εξοντωτικό πολιτικό όπλο. Σε βαρύτητα μετρούσε περισσότερο από το κύριο άρθρο των «Νέων»» έγραφε το 1991 ο Νίκος Δήμου στο δοκίμιό του «Ο θάνατος του χρονογραφήματος».

Είδος που μετρά περίπου 100 χρόνια ζωής και το οποίο καλλιέργησαν ουκ ολίγοι πριν από τον Ψαθά, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς και ο Παύλος Παλαιολόγος, στην αρχή το χρονογράφημα ήταν περισσότερο λογοτεχνικό, για να εξελιχθεί σε όλο και περισσότερο πολιτικό. «Καθημερινή ιστορία της ζωής και φιλοσοφία της» το είχε χαρακτηρίσει ο Νιρβάνας στον εναρκτήριο λόγο του στην Ακαδημία Αθηνών. «Είναι η ιστορία της ζωής και του δευτερολέπτου» είχε προσθέσει.

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1940 με την κωμωδία «Το στραβόξυλο», που ανέβηκε από το θίασο του Βασίλη Αργυρόπουλου και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν έργα όπως: «Φον Δημητράκης», «Μικροί φαρισαίοι», «Ένας βλάκας και μισός», «Η Χαρτοπαίχτρα», «Ξύπνα Βασίλη», που γνώρισαν επιτυχία στη σκηνή και πολλά μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο με ανάλογη επιτυχία.

Τη δραματική περίοδο της ιταλογερμανικής κατοχής, ο Δημήτρης Ψαθάς περιέγραψε με το δικό του τρόπο στα βιβλία του «Χειμώνας του ’41» (1945), «Αντίσταση» (1945) και «Χιούμορ μιας εποχής» (1946). Ταξίδεψε σε Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Τουρκία, Αίγυπτο και περιέλαβε τις εντυπώσεις του στα βιβλία «Κάτω από τους Ουρανοξύστες» (1950), «Στη χώρα των μυλόρδων» (1951) και «Παρίσι, Σταμπούλ κι άλλα εύθυμα ταξίδια» (1951), που συνδυάζουν δημοσιογραφικά και ευθυμογραφικά στοιχεία με κοινωνικά και πολιτικά σχόλια.

«Μέσα στη δεκαετία του ΄60, εποχή ταραγμένη και δύσκολη, το χρονογράφημα του Ψαθά ήταν (μαζί με τη γελοιογραφία του Δημητριάδη) εξοντωτικό πολιτικό όπλο. Σε βαρύτητα μετρούσε περισσότερο από το κύριο άρθρο των «Νέων»» έγραφε το 1991 ο Νίκος Δήμουστο δοκίμιό του «Ο θάνατος του χρονογραφήματος». Είδος που μετρά περίπου 100 χρόνια ζωής και το οποίο καλλιέργησαν ουκ ολίγοι πριν από τον Ψαθά, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς και ο Παύλος Παλαιολόγος, στην αρχή το χρονογράφημα ήταν περισσότερο λογοτεχνικό, για να εξελιχθεί σε όλο και περισσότερο πολιτικό. «Καθημερινή ιστορία της ζωής και φιλοσοφία της» το είχε χαρακτηρίσει ο Νιρβάνας στον εναρκτήριο λόγο του στην Ακαδημία Αθηνών. «Είναι η ιστορία της ζωής και του δευτερολέπτου» είχε προσθέσει.

Ο Δημήτρης Ψαθάς με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Δημήτρη Χόρν (πρωταγωνιστή της κωμωδίας του «Εταιρεία Θαυμάτων»)

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος για τον Ψαθά

«Ημουν στο γραφείο με τον Ψαθά από το 1963 ως τότε που έφυγε από «Τα Νέα»» θυμάται ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. «Καθημερινά ερχόταν κατά τις 10.30-11. Εμπαινε μέσα σοβαρός, έλεγε μια καλημέρα και καθόταν να γράψει. Το γραφείο του ήταν πλάτη με τον τοίχο που μας χώριζε από το γραφείο του Νίτσου, που ήταν τότε διευθυντής. Μαζί με τον Ψαθά κι εμένα, στον ίδιο χώρο ήταν ο Φάνης Κλεάνθης, που έκανε ύλη στα καλλιτεχνικά, ενώ διαγωνίως του Ψαθά καθόταν ο Φωκίων Δημητριάδης, ο μεγαλύτερος τότε γελοιογράφος στον κόσμο. Εκεί έγραφαν αργότερα και ο Πηλιχός, ο Σταματίου και η Μαρία Παπαδοπούλου. Κοντά στο δικό μου γραφείο, που ήταν στην άκρη δεξιά, καθόταν και ο Ανδρέας Σακαλής».

«Θυμάμαι ότι, ενώ όλοι τότε γράφαμε στα γνωστά δημοσιογραφικά μπλοκ, εκείνος ζητούσε από τον καφετζή ένα μαχαίρι για να κόψει στη μέση τα χαρτιά. Κι έτσι έγραφε στο μισό χαρτί με μια χρυσή πένα Πάρκερ – ποτέ με στυλό ή απλό Μπικ. Οσο έγραφε δεν σήκωνε καθόλου το κέφαλο. Μόλις τελείωνε, πήγαινε να παραδώσει το χειρόγραφό του στην ύλη. Υπεύθυνος ήταν τότε ο Μαγγανάρης, στον οποίο το παρέδιδε με τη φράση «bonjour jeunesse» («καλημέρα νιότη»), μια φράση που χρησιμοποιούσε πολύ ο υλατζής, γιατί δεν ήταν πια και τόσο νέος… Επειτα επέστρεφε στο γραφείο, έπινε ένα ουζάκι με ένα φθηνομεζεδάκι, άναβε ένα τσιγάρο και έφευγε».

Η ζωή του ήταν περισσότερο σχετική με του Φωκίωνα Δημητριάδη, με τον οποίο συζητούσαν κάθε μέρα προτού πιάσουν δουλειά. «Ο Ψαθάς τού έδινε ιδέες για γελοιογραφίες. Αλλωστε, και ο Δημητριάδης ήταν αμίλητος… Το χρονογράφημά του έμπαινε στην πρώτη σελίδα αριστερά, σε μια εποχή που η κυκλοφορία της εφημερίδας στην Αθήνα και στον Πειραιά ήταν 250.000… Ηταν εξαιρετικά δημοφιλής. Ο κόσμος τού έστελνε γράμματα, εκατοντάδες γράμματα. Είχε δύναμη και επιρροή με αυτά που έγραφε στην εφημερίδα. Στο γραφείο δεν δεχόταν κόσμο – μόνο τον Γιάννη Γκιωνάκη θυμάμαι, που μια εποχή ερχόταν συχνά γιατί θα ανέβαζε ένα έργο του».

«Τότε, στην Αποστασία, κατέβηκε από το Καστρί ο Γεώργιος Παπανδρέου στη Λέσχη των Φιλελευθέρων, που στεγαζόταν απέναντι ακριβώς από «Τα Νέα» στη Χρήστου Λαδά. Οταν βγήκε ο Γέρος στο μπαλκόνι να χαιρετίσει το πλήθος που είχε μαζευθεί, πήγαμε κι εμείς κοντά στο παράθυρο. Τότε ο Παπανδρέου αντάλλαξε από απόσταση θερμή χειραψία με τον Ψαθά. Μια άλλη φορά θυμάμαι που του τηλεφώνησε ο διευθυντής του γραφείου του Καραμανλή – το τηλέφωνο τότε στο γραφείο ήταν ντούμπλεξ… Παντοδύναμος πρωθυπουργός τότε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, δεν ήταν σύνηθες να τηλεφωνεί σε δημοσιογράφους».

Ηταν 1976 όταν ο Δημήτρης Ψαθάς αποφάσισε να φύγει από «Τα Νέα» για τη νεοσύστατη τότε «Ελευθεροτυπία», όπου και παρέμεινε ως τον ξαφνικό θάνατό του, τον Νοέμβριο του 1979, σε ηλικία 72 ετών.

Ο Δημήτρης Ψαθάς με τους Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Τζένη Καρέζη, Ντίνο Ηλιόπουλο

Τα έργα του

Από το 1940 και μετά ξεκινάει η μεγάλη του συγγραφή θεατρικών έργων, που αποτελούσαν τομή και σάρωση συγκεκριμένων ανθρώπινων χαρακτήρων, ηθών και συμπεριφορών.

«Το στραβόξυλο» (1940), «Ο εαυτούλης μου» (1941), «Οι ελαφρόμυαλοι» (1942), «Μαντάμ Σουσού» (1942), «Σκίτσα της εποχής» (1944), «Φον Δημητράκης» (1947), «Η ζωή μου είναι ωραία» (1952), Ζητείται ψεύτης (1953), «Μικροί Φαρισαίοι» (1954), «Ο φαύλος κύκλος» (1954), «Ένας βλάκας και μισός» (1956), «Προς Θεού μεταξύ μας» (1957), «Φωνάζει ο κλέφτης» (1958),«Εταιρεία θαυμάτων» (1959), «Η Μαίρη τα λέει όλα» (1960), «Εξοχικόν κέντρον ο Έρως» (1960), «Εμπρός να γδυθούμε» (1962), η «Χαρτοπαίχτρα» (1963), «Ξύπνα Βασίλη» (1965), ο «Αχόρταγος» (1966), «Ο Κουτσομπόλης» (1968), «Προίκα μου αγαπημένη» (1968), «Οι ατίθασοι» (1970), «Ο αφελής» (1973), «Το ανθρωπάκι» (1974) κ.α.

Η Δουλειά του ΔΗΜΗΤΡΗ ΨΑΘΑ πάνω στους ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ» καθώς και «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ» συγκεκριμένων συμπεριφορών του ανθρώπου μέσα στη πλοκή της ζωής του.

Κατέχοντας το χιούμορ σε απίστευτο βαθμό ωριμότητας καταπιάνεται με όλες τις «χτυπητές» περιπτώσεις ανθρώπινων προτύπων συμπεριφοράς:

Με τον άνθρωπο «γκρινιάρη», το κλασικό Ελληνικό

        •    ….στραβόξυλο

  • Με τον απλό αφελή και βλάκα ανθρωπάκο, που γίνεται αντικείμενο στυγνής εκμετάλλευσης στη ζωή του.
  • Με τον άντρα αδελφό στην κλασική Ελληνική οικογένεια που «οφείλει» να είναι ο τιμητής της …ηθικής και της «προστασίας»
  • Με τον άνθρωπο που το μόνο του ενδιαφέρον και σκοπός είναι ο Εαυτούλης του και όλα που γυρίζουν ολόγυρά του
  • Με τον άνθρωπο που δεν …χορταίνει τη βουλιμία της ζωής του με τίποτα και δεν ικανοποιείται με τίποτα μπροστά τη ματαιοδοξία του.
  • Με τους ανθρώπους που αλλάζουν ιδεολογίες και αξίες ζωής ανάλογα το συμφέρον της τσέπης τους και το βόλεμά της.
  • Με τον άνθρωπο «μπαγαμπόντη», που επιβιώνει παντού με την πονηριά του, τα ψεμματάκια του, που ανεβοκατεβαίνουν σαν καμπύλες μαθηματικών ανάλογα την περίσταση

Όλοι αυτοί οι ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ λοιπόν και τα ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ και ΗΘΩΝ, από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΨΑΘΑ, ήταν αδύνατον να αφήσουν αδιάφορο τόσο το ΘΕΑΤΡΟ, όσο φυσικά και τονΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Έτσι, πολύ μεγάλος αριθμός από το έργο του μεταφέρεται στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ και θριαμβεύει στην κυριολεξία γράφοντας ολάκερη σχολή, αφήνοντας παρακαταθήκη.

Επίσης ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ πλουτίζει από το μεγάλο του έργο και οι Έλληνες σκηνοθέτες και παραγωγοί σκύβουν με σεβασμό στη δημιουργία του δίνοντας ταινίες που άφησαν ιστορία στην Μεγάλη Οθόνη μπαίνοντας σε κάθε σπίτι λειτουργώντας όχι μονάχα σαν εργαλείο χιούμορ και κωμωδίας αλλά και σαν ολάκερη ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ακτινογραφία συμπεριφορών και ηθών.

Κινηματογραφικές μεταφορές των έργων του

  • 1948 «Μαντάμ Σουσού», σενάριο Νίκου Τσιφόρου και σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, με πρωταγωνιστές τη Μαρίκα Νέζερ και τον Βασίλη Λογοθετίδη

 

  • 1952 «Το στραβόξυλο», σενάριο – σκηνοθεσία Χρήστος Αποστόλου, πρωταγωνιστής ο Βασίλης Αργυρόπουλος

 

  • 1959 «Να πεθερός, να μάλαμα» σενάριο – σκηνοθεσία Μάριος Νούσιας, με Ντίνο Ηλιόπουλο και Βασίλη Διαμαντόπουλο

 

  • 1959 «Ένας βλάκας και μισός», σενάριο και σκηνοθεσία του Γιάννη Δαλιανίδη, με πρωταγωνιστή τον Χρήστο Ευθυμίου

 

  • 1961 «Ζητείται ψεύτης» σενάριο – σκηνοθεσία Γιάννης Δαλιανίδης
  • 1962 «Ο ατσίδας» σενάριο – σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη

 

  • 1962 «Εταιρεία θαυμάτων» , σενάριο – σκηνοθεσία Στέφανος Στρατηγός, πρωταγωνιστής ο Δημήτρη Παπαμιχαήλ
  • 1964 «Ο ευατούλης μου», σενάριο – σκηνοθεσία Ορέστης Λάσκος
  • 1965 «Φωνάζει ο κλέφτης», σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη

 

  • 1965 «Η χαρτοπαίχτρα», σενάριο – σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη

  • 1967 «Ο αχόρταγος» σε σενάριο Λάζαρου Μοντανάρη και σκηνοθεσία Ντίμη Δαδήρα και πρωταγωνιστή τον Γιάννη Γκιωνάκη
  • 1969 «Το στραβόξυλο» δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου έργου, σε σενάριο Ντίνου Δημόπουλου και σκηνοθεσία Ορέστη Λάσκου. Μεγάλη προσωπική επιτυχία του Γιάννη Γκιωνάκη.
  • 1969 «Ξύπνα Βασίλη», σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη

 

  • 2010 «Ζητείται ψεύτης», σε σενάριο και σκηνοθεσία Ιεροκλή Μιχαηλίδη, και πρωταγωνιστή τον ίδιο και τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο

 

 

Βίντεο : Μαντάμ Σουσού

Παίζουν με τη σειρά που ακούγονται Ντίνα Γιαννακού, Ειρήνη Κουμαριανού, Γιάννης Γκιωνάκης, Άννα Παϊτατζή, Νίκος Παγκράτης, Θόδωρος Δημήτριεφ, Θόδωρος Κατσαδράμης, Κική Ρέππα, Σταύρος Ξενίδης, Στέλιος Δρίβας* *Σκηνοθεσία Βίκτωρ Παγουλάτος*

Οι μαθητές που εργάστηκαν

Τσαλής Φώτης

Φούσκος Αλέξανδρος

Φωκάς Ανέστης

Φαϊτατζόγλου Μάριος

Πηγές

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=453887

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%A8%CE%B1%CE%B8%CE%AC%CF%82

https://www.sansimera.gr/biographies/49

 

 

 

 

 

 

 

Σχολιάστε

Top