Το σχολείο είναι ένας χώρος ,στον οποίο τα παιδιά δεν αποκτούν απλώς γνώσεις ,αλλά και κοινωνικοποιούνται. Το σχολικό προαύλιο δεν είναι απλά ένας χώρος για παιχνίδι. Είναι μια μικρή κοινωνία. Για ορισμένα παιδιά όμως μπορεί να είναι και ένας εφιάλτης, αφού εκεί κάποια παιδιά μακριά από τα όρια της οικογένειας και το αυστηρό πλαίσιο της τάξης , μπορεί να δείξουν το πιο σκληρό πρόσωπο τους. Όχι γιατί τα παιδιά είναι σκληρά, αλλά γιατί δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τις κοινωνικές δεξιότητες των «μεγάλων», γιατί δεν έχουν ακόμα ξεκάθαρη αντίληψη του τι είναι σωστό και τι λάθος ή γιατί πολύ απλά θέλουν να δοκιμάσουν την δύναμη τους.  Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ενδοσχολική βία και μαστίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Από τις πρώτες κιόλας τάξεις του δημοτικού ένα στα πέντε παιδιά περίπου, (κυρίως αγόρια) παρουσιάζουν επιθετικότητα.Όχι μόνο για λόγους κυριαρχίας αλλά και για λόγους άμυνας. Αλλά και τα κορίτσια, που σπάνια εκφράζουν επιθετικότητα με την τη φυσική της μορφή της βίας , μπορεί να είναι σκληρά πληγώνοντας τους άλλους με τα λόγια ή ένα περιφρονητικό βλέμμα ή απλώς γυρνώντας την πλάτη τους. Όταν μάλιστα αυτή η επιθετικότητα εκδηλώνεται συστηματικά και στρέφεται εναντίον συγκεκριμένων παιδιών τότε το φαινόμενο, μας ανησυχεί ιδιαίτερα. Και η ανησυχία, δεν πρέπει να αφορά μόνο τους γονείς των παιδιών που πέφτουν θύματα βίας η εκφοβισμού. Πρέπει να αφορά όλους τους γονείς και μάλιστα τους  γονείς των παιδιών που επιδεικνύουν επιθετική συμπεριφορά.

Πώς δημιουργείτε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και ποια αποτελέσματα έχει;

Τα παιδιά έχουν την τάση να ενοχλούν, να καταπιέζουν και να απορρίπτουν οποιοδήποτε παιδί διαφέρει. Και για κάποιο λόγο,  βρίσκεται σε θέση αδυναμίας να αμυνθεί.

Συνήθως στοχοποιείται οποιοδήποτε παιδί έχει κάποια ιδιαιτερότητα που το διαφοροποιεί , έστω και λίγο , από τα υπόλοιπα, πχ είναι πολύ ψηλό ή πολύ κοντό , παχύ, με γυαλιά, ξενικής καταγωγής, ή ακόμα πολύ καλός ή πολύ αδύναμος μαθητής, κλπ. Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση, ντροπαλά ή εσωστρεφή ή παιδιά ευαίσθητα , που αντιδρούν στα πειράγματα, πχ θυμώνουν, κλαίνε ή απομονώνονται.

Την αρχή την κάνει, συνήθως ένα παιδί που έχει τη θέση του «αρχηγού». Οι άλλοι είτε το ακολουθούν είτε αποδέχονται τη συμπεριφορά του ή δεν τη αποδέχονται, όμως σιωπούν. Αξίζει να σημειώσουμε πως, τις περισσότερες φορές ο θύτης έχει υπάρξει και ο ίδιος θύμα κακοποίησης.

Τα αποτελέσματα της ενδοσχολικής βίας είναι ολέθρια εξίσου , δηλαδή και για τα θύματα και για τους θύτες. Οι θύτες ενδέχεται να γίνουν ενήλικες με αντικοινωνική συμπεριφορά, αφού οι πράξεις τους σιγά-σιγα τους οδηγούν στην περιθωριοποίηση τους και στην απόρριψη τους από τους άλλους.

Για τα θύματα υπάρχουν δυο « δρόμοι» . Άλλοι θα εσωτερικεύσουν την επιθετικότητα που  έχουν υποστεί, με αποτέλεσμα να εκδηλώσουν άγχος ή κατάθλιψη. Άλλοι αντίθετα θα εξωτερικευόσουν αυτή τη βία και θα μετατραπούν με τη σειρά τους σε θύτες άλλων παιδιών. Με αυτόν τον τρόπο διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος της βίας. Για αυτό η σωστή καθοδήγηση των παιδιών από γονείς και εκπαιδευτικούς θεωρείται πολύτιμη.

Τι θα πρέπει να κάνουν οι γονείς για την πρόληψη του φαινομένου;

Οι γονείς πρέπει , πρώτα από όλα , να δίνουν το καλό παράδειγμα : πρέπει να αποφεύγουν κάθε μορφή βίας . Θα πρέπει ακόμα να παροτρύνουν τα μέλη της οικογένειας να μοιράζονται τα πράγματά τους , να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού . Έτσι θα μάθουν στη συντροφικότητα και τη συνεργασία. Θα πρέπει ακόμα να ελέγχουν το τηλεοπτικό πρόγραμμα που παρακολουθούν τα παιδιά τους ή τα βιντεοπαιχνίδια , εξαιρώντας εκείνα που έχουν σκηνές βίας .

Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να εκτονώνουν τα αρνητικά τους συναισθήματα , όπως ο θυμός , χωρίς να καταφεύγουν στη βία . Αυτό γίνεται αν ο γονιός τα παροτρύνει να συζητούν μαζί του για αυτά . Τέλος , θα πρέπει να ευαισθητοποιεί τα παιδιά απέναντι σε άτομα που είναι σε θέση αδυναμίας , παρακινώντας τα να βοηθούν όπου μπορούν και να συμπαραστέκονται στα θύματα , αντί να τηρούν παθητική στάση με τη σιωπή τους .

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί που πέφτει θύμα βίας ή εκφοβισμού να μιλά για αυτό στους γονείς του ή στον εκπαιδευτικό , ώστε να βοηθηθεί . Όμως τις περισσότερες φορές τα παιδιά αυτά δεν μιλούν . Κι όσο δεν μιλούν και δεν αντιδρούν , τόσο εντείνονται οι επιθέσεις .

Αν ένα παιδί δείχνει άκεφο και αγχωμένο κάθε πρωί πριν φύγει για το σχολείο , αν βρίσκει δικαιολογίες για να μην πάει στο σχολείο , αν ξαφνικά έχει γίνει οξύθυμο ή νευρικό , τότε είναι πιθανό να έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή βίας .

Τι θα πρέπει να κάνει ο γονιός αν αναγνωρίσει αυτά τα σημάδια στο παιδί του;

Ο γονιός θα πρέπει να ενεργήσει πολύ προσεκτικά . Καλό θα ήταν να αποφύγει τις δραστικές λύσεις και να συζητήσει με τους εκπαιδευτικούς για το αν υπάρχει πραγματικά κάποιο πρόβλημα και πώς θα το αντιμετωπίσει . Θα πρέπει πρώτα από όλα να μάθει στο παιδί του πώς να βάζει όρια στην συμπεριφορά των άλλων , όταν το ενοχλούν με φράσεις όπως : « άσε με ήσυχο »  ή « μη με ενοχλείς » . Το κάθε παιδί θα πρέπει να μάθει να διεκδικεί τα δικαιώματά του .

    Θα πρέπει να το ενθαρρύνει να κάνει φίλους όχι μόνο από το σχολείο , αλλά και από διαφορετικούς κύκλους , φροντίζοντας , για παράδειγμα , να ξεκινήσει κάποιο ομαδικό σπορ .

    Είναι πολύ σημαντικό εξάλλου να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του παιδιού δίνοντάς του και ενθαρρύνοντάς το να αποδεχτεί τον εαυτό του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.  Ο ίδιος γονιός θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός όταν ασκεί κριτική στο παιδί του .

Τέλος , το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι στη ζωή δεν είναι ανάγκη να μας αποδέχονται όλοι , οφείλουν όμως να μα σέβονται . Άλλωστε σημασία έχει να μας αγαπούν οι δικοί μας άνθρωποι .

Πάνω από όλα όμως θα πρέπει όλοι να προβληματιστούμε σχετικά με τον υπέρμετρο ανταγωνισμό που έχει αναχθεί σε κυρίαρχη αξία της εποχής μας . Η δύναμη , η κυριαρχία , η επικράτηση , η πρωτιά …. (όχι η ανθρωπιά , ο σεβασμός , η αλληλεγγύη) …. αυτά είναι τα σύγχρονα πρότυπα , οι σύγχρονοι θεοί …. Είναι ολοφάνερο πόσο ολέθρια επίδραση έχουν στην ευαίσθητη παιδική ψυχή .

Κων/νος Δημούδης  Α1

Γιώργος Κανάκης Α1