Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 29 Απριλίου του 1863. Ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί του μεγαλέμπορου βαμβακιού Πέτρου Καβάφη, που κρατούσε από γένος φαναριώτικο με ρίζες βυζαντινές, και της Χαρίκλειας το γένος Φωτιάδη που ήταν επίσης Φαναριώτισα.

Τα πρώτα του παιδικά χρόνια τα έζησε δίχως προβλήματα. Ο θάνατος του πατέρα του, το 1870, στάθηκε η απαρχή της οικονομικής παρακμής της οικογένειας. Δύο χρόνια αργότερα η οικογένεια μετακομίζει στην Αγγλία· κύριος σταθμός της εκεί το Λίβερπουλ, και κατά δεύτερο λόγο το Λονδίνο.

 

«Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.»

 

Η οικογένεια Καβάφη, αφού έχασε σχεδόν όλη της την περιουσία εξαιτίας του οικονομικού κραχ στην Αίγυπτο, επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια το 1878. Ο Κωνσταντίνος σπουδάζει στο εμποροπρακτικό λύκειο «Ο Ερμής». Οι πραγματικές σπουδές όμως για ένα «παιδί φανατικό για γράμματα» δεν μπορεί να είναι παρά τα εξωσχολικά διαβάσματά του. Αυτοδίδακτος κατ’ ουσίαν ο Καβάφης, αξιοποιεί για την προσωπική του μόρφωση όσα βιβλία τού προσφέρουν οι δανειστικές βιβλιοθήκες της γενέτειράς του.

Το 1882 η οικογένεια Καβάφη μετακινείται στην Πόλη, όπου παραμένει επί τριετία. Και εκεί αρχίζει να καταγίνεται με την τέχνη της ποίησης.

«Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα·
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.»

 

Με την επιστροφή στην Αλεξάνδρεια, το 1885, ο Καβάφης εργάζεται  ως δημοσιογράφος και κατόπιν ως μεσίτης στο Χρηματιστήριο Βάμβακος. Στα χρόνια 1889-1892 υπηρετεί ως άμισθος γραμματέας στην Υπηρεσία Αρδεύσεων, εξαρτώμενη από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Το 1922 αποσύρεται από την υπαλληλική ζωή, χωρίς να προκύπτει ότι συνταξιοδοτήθηκε.

 

«Του μέλλοντος η μέρες στέκοντ’ εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμένα —
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια».

Το πρώτο ποίημα που δημοσίευσε ο Καβάφης, στις 15/27 Μαρτίου 1886, στον Έσπερο της Λειψίας, είναι το «Βακχικόν».

Λειτουργώντας ως αυστηρότατος κριτής του εαυτού του, ο αυστηρότερος όλων, ο Καβάφης αργότερα αποκήρυξε το «Βακχικόν»,γιατί ήταν μια άσκηση περισσότερο, μια δοκιμή.

Τον Ιούνιο του 1901 ο Καβάφης επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αθήνα. Τον συνοδεύει ο αδελφός του ο Αλέξανδρος. Γράφει στο ημερολόγιό του: «Το απόγευμα, ο Αλέξανδρος κ’ εγώ πήγαμε στην Ακρόπολη. Είδα τον Παρθενώνα, το Ερέχθειον, τα Προπύλαια, τη θέα των Αθηνών από την Ακρόπολη, το Μουσείο της Ακροπόλεως. Υπέροχα, υπέροχα!»

Γνωρίζεται με ανθρώπους των γραμμάτων και καλλιτέχνες. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος στις 30 Νοεμβρίου 1902, δημοσιεύει στα Παναθήναια το πρώτο του εγκώμιο για τον Καβάφη. Στο ιστορικό άρθρο του «Ένας ποιητής»  ο Γρ. Ξενόπουλος περιγράφει τον Καβάφη: «Είναι νέος, αλλ’ όχι εις την πρώτην νεότητα. Βαθειά μελαχροινός ως γηγενής της Αιγύπτου, με μαύρον μουστακάκι, με γυαλιά μύωπος, με περιβολήν Αλεξανδρινού κομψευομένου, αγγλίζουσαν ελαφρότατα, και με φυσιογνωμίαν συμπαθή, η οποία όμως εκ πρώτης όψεως δεν λέγει πολλά πράγματα. Υπό το εξωτερικόν εμπόρου γλωσσομαθούς κ’ ευγενεστάτου και κοσμικού, κρύπτεται επιμελώς ο φιλόσοφος και ποιητής. Η ομιλία του η ζωηρά, η σχεδόν στομφώδης και υπερβολική, και οι τρόποι του οι πάρα πολύ αβροί, και όλες εκείνες οι ευγένειές του και οι τσιριμόνιες, εκπλήττουν κάπως έναν Αθηναίον, συνηθισμένον με την σεμνήν απλότητα και την δειλήν αφέλειαν και την αγαθήν αδεξιότητα των λογίων μας.»

Τον Απρίλιο του 1919 το καβαφικό έργο προβάλλεται για πρώτη φορά εκτός Ελλάδας και Αιγύπτου, από τον Άγγλο μυθιστοριογράφο Έντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ (ανάμεσα στα έργα του το Δωμάτιο με θέα  και το Πέρασμα στην Ινδία), ο οποίος δημοσιεύει στο λονδρέζικο περιοδικό  The Athenaeum το δοκίμιο «Η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη».

«Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,[….]
κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.»

 

Το 1932 διαπιστώνεται ότι ο ποιητής πάσχει από καρκίνο του λάρυγγα. Έρχεται στην Αθήνα, όπου υποβάλλεται σε τραχειοτομία. Δεν μπορεί πια να μιλήσει.Πεθαίνει στο Ελληνικό Νοσοκομείο της Αλεξάνδρειας στις 29 Απριλίου 1933, ημέρα των γενεθλίων του.

 

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

 

Τα βασικά γνωρίσματα της καβαφικής ποίησης είναι η στοχαστική, φιλοσοφική διάθεση. Επιμένει στην πρόκληση διανοητικής συγκίνησης και αδιαφορεί για τη συναισθηματική διέγερση. Ο Καβάφης απευθύνεται σε ανθρώπους περισσότερο σκεπτόμενους παρά συναισθηματικούς. Αναφέρεται συχνά σε ιστορικά γεγονότα, τα οποία όμως χρησιμοποιεί ως αφορμή για να μας πει διαχρονικές αλήθειες. Άλλα γνωρίσματα της ποίησής του είναι η λιτότητα στην έκφραση, η πυκνότητα των νοημάτων, η ειρωνεία και ο διδακτικός τόνος.

 

«Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την  θέλεις

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον,

 όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις…»

 

Η ανηψιά του Χαρίκλεια Βαλιέρη έγραψε για τον ποιητή: «Τον κατηγόρησαν ότι δεν ήταν εθνικός ποιητής  γιατί δεν χρησιμοποίησε το ταλέντο του για να υμνήσει τους νικηφόρους αγώνες της πατρίδας του. Αλλά ο Καβάφης δεν ήταν λυρικός ποιητής ούτε και άνθρωπος της δράσης. Ήταν λόγιος και διανοούμενος. Και ο λόγιος, ο διανοούμενος, σκέφτεται περισσότερο τα ανθρώπινα προβλήματα παρά τα εθνικά».

 

«Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.[…]
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.»

 

Ο Καβάφης αγαπήθηκε ιδιαίτερα απ’ τις νεότερές του γενιές. Το έργο του γνωρίζει σήμερα παγκόσμια απήχηση.

Μαρία Βογιατζή Β1

Ελπίδα Θεοδωροπούλου Β1