Φωτεινή Μπόλκα, Βασιλική Βασίλαρου

Η Ελλάδα είναι προπύργιο σταθερότητας και ελευθερίας σε μια περιοχή που φλέγεται, αλλά και πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φυσικό είναι να λειτουργεί ως φάρος για τους απελπισμένους που προσπαθούν να γλιτώσουν από σφαγές, πείνα και δυστυχία, εκθέτοντας τις ζωές τους σε θανάσιμους κινδύνους. Η χώρα μας, με την προαιώνια παράδοση φιλοξενίας, της οποίας ο λαός επανειλημμένως δέχθηκε τη φιλοξενία και την αρωγή άλλων, είναι σε θέση να βοηθήσει, να προσφέρει άσυλο και ελπίδα. Να δώσει σε αυτούς τους ανθρώπους την ευκαιρία είτε να προχωρήσουν προς άλλες χώρες είτε να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Το νησί μας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο και σήμερα αλλά και το 1922, καθώς η Μυτιλήνη βρισκόταν ανάμεσα στους δέκα δήμους της χώρας με τη μεγαλύτερη αναλογία προσφύγων: 46,8%. Το προσφυγικό ζήτημα ταλάνισε το νησί της Λέσβου, παρά το γεγονός ότι οι πρόσφυγες ήταν ομοεθνείς και ομόθρησκοι, άρα ανήκαν στο «εθνικό υποκείμενο».
Σήμερα, το νησί της Λέσβου συναντά ξανά το μεταναστευτικό ζήτημα, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Οι τελευταίοι μήνες σημαδεύτηκαν από τη ραγδαία αύξηση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ρεύματος. Ο σχετικά αίθριος καιρός και η ήρεμη θάλασσα οδηγούν τους πρόσφυγες να συνωστίζονται στα τουρκικά παράλια, με στόχο να περάσουν μέσω των ελληνικών νησιών στην Ευρώπη.
Ο τεράστιος αριθμός μεταναστών και προσφύγων διαμένει στο λιμάνι της πόλης, στον εσωτερικό περιβάλλοντα χώρο του παλιού στρατοπέδου ή σε κτήματα ιδιωτών όπου έχουν δημιουργήσει άθλιες συνθήκες παραμονής. Κοιμούνται στο χώμα ή πάνω στις λάσπες, και ιδιαίτερα τα βράδια καίνε ακόμα και πλαστικά μπουκάλια για να ζεσταθούν. Αυτοί οι άνθρωποι σιτίζονται από καντίνες που λειτουργούν στον προαναφερθέντα εσωτερικό περιβάλλοντα χώρο, που εξυπηρετούν μόνο τους Σύριους, αφού οι υπόλοιποι δεν έχουν πρόσβαση εκεί, ή από πλανόδιους πωλητές ειδών σούπερ μάρκετ, που με τη σειρά τους εισπράττουν μεγάλα ποσά για βασικά είδη διατροφής.
Και αυτό δεν είναι το μοναδικό δείγμα εκμετάλλευσης από επιτήδειους.. Έξαρση παρουσιάζει το φαινόμενο μεταφοράς μεταναστών και προσφύγων κυρίως από την βόρεια περιοχή του νησιού, έναντι αμοιβής. Αυτό συνέβη γιατί τα δρομολόγια των λεωφορείων που μετέφεραν πρόσφυγες μειώθηκαν, προκειμένου να αποσυμφορηθεί η κατάσταση στο κέντρο καταγραφής τους, στη Μόρια.
Ευτυχώς είναι μικρός ο αριθμός εκείνων που σφετερίστηκαν τον ανθρώπινο πόνο. Η στάση και συμπεριφορά των κατοίκων στη συντριπτική τους πλειονότητα, χαρακτηρίζεται από ψυχραιμία, ευπρέπεια, υπομονή, διαρκή ανησυχία, αγωνία αλλά και ένταση εξ’ αιτίας της απουσίας αποτελεσματικών ενεργειών από την πολιτεία. Από τις αρχές του 2015, πάνω από 370.000 μετανάστες και πρόσφυγες έχουν αποβιβαστεί στις ακτές της Λέσβου.
Γι’ αυτό τη Λέσβο επισκέφθηκαν ο Αυστριακός καγκελάριος, Βέρνερ Φάιμαν, και ο Έλληνας πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, συνοδευόμενος από τον υπουργό Ναυτιλίας, Θοδωρή Δρίτσα, τον αναπληρωτή υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννη Μουζάλα, τον αναπληρωτή υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Νίκο Τόσκα, και υπηρεσιακούς παράγοντες. Τα μέλη της αποστολής, επιθεώρησαν τα Κέντρα Υποδοχής, Καταγραφής και Προσωρινής Φιλοξενίας, στο Καρά Τεπέ, στη Μόρια και στο πρώην ΠΙΚΠΑ αντίστοιχα, ενώ είδαν και τους χώρους όπου θα εγκατασταθεί ένα από τα κέντρα ταυτοποίησης και καταγραφής, τα λεγόμενα «hot-spots». . «Εκείνοι που δικαιούνται άσυλο, πρέπει να το αποκτούν και να κατανέμονται δίκαια στην ΕΕ, ενώ οι άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν αυτό το δικαίωμα, πρέπει να στέλνονται πίσω», είπε ο καγκελάριος της Αυστρίας.
Αυτό που επιβάλλεται να προσδιοριστεί διεθνώς είναι ποιοι ακριβώς δικαιούνται άσυλο. Παρά το γεγονός ότι προέρχονται, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, από χώρες με εμφύλια διαμάχη (Συρία, Αφγανιστάν, Ιράκ) είτε από άλλες που ανοιχτά καταπιέζουν όσους σκέφτονται διαφορετικά (Ερυθραία, Ιράν), η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Ένας Σύριος που ζει τέσσερα χρόνια στην Τουρκία και ένας συμπατριώτης του που έφυγε την περασμένη εβδομάδα από το Χαλέπι, δεν βρίσκονται στο ίδιο νομικό καθεστώς.
Πρόσφατα η Νορβηγία απέλασε όλους τους Σύριους που είχαν μπει στο έδαφός της από τη Ρωσία όπου ζούσαν επί χρόνια. Οι νορβηγικές Αρχές έκριναν ότι οι Σύριοι αυτοί δεν εγκατέλειψαν τη Ρωσία επειδή ήταν πρόσφυγες πολέμου ή επειδή τους αρνήθηκαν το δικαίωμα να εκφράζονται διαφορετικά. Ακόμα όμως και ένας Σύριος πρόσφυγας πολέμου που ζει στην Τουρκία και είναι αραβικής καταγωγής, είναι διαφορετικός από έναν Σύριο που έχει καταφύγει στην Τουρκία και είναι κουρδικής καταγωγής. Για τον απλούστατο λόγο ότι ο κουρδικής καταγωγής θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να είναι πρόσφυγας και από την Τουρκία.
Τονίζεται εμφατικά ότι το μοναδικό αίτημα των μεταναστών και των προσφύγων αυτών των ανθρώπων που επιθυμούν να επιβιώσουν από την ωμότητα του πολέμου που επικρατεί στη χώρα τους, είναι η ταχεία ταυτοποίηση και άμεση απομάκρυνσή τους από το νησί –και ακολούθως πιθανότατα και από τη χώρα– σε πλαίσιο και συνθήκες ανθρωπιάς, ασφάλειας και υγιεινής για τους ίδιους αλλά και για τις τοπικές κοινωνίες. Ταυτόχρονα, όμως, η αποτελεσματική διαχείριση του προβλήματος θα επιτρέψει να αναπτυχθούν και οι προϋποθέσεις αντιμετώπισης και αναίρεσης της εντεινόμενης ακραίας ρητορικής με στοιχεία ρατσισμού και ξενοφοβίας, ενισχυόμενης από φωνές ακραία λαϊκιστών και εθνικιστών. Η πρόσφατη, όμως, πραγματικότητα και η ανάληψη μέτρων, μας δείχνει ότι η αισιοδοξία πρέπει να είναι αιτιολογημένα παρούσα.