Επιμέλεια άρθρου: Λουκά Κωνσταντίνα

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν τη διατροφή vegan όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο. Τί είναι όμως ο βιγκανισμός, ποιες είναι οι αξίες και οι στόχοι που οι άνθρωποι πετυχαίνουν με αυτόν; Είναι κάποια στάση ζωήςσυγκεκριμένων ατόμων, των λεγόμενων vegans, ή πρόκειται απλά για μία νέα τάση;

Αυστηρή χορτοφαγία(Βιγκανισμός)

 Γνωστή και ως καθαρή χορτοφαγία (βιγκανισμός, αγγλιστί:  veganism)- είναι μία φιλοσοφία ή/και ένας τρόπος ζωής που αποκλείει τη χρήση ζώων ή ζωικών προϊόντων για τροφή, ένδυση ή άλλους σκοπούς. Πρακτικά, ένας αυστηρά χορτοφάγος (vegan) δεσμεύεται στην αποφυγή κατανάλωσης όλων των ζωικών προϊόντων (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, μέλι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα) και χρήση προϊόντων από γούνα, μαλλί, κόκκαλα, δέρμα, φτερά, μαργαριτάρια, κοράλλια, κερί  και άλλες ζωικές πηγές. Οι περισσότεροι αυστηρά χορτοφάγοι αποφεύγουν και τα προϊόντα που έχουν πειραματιστεί πάνω σε ζώα.

  Προέλευση του όρου

Η λέξη vegan, προήλθε από τη λέξη vegetarian που σημαίνει χορτοφάγος και άρχισε να χρησιμοποιείται το 1944. Αυτό συνέβη γιατί η Έλσι Σρίγκλεϋ και ο Ντόναλντ Γουάτσον θεωρούσαν ανήθικη τη χρήση του όρου χορτοφάγος για ανθρώπους που καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα κι έτσι ξεκίνησαν την Κοινωνία των Αυστηρά Χορτοφάγων στη Μεγάλη Βρετανία (UK Vegan Society). Συνδύασαν τα πρώτα τρία και τα δύο τελευταία γράμματα της λέξης vegetarian και δημιούργησαν τον όρο vegan.

Από την ίδρυσή της η Βρετανική Κοινωνία των Αυστηρά Χορτοφάγων, χρησιμοποίησε τον όρο vegan, για να συμπεριλάβει όλους εκείνους τους ανθρώπους που απέκλειαν από κάθε πτυχή της καθημερινής τους ζωής τα ζωικά προϊόντα, σε αντίθεση με εκείνους που τα απέκλειαν μόνο από τη διατροφή τους. Αν και η ολική χορτοφαγία με τη μορφή που έχει σήμερα είναι προϊόν του 20ού αιώνα, η αποχή από κάθε ζωικό προϊόν μπορεί να βρεθεί σε πολλές θρησκείες του παρελθόντος.

Δημοσκόπηση σχετικά με το βιγκανισμό

Δημοσκόπηση του Times/CNN που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2002, βρήκε πως το 4% των ενηλίκων Αμερικανών θεωρούν τους εαυτούς τους χορτοφάγους, και το 5% θεωρεί εαυτόν αυστηρά χορτοφάγο. Η εφημερίδα Times σε παρόμοια έρευνα για το Ηνωμένο Βασίλειο, βρήκε πως στην Αγγλία υπάρχουν περίπου 250.000 αυστηρά χορτοφάγοι.

      Κίνητρα της αποχής

°         Ηθική

Οι αυστηρά χορτοφάγοι γενικά αντιτίθενται στη βία και τη βαρβαρότητα, που συνδέεται με την κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών και αυγών, καλλυντικών που έχουν πειραματισθεί πρώτα, πάνω σε ζώα, παραγωγής ρούχων από δέρμα και γούνα κλπ.

Κάποιοι φιλόσοφοι, όπως ο Τζέρεμι Μπένθαμ και ο Πίτερ Σίνγκερ, ισχυρίζονται ότι, ο βασανισμός ενός νοήμονος ζώου σχετίζεται άμεσα με ηθικές αποφάσεις, και αν και δεν υποστηρίζουν τα δικαιώματα των ζώων, πιστεύουν πως τα ζώα κατανοούν πως δεν θέλουν να πονούν και να υποφέρουν. Άλλοι όπως ο Γκάρι Φρανσιόνε, πιστεύουν πως όλα τα νοήμονα ζώα θέλουν να μην υποφέρουν αλλά και να συνεχίσουν να ζουν. Το συχνότερο επιχείρημα για αυτήν την άποψη στηρίζεται στο ότι τα ζώα έχουν την ικανότητα να αισθανθούν ευχαρίστηση και χαρά, οπότε η θανάτωσή τους είναι ένα λάθος. Υποστηρίζει ακόμα πως, η εκμετάλλευση των ζώων, για ανθρώπινους σκοπούς είναι ανήθικη. Αν και οι δύο θεωρίες καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, στηρίζονται σε διαφορετικές βάσεις και δε συμφωνούν μεταξύ τους.

 ΠΡΟΣΟΧΗ!

Η επιλογή προϊόντων που δεν περιέχουν ζωϊκά παράγωγα απαιτεί γνώση των συστατικών αλλά και των μεθόδων παραγωγής τους. Επιπλέον, ακόμη και οι ίδιοι οι αυστηρά χορτοφάγοι δηλώνουν πως δεν είναι δυνατόν να αποφύγει κανείς 100% τα ζωϊκά παράγωγα καθώς πολύ συχνά υπάρχουν σε τρόφιμα, καλλυντικά και φάρμακα και δεν δηλώνονται.

 Υγεία
Η επιδημιολογική έρευνα του 1990 με τίτλο «The China Study» υποστηρίζει ότι, η κατανάλωση ζωικών προϊόντων, αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης. Οι αυστηρά χορτοφάγοι υποστηρίζουν πως η δίαιτά τους είναι πιο υγιεινή από αυτή των παμφάγων ανθρώπων.
Ένα από τα επιχειρήματά τους είναι πως, οι ίδιοι δεν καταναλώνουν τεχνητές ή χημικές ουσίες όπως ορμόνες και αντιβιοτικά, που συχνά συναντώνται στο κρέας των ζώων, τα οποία έχουν μεγαλώσει σε βιομηχανικές φάρμες. Ο Αμερικανικός Σύλλογος Διαιτολόγων αναφέρει πως: «σωστά σχεδιασμένες χορτοφαγικές δίαιτες είναι κατάλληλες για κάθε στάδιο της ανθρώπινης ζωής, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου εγκυμοσύνης, θηλασμού, αλλά και για βρέφη, παιδιά, εφήβους και αθλητές». Οι αυστηρά χορτοφαγικές δίαιτες περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα κορεσμένων λιπών, καθόλου χοληστερίνη και υψηλά επίπεδα υδατανθράκων, φυτικών ινών, μαγνησίου, καλίου και αντιοξειδωτικών βιταμινών C και E.
Πιστεύεται ότι οι χορτοφάγοι διαθέτουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος, αν και δεν υπάρχει σημαντική διαφορά στην πίεση. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Διαιτολόγων, οι χορτοφάγοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να χάσουν τη ζωή τους από κάποιο ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο. Έρευνες έχουν δείξει πως, η αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα μπορεί να μειώσει την χοληστερόλη στο αίμα και τις επιπλοκές σε ανθρώπους με διαβήτη.

 Αθλητισμός και vegans

Ο αριθμός των αυστηρά χορτοφάγων αθλητών συνεχώς αυξάνεται. Οι αθλητές αυτοί αγωνίζονται σε μία ποικιλία αθλημάτων, όπως άρση βαρών, μποντιμπίλντινγκ, πολεμικές τέχνες και τρέξιμο. Ο πολλαπλός ολυμπιονίκης Καρλ Λιούις έχει δηλώσει πως, στο απόγειο της αθλητικής του καριέρας είχε εφαρμόσει μια αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα.

Κτηνοτροφική βιομηχανία
Υπάρχουν ακόμη ισχυρισμοί πως, η βιομηχανία κρέατος και οι πρακτικές της, εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Ο Δόκτωρ Μάικλ Γκέγκερ, σε μια διάλεξή του, τον Ιανουάριο του 2004, στο MIT, υποστήριξε ότι, κάθε χρόνο πάνω από ένα εκατομμύριο τόνοι κοπριάς χορηγούνται ως τροφή στα ζώα των βιομηχανικών φαρμών, που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, προκειμένου να υπάρξει μείωση του κόστους συντήρησής τους. Ακόμη, υποστηρίζει πως, μέχρι και το 10% του αίματος των ζώων, που θανατώνονται στα σφαγεία, αναμειγνύεται με την τροφή τους, και μέχρι το 30% από την τροφή των κοτόπουλων προέρχεται από αίμα. Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, η οποία προσβάλλει τα βοοειδή (γνωστή ως νόσος των τρελών αγελάδων), έχει προκληθεί από την εκτροφή των ζώων αυτών με μολυσμένο κρέας και κόκκαλα, πρωτεΐνες, που προέρχονται από τα σφαγιασμένα ζώα (αγελάδες, πρόβατα). Στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, τέτοια κατάλοιπα από τις σφαγές απαγορεύεται να καταλήξουν στην τροφή των εναπομείναντων ζώων, αλλά σε κάποιες χώρες χρησιμοποιούνται ακόμη τέτοιες πρακτικές.
Η ολική χορτοφαγία, συχνά, θεωρείται μία δύσκολη διαιτητική επιλογή. Στο θέμα της λήψης όλων των απαραίτητων βιταμινών, η Αμερικανική Ένωση για το Διαβήτη υποστηρίζει πως μία καλά σχεδιασμένη αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα, μπορεί να προσφέρει όλα τα απαραίτητα στον ανθρώπινο οργανισμό, ωστόσο τονίζει πως «σε συγκεκριμένες περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνονται συμπληρώματα διατροφής».

Περιβάλλον

Κατά τη διάρκεια του 20 ού αιώνα, η ανάπτυξη του πληθυσμού του πλανήτη και η τεράστια βιομηχανιοποίηση όλων των φάσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας, έχουν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον. Εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο στερούνται της επαρκούς τροφής και του πόσιμου νερού. Η κατάσταση αυτή, επιβάλλει την υιοθέτηση βιώσιμων τρόπων παραγωγής τροφής που δεν επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση του πλανήτη.
Ένα κίνητρο για την υιοθέτηση της χορτοφαγίας αποτελούν οι τεράστιες επιπτώσεις των βιομηχανιοποιημένων φαρμών στο περιβάλλον και -ιδιαίτερα- στο νερό και τα δάση. Η εντατική καλλιέργεια αποτελεί μία από τις πιο πολυέξοδες σε ενέργεια και καταστροφικές για το περιβάλλον βιομηχανικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τους χορτοφάγους, -που υποστηρίζουν μία γενικότερη στάση ζωής πιο φιλικής στο περιβάλλον- ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να αναθεωρήσει τις διαιτητικές του συνήθειες και να κάνει συνειδητές επιλογές. Το 70% των σιτηρών και των σπόρων που καλλιεργούνται στον πλανήτη, προορίζονται για ζωοτροφές. Οι επιστήμονες που υποστηρίζουν τη χορτοφαγία, δηλώνουν πως με αυτές τις ποσότητες μπορούν να τραφούν πολύ περισσότεροι άνθρωποι από ότι εάν παραχθεί τελικά κρέας από τα ζώα αυτά.
Επίσης, η παγκόσμια κατανάλωση κρέατος έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια και τα ζώα παραγωγής γάλακτος και κρέατος αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τους ανθρώπους στη γη σε αναλογία 3 προς 1. Έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από τον Οργανισμό Διατροφής και Αγροκαλλιέργειας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), την Αμερικανική Ένωση για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID) και την Παγκόσμια Τράπεζα, καταλήγει στο ότι, η βιομηχανία του κρέατος «ενεργεί άμεσα σε βάρος της γης, του νερού, του αέρα και της βιοποικιλότητας, ενώ μέσω της παραγωγής εκατομμυρίων τόνων κοπριάς χρησιμοποιεί μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πηγές τροφής προερχόμενες από τα ίδια τα ζώα».

Πηγές: http://www.cna.gr, http://www.dw.com, el.wikipedia.org