Συνεργατική Εφημερίδα

Με το πέρασμα των χρόνων, καθώς ο τρόπος ζωής , οι ανάγκες των ανθρώπων και ο τρόπος παραγωγής πολλών προϊόντων αλλάζουν, πολλά επαγγέλματα εξαφανίζονται ή αντικαθιστούνται από άλλα που έχουν να κάνουν με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Έτσι έγινε και με την περιοχή μας. Πολλά από τα επαγγέλματα που υπήρχαν και γνώριζαν ιδιαίτερη άνθηση έχουν αντικατασταθεί από άλλα πιο σύγχρονα ή από τις μηχανές. Για αυτούς τους λόγους αποφασίσαμε με αυτή την εργασία να σας παρουσιάσουμε μερικά από αυτά τα επαγγέλματα για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι…. Συνοψίζοντας, μέσα από τις σελίδες αυτής της εργασίας ο αναγνώστης θα μπορέσει να γνωρίσει επαγγέλματα που βοηθούσαν στην οικονομική ανάπτυξη και εξέλιξη της περιοχής. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν το ταξίδι με προορισμό το παρελθόν στη γραφική , παραδοσιακή και συνάμα ιστορική Βοιωτία.

Video: Επαγγέλματα που έχουν εξαφανιστεί…

Ο Αγωγιάτης

Οι «αγωγιάτες», είναι επάγγελμα που συναντάμε προπολεμικά. Είναι οι «πρόδρομοι» των αυτοκινητιστών. Πραγματοποιούσαν επί πληρωμή ιδιωτικές μεταφορές εμπορευμάτων, κρασιών (σε ασκιά), διακινούσαν ταξιδιώτες, ιδιώτες, γιατρούς για επίσκεψη σε ασθενείς, κρατικούς λειτουργούς για την εκτέλεση υπηρεσίας. Κυρίως μετέφεραν δημητριακά (σιτάρι, καλαμπόκι) ή όσπρια ή πατάτες ή κρέας για τον ανεφοδιασμό των κατοίκων. Επίσης, μετέφεραν και επισκέπτες στις απομακρυσμένες γειτονιές. Λόγω των μεγάλων αποστάσεων μεταξύ των οικισμών, η μετακίνηση των ανθρώπων και η διακίνηση των προϊόντων με τα ζώα ήταν ο κυρίαρχος τρόπος μεταφοράς. Κι αυτό μέχρι τη δεκαετία του ’20, που δεν υπήρχαν πολλά μεταφορικά μέσα, ενώ η έλλειψη δρόμων εμπόδιζε τις μεγάλες μετακινήσεις. Η αμοιβή του «αγωγιάτη» ήταν σχετικά καλή για κείνα τα χρόνια, όμως η δουλειά ήταν δύσκολη και εξαντλητική.

Ο Αρκουδιάρης

Ο Αρκουδιάρης ήταν ένα από τα ποιο συνηθισμένα επαγγέλματα που τώρα πια έχουν εκλείψει. Κυρίως με το όνομα αρκουδιάρης ή και αρκουδόγυφτος ήταν συνήθως ο τσιγγάνος εκείνος που είχε μια αρκούδα και την παρουσίαζε σε υπαίθριες επιδείξεις και με αυτό τον τρόπο χρηματιζόταν. Αλλά και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδος όπως π.χ. στη Σάμο στη περίοδο της Αποκριάς χορεύεται προς αστεϊσμό ο «αρκουδιάρικος» χορός προς μίμηση του χορού εκείνου της αρκούδας και του αρκουδόγυφτου. Οι αρκουδόγυφτοι κρατούσαν συνήθως ένα ντέφι ή ακόμη πιο παλιά τύμπανο με το οποίο απέδιδαν την μελωδία έχοντας δεμένη με αλυσίδα από τη ζώνη τους μια αρκούδα (πολύ σπάνια δύο) με φίμωτρο. Τις περισσότερες φορές είχαν και μια μαϊμού επίσης δεμένη με αλυσίδα από τη ζώνη τους. Διάλεγαν λοιπόν για τις παρουσιάσεις κυρίως πλατείες που παρουσίαζαν κάποια σχετική κίνηση ή και συνοικιακούς δρόμους. Όταν λοιπόν σταματούσαν κάποιοι περαστικοί, άρχιζε το πρόγραμμα!

Video: Αρκουδιάρης

Ο Βαρελάς

Το επάγγελμα του βαρελά είναι μια πολύ παλιά τέχνη .Ο βαρελάς ήταν τεχνίτης, ειδικός στην κατασκευή βαρελόσχημων σκευών, μικρού ή μεγάλου μεγέθους, σκευών που απαιτούσαν ιδιαίτερη τεχνική και ειδικά εργαλεία για τις δύσκολες καμπύλες επιφάνειες. Το βαρέλι κατασκευαζόταν από ξύλο καστανιάς ή δρυός το οποίο περνούσε από ειδική επεξεργασία και στη συνέχεια κοβόταν σε λεπτές σανίδες. Στη συνέχεια τις ενώνανε και τις δένανε πρόχειρα με σύρμα. Κατόπιν περνούσανε τα σιδερένια στεφάνια και τα χτυπούσαν, για να σφίξουν καλά με ένα ειδικό εργαλείο, το ματσακόνι . Μετά τοποθετούσαν τους δύο επίπεδους πυθμένες από λεπτά φύλλα ξύλου. Στο πάνω μέρος του βαρελιού υπήρχε ένα άνοιγμα με καπάκι, απ” όπου έριχναν μέσα το περιεχόμενό του και στο κάτω μέρος, λίγο πάνω από τη βάση του, ή στο καπάκι υπήρχε μια ξύλινη κάνουλα απ” όπου άδειαζαν το λάδι, το κρασί κλπ .Σήμερα το επάγγελμα αυτό έχει αντικατασταθεί πλήρως από τις πολύπλοκες μηχανές των σύγχρονων εργοστασίων. Ποια όμως από αυτές μπορεί να αντικαταστήσει απόλυτα το μεράκι και την αγάπη των βαρελάδων για την όλη διαδικασία ;

Ο βυρσοδέψης

Ο βυρσοδέψης είναι εκείνος που ασχολείται με την κατεργασία των δερμάτων. Είναι από τα πιο παλιά επαγγέλματα του κόσμου και είναι φυσικό αυτό αφού τα ζώα και όλα τα παράγωγά τους ήταν απαραίτητα για τη διαβίωση των ανθρώπων από την αρχαία εποχή. Με το δέρμα των ζώων έφτιαχναν τα ρούχα, τα παπούτσια, τα στρωσίδια. Το δέρμα όμως για να είναι χρήσιμο έπρεπε να υποστεί μια σειρά από διεργασίες, που τις γνώριζε καλά ο βυρσοδέψης. Αν και η διαδικασία διαρκούσε τουλάχιστον ένα μήνα το επάγγελμα αυτό ήταν αρκετά επικερδές καθώς ο βυρσοδέψης ήταν περιζήτητος .Σήμερα το επάγγελμα του βυρσοδέψη διαφοροποιήθηκε και σχεδόν μεταλλάχθηκε καθώς οι σύγχρονες μηχανές δεν θυμίζουν σε τίποτα την παλιά αίγλη του επαγγέλματος.

Ο Γαλατάς

Ο γαλατάς ήταν ο πλανόδιος μικροπωλητής γάλακτος , που διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα και σήμερα έχει εκλείψει τελείως .Ο γαλατάς εργαζόταν στα αστικά κέντρα και όχι στα μικρά χωριά, καθώς εκεί υπήρχε η δυνατότητα, εξ ανάγκης, για άμεση πώληση φρέσκου γάλακτος. Το μεταφορικό του μέσο ήταν ένα υποζύγιο (γάιδαρος ή μουλάρι, μερικές φορές ρυμουλκούσαν και μικρή άμαξα) και αργότερα το ποδήλατο ή μηχανοκίνητο δίτροχο. Ο γαλατάς μετέφερε το γάλα από γειτονιά σε γειτονιά πράγμα που έκανε δύσκολη την εργασία του και ήταν υποχρεωμένος να δώσει σε όλους τους πελάτες γάλα. Έτσι δεν έλειπε και η νοθεία .Σήμερα το γάλα που πίνουμε δεν έχει καμία σχέση με το φρέσκο και αγνό γάλα της εποχής. Το εμπόριο έχει πια στην διάθεση του πολλά είδη γάλακτος με χαμηλά λιπαρά και γιαούρτια σε διάφορες γεύσεις τηρώντας τους κανόνες υγιεινής. Έτσι η εξέλιξη της τεχνολογίας εκτόπισε τον άνθρωπο που μοχθούσε για να ζήσει με αυτόν τον τρόπο.

O Γανωτής

Τα παλαιότερα χρόνια πολλά από τα οικιακά σκεύη ήταν αποκλειστικά από χαλκό και σε περίπτωση φθοράς της επιφάνειας τα σκεύη χαρακτηρίζονταν ως ακατάλληλα για χρήση. Έπρεπε λοιπόν να υπάρχει ένα επάγγελμα το οποίο θα γάνωνε τα σκεύη και θα τα συντηρούσε. Η διαδικασία αυτή γίνονταν από ειδικούς τεχνίτες, συνήθως γυρολόγους, τους γανωτήδες. Είχαν μαζί τους τα απαραίτητα εργαλεία και έκαναν τη δουλειά τους επί τόπου, ενώ παλιότερα η πληρωμή τους ήταν σε είδος (αυγά, καλαμπόκι, σιτάρι).Το επάγγελμα του ήταν δύσκολο αλλά και ταυτόχρονα υπεύθυνο γιατί πολλές φορές γλίτωνε τους ανθρώπους από το θάνατο που προκαλούσαν τα αγάνωτα σκέυη . Όμως με την πρόοδο της τεχνολογίας ,το υλικό κατασκευής άλλαξε σε αλουμίνιο και έτσι το επάγγελμα αυτό χάθηκε εντελώς εφόσον οι ανάγκες που το επέβαλλαν ,δεν υπήρχαν πια…..

Video: Γανωτής

O Γυρολόγος (πραματευτής)

Γυρολόγοι ή πραματευτάδες ονομάζονταν οι πλανόδιοι έμποροι που περιφέρονταν και πουλούσαν διάφορα είδη (τρόφιμα, ψιλικά, βιοτεχνικά προϊόντα) που δεν ήταν (συνήθως) διαθέσιμα στους τόπους που επισκέπτονταν (χωριά, κωμοπόλεις ή συνοικίες). Ήταν μια δουλειά δύσκολη, με αντίξοες συνθήκες, αφού πολλές φορές έλειπαν ακόμη και δυο ή τρεις μήνες από τα σπίτια τους. Γυρνούσαν σε ολόκληρη την περιοχή είτε περπατώντας με το εμπόρευμα στο ώμο, είτε φορτώνοντας το εμπόρευμά τους στα γαϊδούρια, ενώ στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν το αυτοκίνητο. Υπάρχουν μέχρι και σήμερα κάποιοι πλανόδιοι έμποροι οι οποίοι έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές. Μπορεί κανείς να τους συναντήσει στο γήπεδο πουλώντας ξηρούς καρπούς και αναψυκτικά κυρίως σε ποδοσφαιρικούς αγώνες. Όμως με η πρόοδος της τεχνολογίας και η αλλαγή των βασικών αναγκών μετέτρεψαν το επάγγελμα αυτό σε ανάμνηση του παρελθόντος…

Ο Λούστρος

Η ονομασία αυτού του επαγγέλματος προέρχεται από τη λέξη λούστρο που σημαίνει γυαλιστερή επιφάνεια .Παλαιότερα που οι δρόμοι ήταν χωμάτινοι τα παπούτσια λερώνονταν πολύ εύκολα. Τότε λοιπόν γνώρισε μεγάλη άνθηση αυτό το επάγγελμα που ασκούνταν κυρίως από παιδιά νεαρής ηλικίας. Η διαδικασία που ακολουθούσαν ήταν η ακόλουθη: πρώτα καθάριζαν τα παπούτσια του πελάτη από τις λάσπες, τα έβαφαν και τέλος τα γυάλιζαν. Κύρια στέκια των λούστρων ήταν τα καφενεία, οι πλατείες, τα πανεπιστήμια κτλ. Κύριος εξοπλισμός τους ήταν ένα ξύλινο ή μεταλλικό κασελάκι που στις πλαϊνές του θήκες είχε διάφορες βούρτσες και γυαλιστικά που χρειαζόταν ο λούστρος.Σήμερα δεν βλέπουμε τον λούστρο γιατί δεν τον χρειαζόμαστε πλέον. Άλλωστε τα παπούτσια μας δεν σκονίζονται τόσο πολύ, γιατί οι δρόμοι είναι ασφαλτοστρωμένοι.Σήμερα πλέον υπάρχουν ελάχιστοι και αυτό γιατί το επάγγελμα εξαφανίσθηκε, όχι μόνο γιατί δεν είχε λεφτά, αλλά επειδή κατάντησε υποτιμητικό.

Ο Παγωτατζής

Το θερμό ελληνικό καλοκαίρι είναι συνδεδεμένο άρρηκτα με το παγωτό καθώς

μικροί και μεγάλοι, όλες τις ώρες της ημέρας αναζητούν τη δροσιά του .Το παραδοσιακό ξυλάκι με γεύση βανίλιας ή το παγωτό χωνάκι, είναι στην ανάμνηση όλων των ανθρώπων που στην παιδική ηλικία τα γεύτηκαν και τα απόλαυσαν με ανεμελιά. Ο παγωτατζής με το άσπρο καπελάκι και την άσπρη ποδιά του ήταν γραφικός, ευχάριστος, και ο πιο αγαπημένος πλανόδιος μικροπωλητής για τα παιδιά. Με το τρίτροχο ποδήλατο ή το μηχανοκίνητο καροτσάκι έκανε την εμφάνισή του στα συνηθισμένα στέκια, και διαλαλούσε το παγωτό του, στα δημοτικά σχολεία, στις εκκλησίες τις Κυριακές και τις γιορτές, στα πανηγύρια, στις πλατείες, στα παζάρια, στους ποδοσφαιρικούς αγώνες και όπου αλλού σύχναζε πολύς κόσμος.

Την πρώτη εμφάνισή του την έκανε περίπου την Άνοιξη, τις μέρες του Πάσχα και σταματούσε το φθινόπωρο με την εμφάνιση των καστανάδων, αν και οι περισσότεροι από αυτούς ήταν οι ίδιοι, διότι έκαναν παράλληλα και δεύτερο εποχιακό επάγγελμα.

Το παγωτό παλαιότερα δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν αρκετά δύσκολο να εξασφαλίσει ο παγωτατζής την μη τεχνητή ,όπως σήμερα, ψύξη του παγωτού αφού η διαδικασία ήταν η εξής: Μέσα στον μεταλλικό κάδο έβαζε το γάλα, το σαλέπι, το σιμιγδάλι, τη ζάχαρη, τα αυγά, τη βανίλια κλπ. Σκέπαζε τον κάδο και άρχιζε να τον περιστρέφει μέχρι να πήξει το παγωτό. Στη συνέχεια το πάγωνε και ξεκινούσε με το καροτσάκι του για το μεροκάματο. Σήμερα το τυποποιημένο παγωτό έχει κυριαρχήσει στην αγορά, ο πλανόδιος πωλητής δεν γυρίζει πια στις γειτονιές και το παραδοσιακό Πολίτικο καϊμάκι ανήκει μάλλον στο παρελθόν.

Ο Πεταλωτής

Αλμπάντης ή πεταλωτής ήταν ο τεχνίτης που πετάλωνε  τα άλογα, τα μουλάρια και τους γαϊδάρους. Το επάγγελμα εξασκούνταν κυρίως στα κεφαλοχώρια, όπου οι ιδιοκτήτες έφερναν από τα γύρω χωριά τα ζώα τους  για πετάλωμα. Το πετάλωμα που έκανε ο αλμπάντης ήτανε δυο ειδών: το καινούριο πετάλωμα και το καγιάρι. Το καινούριο πετάλωμα γινόταν όταν τα πέταλα του ζώου είχαν φαγωθεί με τη χρήση. Το καγιάρι είναι όμοιο με το καινούριο πετάλωμα με μόνη τη διαφορά ότι στο καγιάρι χρησιμοποιούνταν τα ίδια πέταλα, που φορούσε το ζώο, επειδή δεν παρουσίαζαν μεγάλη φθορά. Επίσης εκτός από την ιδιότητα αυτή ένας πεταλωτής μπορούσε να εκτελεί και χρέη κτηνιάτρου εξαιτίας των άριστων γνώσεων του στο επάγγελμα θεραπεύοντας τα από αρρώστιες και συμβουλεύοντας τους ιδιοκτήτες του. Σήμερα δεν υπάρχουν επαγγελματίες πεταλωτές αφού εδώ και πολλά χρόνια το άλογο δεν μας εξυπηρετεί στις μετακινήσεις και στις εργασίες μας αν και σε ορισμένες περιοχές της χώρας διατηρείται μονό για τουριστικούς λόγους.

Video: Πεταλωτής

Ο λατερνατζής

Ο λατερνατζής είναι ένας επαγγελματίας με διπλή ιδιότητα. Είναι ο κατασκευαστής της λατέρνας σε πρώτο στάδιο και σε δεύτερο ο εκτελεστής.
Η λατέρνα είναι ένα δύσκολο όργανο, γιατί οι νότες βγαίνουν από μεταλλικά ελάσματα, που είναι τοποθετημένα στη σειρά σαν δόντια χτένας. Απέναντι από τα ελάσματα περιστρέφεται ένας κύλινδρος, που πάνω του είναι τοποθετημένα αντίστοιχα καρφιά. Αυτά τα καρφιά, κατά την περιστροφή του κυλίνδρου χτυπούν ή κινούν τα ελάσματα κι αυτά παλλόμενα αποδίδουν τον ήχο.
Έτσι ο λατερνατζής, σαν καλός ακουστής, συνδυάζει κίνηση και ήχο. Εάν τώρα ήθελε να ακούσει άλλο τραγούδι, άλλαζε σκάλα, για να παιχθεί το επόμενο και ούτω καθ’ εξής. Οι λατέρνες είναι ή φορητές ή πάνω σε καρότσι. Η εξωτερική τους διακόσμηση είναι γούστο του ιδιοκτήτη. Τέλος το επάγγελμα αυτό είναι ένα από τα διασημότερα που έχει εκλείψει στις μέρες μας και διατηρείται μόνο για τουριστικούς λόγους τη σημασία του όμως μπορούμε να την αντιληφθούμε όχι μόνο από το πλήθος των επαγγελματιών που υπήρχαν αλλά και από τις ταινίες που δημιουργηθήκαν βασισμένες σε αυτό όπως η ‘Λατέρνα φτώχια και φιλότιμο’, ΄Μια λατέρνα μία ζωή’ και ‘Λατέρνα φτώχια και γαρύφαλλο’

Έτσι λοιπόν τα χρόνια που ακολούθησαν την Βιομηχανική επανάσταση και το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο άλλαξαν δραματικά τις συνθήκες ζωής και τις συνήθειες τον ανθρώπων της περιοχής μας .Μία σειρά επαγγελμάτων χάθηκε αλλά μια άλλη δημιουργήθηκε. Κι έτσι …ανέβηκε το βιοτικό επίπεδο. Μαζί με την άνοδο όμως αυτή χάθηκαν και μία σειρά στοιχείων που έκαναν τη ζωή πιο ουσιαστική ,πιο ανθρώπινη. Και κυρίως χάθηκε η ανθρώπινη επικοινωνία, η ανθρώπινη επαφή το σημαντικότερο ίσως στοιχείο που διαμορφώνει μια κοινωνία.

Με αυτή λοιπόν την εργασία θελήσαμε μέσα από τα παλαιά επαγγέλματα να αναβιώσουμε την παράδοση της περιοχής και να αναδείξουμε την ταυτότητα της και την γενικότερη εξέλιξη της μέσα στο πέρασμα του χρόνου…..

Καραχάλιου Α. & Μύθης Ν., ΓΕΛ Ορχομενού

Πηγές:

βιβλίο παλαιών επαγγελμάτων (παράδοση και ιστορία στη γη της Βοιωτίας)

Sitemeropitopik (http://meropitopik.blogspot.gr/2009/10/blog-post_20.html)

Site πολιτιστικού συλλόγου Αγίου Ηλία (http://www.psagiosilias.gr/history-paradosiaka.htm)