Τα νέα της τάξης μας

ΑΡΓΥΡΟΥΔΗ ΕΥΓΕΝΙΑ
ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΣ

Περίληψη
Στο παρόν άρθρο, γίνεται αναφορά στην ανάπτυξη και καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής στο χώρο του νηπιαγωγείου και αναφέρονται οι τομείς που επιδιώκεται να αναπτυχθούν στα πλαίσια του προγράμματος σπουδών του 2011.

Λέξεις-κλειδιά: δεξιότητες ζωής, προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΖΩΗΣ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, δεξιότητες ζωής είναι οι ικανότητες για προσαρμοστική και θετική συμπεριφορά που επιτρέπει στα άτομα να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις απαιτήσεις και προκλήσεις της καθημερινής ζωής.
Όταν αναφερόμαστε στην καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής στο χώρο της εκπαίδευσης, εννοούμε τις απαραίτητες για μια επιτυχημένη προσωπική και κοινωνική ζωή ικανότητες, γνώσεις, και την αφομοίωση των αξιών εκείνων που διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των μελών της κοινωνίας, έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η κοινή συμβίωση και παράλληλα να αναπτύσσεται η προσωπικότητα των παιδιών μέσα στα πλαίσια που θέτει η κοινωνία.
Οι προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες, είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης στοιχείων που συνιστούν το σύνολο της προσωπικότητας και καλλιεργούνται σταδιακά από τα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας, καθιστώντας το άτομο ικανό να ζήσει μέσα σε ένα πολιτισμικά οργανωμένο περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, εργασία).
Το νέο πρόγραμμα σπουδών του νηπιαγωγείου, δίνει έμφαση στην καλλιέργεια προσωπικών και κοινωνικών ικανοτήτων. Παρότι παρουσιάζεται ως μια ξεχωριστή μαθησιακή περιοχή, στην πραγματικότητα, διατρέχει όλο το πρόγραμμα και ενσωματώνεται στον τρόπο που οργανώνονται οι υπόλοιπες δραστηριότητες του προγράμματος. Πιο αναλυτικά οι δεξιότητες που εισάγει το νέο αναλυτικό πρόγραμμα είναι οι παρακάτω:

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
Οι προσωπικές δεξιότητες αφορούν:
τη γνωριμία με τον εαυτό, την αποδοχή και εκτίμησή του, την ανάπτυξη σημαντικών και χρήσιμων δεξιοτήτων, όπως κριτική και δημιουργική σκέψη, επίλυση προβλήματος, υπεύθυνη λήψη απόφασης, έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων, διαμόρφωση ατομικού συστήματος αξιών. Οι αξίες αντανακλούν τις ηθικές αναφορές του ατόμου. Υπάρχουν αξίες κοινές σε όλους (ειρήνη, ελευθερία, δικαιοσύνη, κλπ) αλλά και ένα προσωπικό σύστημα αξιών, που περιλαμβάνει την ιεράρχηση αρχών που προσδιορίζουν, χαρακτηρίζουν και δίνουν νόημα στη ζωή του ατόμου. Οι αξίες, εσωτερικεύονται κατά τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης κι αποτελούν μια από τις θεμελιώδεις πλευρές της προσωπικότητας.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΙΩΚΕΤΑΙ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΟΥΝ:
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Αναφέρεται στην αυτοεπίγνωση, στο αίσθημα προσωπικής αξίας και αποτελεσματικότητας, στην εικόνα που κατασκευάζει το παιδί για τον εαυτό του καθώς και στην εικόνα που κατασκευάζει το παιδί για τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους (απαντά στο ερώτημα: ποιος είμαι αλλά και ποιος είμαι σε σχέση με τον άλλο, πως με βλέπει ο άλλος και πως βλέπω εγώ τον άλλο)
Η αυτοεπίγνωση καθιστά τον άνθρωπο ικανό να γνωρίζει την εσωτερική του κατάσταση, τις προτιμήσεις, τα προσωπικά του αποθέματα, και περιλαμβάνει την επίγνωση των συναισθημάτων, την ακριβή αυτοαξιολόγηση και την αυτοπεποίθηση.
ΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗ
Αναφέρεται στη διαχείριση συναισθημάτων και στην οριοθέτηση της συμπεριφοράς, μέσω της απόκτησης ηθικών αξιών.
Είναι σημαντικό να μάθουν τα παιδιά να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα συναισθήματα για να μπορούν να τα διαχειρισθούν, να μάθουν να ελέγχουν και να οριοθετούν τη συμπεριφορά τους. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Αυτό που έχει σημασία είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα.
Στόχος της παιδαγωγικής παρέμβασης είναι να μάθει το παιδί τις σωστές και λάθος συμπεριφορές, να ευαισθητοποιηθεί σε ηθικές αξίες, αλλά και να φτάσει σε σημείο που να μπορεί μόνο του να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του, τον τρόπο που εκφράζεται και συμπεριφέρεται ώστε να βρει μια ικανοποιητική ισορροπία στις σχέσεις του με τους άλλους.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ-(ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ)
Συνδέεται με την προαγωγή της ψυχικής υγείας και της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών. Αφορά την καλλιέργεια των απαραίτητων δεξιοτήτων και στάσεων έτσι ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται θετικά σε αγχογόνες καταστάσεις και σε αντίξοες συνθήκες ζωής, να μπορούν να ελέγξουν, να μειώσουν, να αντέξουν ή να εξαλείψουν το στρες που τους προκαλεί κάποια κατάσταση (θάνατος οικείου προσώπου, διαζύγιο γονέων, αποτυχία, αποστέρηση, αδελφική αντιπαλότητα, κλπ).
ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Η λήψη αποφάσεων, βοηθά το άτομο να λαμβάνει αποφάσεις εποικοδομητικές για τη ζωή του, και σχετίζεται με τη διαδικασία επίλυσης προβλήματος στην οποία το άτομο καλείται κατόπιν αξιολόγησης των εναλλακτικών λύσεων ή αποφάσεων, να επιλέξει την καταλληλότερη, ανάλογα με τις περιστάσεις και συνάμα να αποφύγει εκείνες με τις πιθανότερες αρνητικές εκβάσεις και συνέπειες.
ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Η ικανότητα ανάλυσης/επεξεργασίας των δεδομένων/γεγονότων/πληροφοριών που λαμβάνει καθημερινά το άτομο, με βάση τη λογική και ανεξάρτητα από το συναίσθημα και τις προσωπικές του προκαταλήψεις, κίνητρα και πεποιθήσεις, ώστε να καταλήξει σε ορθά συμπεράσματα και κρίσεις και να δράσει με λογικό τρόπο. Τα παιδιά που αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη γίνονται ενεργοί και όχι παθητικοί ενήλικες, είναι ανοιχτά σε νέες ιδέες και προοπτικές και πρόθυμα να αμφισβητήσουν τις πεποιθήσεις τους και να διερευνήσουν νέους συλλογισμούς και συμπεράσματα.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
Οι Κοινωνικές δεξιότητες αφορούν:
-τη διαμόρφωση θετικών στάσεων, σχέσεων και συμπεριφορών του ατόμου μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινότητα, την ανάπτυξη διαπροσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, το σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων στο πλαίσιο των σχέσεων με συνομηλίκους, φίλους, οικογένεια και άλλους ενήλικες, την αποδοχή και το σεβασμό της διαφορετικότητας, την αντιμετώπιση κάθε είδους βίας (σωματικής και ψυχολογικής), την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
-την απόκτηση μιας κουλτούρας σωματικής άσκησης, φυσικής δραστηριότητας και υγιεινής διατροφής από τη μεριά των μαθητών, γνώση που θα οδηγήσει στη βελτίωση προσωπικών συνηθειών και την ικανότητα κριτικής στάσης απέναντι στη χρήση και κατάχρηση φαρμάκων, νόμιμων και παράνομων ουσιών εξάρτησης όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, και τα ναρκωτικά.
-την απόκτηση γνώσεων και στάσεων, που θα βοηθήσουν τους μαθητές να ακολουθούν προληπτικά βασικούς κανόνες που μειώνουν τις πιθανότητες ατυχημάτων στο σπίτι, στο σχολείο (εγκαύματα, πτώσεις, δηλητηριάσεις, ηλεκτροπληξία, σεισμός, πυρκαγιά), στο δρόμο, στο νερό (πνιγμός) , να εφαρμόζουν κανονισμούς ασφαλείας, να εκτελούν δοκιμαστικές επιδείξεις πρόληψης και αντίδρασης σε κινδύνους, δεξιότητες παροχής πρώτων βοηθειών και βασικούς κανονισμούς οδικής συμπεριφοράς.
-τη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των παιδιών σε θέματα υγείας που αφορούν το ίδιο το άτομο, την κοινότητα και την ανθρωπότητα, ώστε να μπορούν να κάνουν υγιείς επιλογές ως καταναλωτές, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να στέκονται κριτικά απέναντι στο περιεχόμενο και τα τεχνάσματα των διαφημίσεων και να κάνουν σωστές επιλογές αγαθών που προάγουν την υγεία.
-την αναγνώριση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απορρέουν από την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στο άτομο και στην κοινωνία με απώτερο σκοπό τη δημιουργία υπεύθυνων, ενεργών και δημοκρατικών πολιτών που να ενδιαφέρονται για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την προώθηση της ατομικής και συλλογικής υγείας.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΙΩΚΕΤΑΙ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΟΥΝ:
ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ
Ενσυναίσθηση είναι η αναγνώριση και η κατανόηση της θέσης, του συναισθήματος, των σκέψεων ή της κατάστασης κάποιου άλλου. Ένα άτομο που χρησιμοποιεί την ενσυναίσθηση, μπορεί να αναγνωρίσει, να αντιληφθεί και να αισθανθεί αυτό που αισθάνεται ένα άλλο άτομο.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Έχει σχέση με την αποτελεσματική αλληλεπίδρασή των παιδιών με τους άλλους, με την ικανότητα να εκφράζουν αυτό που σκέφτονται με τρόπο κατανοητό και να προσπαθούν να κατανοήσουν το συνομιλητή τους, να ακούνε με σεβασμό και να περιμένουν για να μιλήσουν μέχρι να τελειώσει ο συνομιλητής τους.
ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΑΦΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ
Η ικανότητα να χειρίζεται κάποιος δύσκολους ανθρώπους/καταστάσεις με διπλωματία και λεπτότητα μέσω της διαπραγμάτευσης, της συνεργασίας , της επιτυχημένης επικοινωνίας και της ενσυναίσθησης και να τις γενικεύει στην καθημερινότητά του. Η διαχείριση συγκρούσεων προϋποθέτει την ικανότητα χειρισμού των συναισθημάτων-αναγνώριση, αποδοχή και έκφραση θετικών και αρνητικών συναισθημάτων.
ΦΙΛΙΑ
Η στενή διαπροσωπική σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων, η οποία χαρακτηρίζεται από αγάπη, αφοσίωση και κατανόηση χωρίς κατ΄ ανάγκη να υπάρχει συμφέρον, κίνητρο ή ανώτερος στόχος. Ένα παιδί μέσα από τη φιλία, διδάσκεται πράγματα για τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο. Μαθαίνει πώς να αλληλεπιδρά με άλλα άτομα, να εκδηλώνει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του και να κατανοεί τις επιπτώσεις και τα όρια της συμπεριφοράς του.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Η συνεργασία, είναι μια κοινή προσπάθεια, μια από κοινού εργασία προς ένα συγκεκριμένο στόχο, με αλληλοϋποστήριξη και αλληλοσυμπαράσταση. Τα παιδιά πρέπει να γίνουν ικανά να αναζητούν ευκαιρίες για συνεργασία και να δίνουν έμφαση στους στόχους της συνεργασίας και στις σχέσεις τους με τους άλλους στα πλαίσια μιας ομάδας ή και μικρότερων υποομάδων που διαμορφώνονται με πρωτοβουλία των ίδιων των παιδιών ή του εκπαιδευτικού.
ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΣΕ ΚΑΝΟΝΕΣ
Κανόνας, είναι ό,τι ισχύει αυτονόητα ως αρχή συμπεριφοράς σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Η συμμόρφωση σε κανόνες, διευκολύνει την κοινωνική ένταξη των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός, δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά, να διαμορφώσουν μόνα τους κανόνες για την καλύτερη λειτουργία της ομάδας και τα βοηθάει να κατανοήσουν τις συνέπειες. Οι κανόνες και οι αξίες, θεωρούνται από πολλούς κοινωνιολόγους ως τα μέσα που επιτρέπουν την ένταξη του ατόμου στο κοινωνικό σύστημα.
Ο εκπαιδευτικός, μέσω της καλλιέργειας προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων συμβάλλει:
- στην πρώιμη παρέμβαση, πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων που έχουν σχέση με την υγεία των μαθητών (σωματική, ψυχική, διανοητική και κοινωνική υγεία)
-στη δημιουργία ικανών, δυναμικών και αποφασιστικών παιδιών, που έχουν την ικανότητα να αναπτύσσουν σχέσεις, που θέλουν να τα σέβονται και να σέβονται, που είναι περίεργα και ανοιχτά προς πολλές εμπειρίες, που είναι δημιουργικά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα ως πρόκληση.