Των Ευαγγελίας Τόζιου & Κυριακής Στεφανίδου

    Οι Έλληνες που ζούσαν στην περιοχή του Ρουμλουκιού υπέμεναν τον Τούρκικο ζυγό για πάρα πολλά χρόνια. Πιστοί, όμως, πάντα στην ιστορία των προγόνων τους και με βαθιά εμπιστοσύνη στον Θεό, περίμεναν ανυπόμονα τη βοήθεια από το ήδη απελευθερωμένο κράτος της Νότιας Ελλάδας. Έτσι, το 1912 ήρθε επιτέλους η βοήθεια και με όλες του τις δυνάμεις ο λαός του Ρουμλουκιού πήρε μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωσή του.

   Ο Γιδάς συμμετείχε ενεργά στην επανάσταση του 1912 με  οπλαρχηγό τον Ζήση Γηδιώτη. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα καταβλήθηκαν μεγάλες προσπάθειες για την καταδίωξη των κομιτατζήδων.  Εκτός του Ζήση Γιδιώτη, ο καπετάν Θεοχάρης Κούγκας ή Γιδιώτης μαζί με το ολιγάριθμο σώμα του έδωσε βροντερό παρόν σε αρκετές μάχες.

   Συγκεκριμένα, στις 16 Οκτωβρίου 1912 αφiχθη ο Ελληνικός Στρατός στα χωριά της δυτικής πλευράς του Ρουμλουκιού. Στις 17 Οκτωβρίου 1912 σημειώθηκε μάχη για την κατάληψη της σιδερένιας γέφυρας του Νησελίου. Την επομένη, στις 18 Οκτωβρίου 1912,  απελευθερώθηκε ο Γιδάς και στις 20 Οκτωβρίου 1912 διεξήχθη η Μάχη του Καρά Ασμάκ για την κατάληψη των δύο γεφυρών του Λουδία ποταμού στο Πλατύ, οι οποίες άνοιξαν το δρόμο και για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Το τηλεγράφημα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στάλθηκε στην Αθήνα από τον τηλέγραφο του σιδηροδρομικού σταθμού Γιδά – Καψόχωρας.

   Μετά την απελευθέρωσή της, η Αλεξάνδρεια αναπτύχθηκε με γοργό ρυθμό, οικονομικά και πνευματικά. Κατόπιν της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922, στην πεδιάδα εγκαταστάθηκε μεγάλος αριθμός προσφύγων και δημιουργήθηκαν πολλά νέα χωριά.

   Τελικά, οι Γιδιώτες και οι μαχητές του Ρουμλουκιού απέδειξαν ότι, παρόλην τη μικρή δύναμη με την οποία συμμετείχαν στον μακεδονικό αγώνα και στους βαλκανικούς πολέμους,  η επιθυμία τους για ελευθερία και ευημερία, καθώς και το πνεύμα ενότητας που τους χαρακτήριζε ήταν αυτά που τους ώθησαν να καταφέρουν να διώξουν τους Τούρκους από τα εδάφη των προγόνων τους. Συμπληρωματικά στα προαναφερθέντα, από φέτος και κάθε χρονιά θα γιορτάζεται η απελευθέρωση του Γιδά στις 18 κάθε Οκτωβρίου.