Η Εκπαίδευση Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας συγκριτικά με την εκπαίδευση στη Σπάρτη

ΑΠΟ: Αποστολίδου Γεσθημανή - Απρ• 21•13

art21_1Στη Λακωνία και την Κρήτη -κυρίως αγροτικές περιοχές που στηρίζονταν στο σύστημα της γαιοκτησίας-  δεν υπήρχε η ανάγκη εκπαίδευσης σε θέματα που σχετίζονταν με το εμπόριο ή τη βιοτεχνία. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς να ανακαλύψει πολλά τέτοια στοιχεία στους Αθηναίους ή τους Ίωνες της Μ. Ασίας. Η πραγματικότητα, όμως, ήταν εντελώς διαφορετική. Για τον Έλληνα η λέξη εκπαίδευση σήμαινε διάπλαση του χαρακτήρα, αρμονική ανάπτυξη του σώματος, του νου και της φαντασίας και συνεπώς κάθε είδους τεχνική εκπαίδευση αποκλειόταν από τα ελληνικά σχολεία ως βάναυσος. Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως οι Έλληνες απέκτησαν αυτή την άποψη από τους λαούς που τους περιέβαλλαν. Με τη σειρά του ο Πλάτων θεωρεί τον έμπορο ή τον τεχνίτη ακατάλληλο ως ενεργό πολίτη, όπως και ο Αριστοτέλης, ο οποίος θεωρεί ανάξιο ό,τι παρεμβάλλεται στη σωματική ή τη διανοητική ανάπτυξη.

Πως, λοιπόν, διδάσκονταν οι τέχνες και το εμπόριο στην αρχαία Ελλάδα; Από τις φιλολογικές μαρτυρίες που διαθέτουμε, οι τέχνες ή το εμπόριο ήταν κυρίως κληρονομική ενασχόληση. Οι γιοι των τεχνιτών μαθαίνουν την τέχνη του πατέρα τους. Στη Δημοκρατία ο Πλάτων αναφέρει πως οι παίδες των κεραμιστών είναι στην πραγματικότητα υπηρέτες και βοηθοί για μακρύ χρονικό διάστημα πριν τους επιτραπεί να φτιάξουν το δικό τους κεραμικό εργαστήριο και εμπορικό κατάστημα. Οι μαθητές ενός γιατρού που ονομαζόταν Πιτταλός αναφέρονται από τον Αριστοφάνη, ο κωμωδιογράφος Σωσίπατρος βάζει έναν μάγειρα να λέει πως οι μαθητές του πρέπει να γνωρίζουν αστρολογία, αρχιτεκτονική και στρατηγική, πριν έρθουν να μαθητεύσουν δίπλα του. Υπήρχε, λοιπόν, ένα σύστημα μεταβίβασης της γνώσης, σε ό,τι αφορούσε στο εμπόριο και τις τέχνες, αλλά η γενική άποψη ήταν πως «η τεχνική καθοδήγηση και όλη η διδασκαλία που αποβλέπει στην οικονομική απολαβή είναι χυδαία και δε δικαιούται το όνομα της εκπαίδευσης». Η αληθινή εκπαίδευση στοχεύει αποκλειστικά στην αρετή η οποία ωθεί το παιδί να είναι καλός πολίτης και ικανός να κυβερνήσει και να υπακούσει. Οι Σπαρτιάτες και οι Κρήτες δεν ήταν μόνοι σε αυτή τους την αντίληψη. Είχαν την υποστήριξη όλης της Ελλάδος στην απόφασή τους να εξορίσουν από τα σχολεία τους κάθε ιδέα τεχνικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Ωστόσο η εκπαίδευση και πάλι έμεινε μισή και τούτο γιατί απευθυνόταν μόνο στα αγόρια της οικογένειας. Οι γυναίκες ζούσαν καθεστώς ανατολίτικου περιορισμού, εκτός από τη Χίο, τη Λοκρίδα, την Κρήτη και φυσικά την Σπάρτη.

Η Αθηναία μητέρα οφείλει να ζει τόσο αποσυρμένη ζωή, ώστε το όνομά της να μην ακούγεται ανάμεσα στους άνδρες, είτε για καλό είτε για κακό. Ο Πλάτων είναι ο πρώτος που ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των γυναικών. Με αυτόν τον τρόπο αντιτίθεται στην άποψη πως οι γυναίκες είναι μόνο για να κάνουν παιδιά και να φροντίζουν το νοικοκυριό τους. Παραδέχεται πως διαθέτουν λιγότερη σωματική ρώμη, αλλά είναι ικανές να κάνουν την ίδια δουλειά με τους άνδρες, οπότε τότε δικαιούνται τροφής και παιδείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να εκπαιδεύονται στη μουσική, τη γυμναστική και τον πόλεμο, όπως ακριβώς οι άνδρες.

Σε παλαιότερες εποχές τούτη η πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαρκούσε ως τα δεκαοκτώ. Αλλά προς το τέλος του 5ου π. Χ. αιώνα δημιουργήθηκε ένα δευτεροβάθμιο σύστημα εκπαίδευσης. Ο Πλάτωνας ο οποίος περιγράφει τη Δημοκρατία ως ένα σύστημα μαθητείας, στα μαθηματικά λίγο πριν την εφηβεία και στα πολιτικά ζητήματα λίγο πριν την ενηλικίωση συμφωνεί σε αρκετά σημεία με το μαθητή του Αριστοτέλη για την αξία της παιδείας και της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση συνειδητών πολιτών . Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ενασχόληση με τα πολιτικά ζητήματα εφαρμοζόταν τρία χρόνια πριν την εφηβεία, αν και στην πραγματικότητα η παρακολούθηση των μαθητών δεν ήταν αυστηρά καθορισμένη. Οι γιοί  των φτωχών ολοκλήρωναν γρήγορα το πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενώ οι γόνοι των πλουσίων την καθυστερούσαν όσο ήθελαν, γεγονός που ο Ξενοφών θεωρεί απαξιωτικό για την αθηναϊκή εκπαίδευση.

Μετά τα δεκαοκτώ οι νεαροί Αθηναίοι προχωρούσαν στην πολεμική τους εκπαίδευση. Τον πρώτο χρόνο αυτής της εκπαίδευσης τον περνούσαν στην Αθήνα και τον δεύτερο σε φρούρια των συνόρων και σε στρατόπεδα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου διέθεταν λίγο χρόνο για διανοητικές ενασχολήσεις. Όταν κατέρρευσε η στρατιωτική δύναμη των Αθηνών υπό την μακεδονική κυριαρχία, τα στρατιωτικά καθήκοντα των εφήβων έγιναν εθελοντικά και η εκπαίδευση τους αντικαταστάθηκε από μαθήματα φιλοσοφίας και λογοτεχνίας. Το στρατιωτικό σύστημα έγινε Πανεπιστήμιο, το οποίο παρακολουθούσαν λίγοι εύποροι νέοι ή πλούσιοι ξένοι. Ως πρόδρομος του πρώτου πανεπιστημίου, η δίχρονη εκπαίδευση των εφήβων δικαιούται τον τίτλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρόλο που ως τον 3ο π. Χ. αιώνα παρείχε μόνο στρατιωτική εκπαίδευση.

Η αθηναϊκή εκπαίδευση, όπως και η εκπαίδευση των άλλων πόλεων, διαιρείται σε τρία στάδια. Το Πρωτοβάθμιο από τα 6-14 έτη, το Δευτεροβάθμιο από τα 14-18 έτη και το Τριτοβάθμιο από τα 18-20. Από τα τρία παραπάνω στάδια μόνο το τρίτο ήταν υποχρεωτικό και το παρείχε η πόλη-κράτος. Το δεύτερο ήταν εντελώς προαιρετικό και μάλλον για τους εύπορους. Από το πρωτοβάθμιο τα γράμματα ήταν δια νόμου υποχρεωτικά, όπως φαίνεται από έναν παλιό νόμο που αποδίδεται στο Σόλωνα και ο οποίος αναφέρει πως το παιδί πρέπει να διδάσκεται γράμματα, κολύμπι κ.α.. Μετά από αυτό, οι φτωχοί μπορούν να στέψουν την προσοχή τους στη γεωργία και το εμπόριο, ενώ οι πλουσιότεροι στη μουσική, τη γυμναστική, το κυνήγι και τη φιλοσοφία.

http://www.e-telescope.gr/el/history-and-archaeology/165-education-in-ancient-greece

Σχολιάστε

Top