Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

Τα Χριστούγεννα συνοδεύονται από την παρασκευή παραδοσιακών γλυκών (φοινίκια, κουραμπιέδες κ.λπ.), τα παραδοσιακά κάλαντα, τον στολισμό δέντρου ή μιας βάρκας. Στόλιζαν τα σπίτια τους για να ξεχωρίζουν στη γειτονιά, με διάφορα στολίδια  και αντί για δέντρο στόλιζαν κλαδιά από πεύκο ή ελιά. Την παραμονή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και λέγανε τα κάλαντα. Η ανταμοιβή τους , τα παλιότερα χρόνια, ήταν σύκα, καρύδια ή κάποιο άλλο γλύκισμα των ημερών, π.χ. μελομακάρονα, ενώ σήμερα είναι χρήματα.

Πολλά είναι τα γλυκίσματα, που ακόμη και σήμερα συναντά κάποιος στο γιορτινό τραπέζι. Κυρίως κουραμπιέδες, μελομακάρονα ή όπως αλλιώς τα λένε, φοινίκια, πλατσέντα, μπακλαβάς και δίπλες. Από φαγητά, το πιο συνηθισμένο είναι το σελινάτο (χοιρινό με σέλινο), το φρικασέ, τα ψητά κρεατικά ( μπριζόλες, λουκάνικα) και τα ρεβύθια με κρέας, κυρίως στην περιοχή του Μανταμάδου.

Λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, στα χωριά της Λέσβου, έσφαζαν το γουρουνάκι που έτρεφαν όλη τη χρονιά και ξεχώριζαν το κρέας. Ένα μέρος θα το  κατανάλωναν νωπό, κατά τη διάρκεια των γιορτών, το υπόλοιπο θα το έκαναν λουκάνικα. ενώ ό,τι περίσσευε το κομμάτιαζαν, το έβαζαν σε καζάνι με λίπος και το καβούρντιζαν. Έριχναν έπειτα μπόλικο αλάτι και το συντηρούσαν μέσα σε πήλινα δοχεία, με το λίπος του, λόγω έλλειψης ψυγείου.

Ο ερχομός του νέου χρόνου συνοδεύεται από αρχαία έθιμα και προλήψεις που εναλλάσσονται σε κάθε περιοχή της Ελλάδας.
Βασιλόπιτα

Το κόψιμο της βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές όπως τα Θεσμοφόρια, οι αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν στους θεούς.

Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα, ιστορία που ξεκινάει στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Ο Μέγας Βασίλειος, δεσπότης της πόλης, προσπαθώντας να σώσει το ποίμνιό του πρόσφερε το χρυσάφι των κατοίκων στον κατακτητή που τους απειλούσε.

Η πόλη τελικά σώθηκε από θαύμα και ο δεσπότης προκειμένου να επιστρέψει τα κοσμήματα δίκαια, ζύμωσε μικρά ψωμάκια και έβαλε μέσα κοσμήματα. Από τότε φτιάχνουμε κι εμείς τη βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα, την πρώτη μέρα του χρόνου, τη μέρα του Αγίου Βασιλείου.

H Πρωτοχρονιά συνοδεύεται από έθιμα όπως το «ποδαρικό», με το σπάσιμο του ροδιού (σύμβολο αφθονίας) στην είσοδο του σπιτιού, την μεταφορά «αμίλητου» νερού (αγιασμό από εκκλησία της Παναγίας, αυτός που τον φέρνει στο σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει καθόλου στον δρόμο) για καλή τύχη τη νέα χρονιά, καθώς και το κόψιμο της παραδοσιακής βασιλόπιτας με το φλουρί που θεωρείται σημάδι τύχης σε όποιον το βρει.

Στο Πλωμάρι κυρίως, αλλά και σε άλλα χωριά, συνηθίζουν να κρεμάνε ένα κλαδί ελιάς στην είσοδο του σπιτιού για να έχουν καλή σοδιά την νέα χρονιά.

Πηγές:

http://antissa.gr/index.php/politistika/item/280-hristougeniatika-ethima-tis-lesvou

http://www.lesvospost.com/2013/12/blog-post_1095.html

www.lesvosnews.gr

 Επιμέλεια: Κοκαλέλλης Παναγιώτης