Αφιέρωμα στην 28^η Οκτωβρίου

28^η Οκτωβρίου 1940

Αυτή η ημερομηνία είναι η ιστορία του λαού μας γραμμένη με το αίμα του.

Όταν ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα Γκράτσι παρέδωσε το τελεσίγραφο, στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, που ζητούσε την υποταγή της πατρίδας μας, εκείνος τότε εκφράζοντας τη θέληση του ελληνικού λαού απάντησε με ένα μεγαλόπρεπο ΟΧΙ.

Κι από τη στιγμή εκείνη άρχισαν να ξαναγράφονται επικές σελίδες στην ιστορία της πατρίδας μας.

 

Ο ελληνικός λαός ήταν αυτός που βροντοφώναξε το ΟΧΙ στο ιταμό τελεσίγραφο του ιταλικού φασισμού και στη συνέχεια με αγωνιστικότητα και αξιοπρέπεια αντιμετώπισε την επίθεση του γερμανικού ναζισμού και την τριπλή κατοχή της χώρας μας, με αποκορύφωμα το Έπος της Εθνικής Αντίστασης συμβάλλοντας αποφασιστικά στην νίκη των συμμαχικών δυνάμεων επί του άξονα και την απελευθέρωση των λαών από το φρικτό πρόσωπο του φασισμού, που γνώρισε η ανθρωπότητα από το 1939 έως και το 1945, στη διάρκεια του Β” Παγκοσμίου Πολέμου.

Ας πάρουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή κι ας ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας.

Τα βαριά σύννεφα του πολέμου έχουν από καρό τυλίξει την Ευρώπη. Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί, με πλούσια ιστορία και πολιτισμό, στενάζουν κάτω από τη βάρβαρη μπότα του φασιστικού άξονα.

Η μικρή Ελλάδα στέκεται με δέος μπροστά σ’ αυτή την κοσμοχαλασιά. Προτιμά να αποφύγει τη θεομηνία του πολέμου, αν και ο θρασύδειλος τορπιλισμός της Έλλης από τους Ιταλούς δεν της αφήνει και πολλά περιθώρια.

Κι έτσι, τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι επιδίδει ιδιόχειρα στον Έλληνα πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο με το οποίο του ζητά την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, με σκοπό να καταλάβουν κάποια στρατηγικά σημεία της Ελλάδας όπως αεροδρόμια, λιμάνια κ.ά. για τις ανάγκες ανεφοδιασμού τους. Ο Έλληνας πρωθυπουργός απάντησε με το περίφημο ΟΧΙ και οι ιταλικές δυνάμεις άρχισαν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους για να εισβάλουν στην Ελλάδα.

https://www.youtube.com/watch?v=vcINftEBAMs

«Αι Ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από τις 5.30΄ π.μ. σήμερον τα ημέτερα στρατεύματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πάτριου εδάφους.»

 

Μια φούχτα Έλληνες φαντάροι τόλμησαν να αψηφήσουν τον πανίσχυρο Άξονα, την ώρα που η Ευρώπη ήταν βυθισμένη στην απόγνωση και τον τρόμο, αλλάζοντας την έκβαση του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Θα γράψει ο Γιάννης Ρίτσος:

«Ολόρθοι στάθηκαν, πλάι πλάι, στρατός και λαός αδερφωμένοι, απέναντι στο μαύρο μηχανοκίνητο θεριό. Οι γυναίκες των χωριών της Ηπείρου υποδέχονταν τους ταλαιπωρημένους από τις κακουχίες φαντάρους μας με πίτες, πορτοκάλια, γλυκά, ρακί και δάφνες του βουνού. Να είστε ευλογημένοι τους έλεγαν».

Είναι συγκλονιστικό το ποίημα που έγραψε ο Νικηφόρος Βρεττάκος για τις γυναίκες της Πίνδου:

 «Οι γυναίκες της Πίνδου»

Στις Πίνδου τις τραχιές πλαγιές

γη κι ουρανό να ορίζουν –

βλέπω τις Ηπειρώτισσες

ψηλά ν’ ανηφορίζουν

Πρώτες στο μέγα κάλεσμα
και στο μεγάλο χρέος .

Με τα φυσέκια στην ποδιά,
με τα’ άρματα στην πλάτη…

Για τ’ άπαρτα, τ’ απάτητα
της λευτεριάς τα κάστρα

Στους επικούς ορίζοντες
λάμπουνε σαν τ’ άστρα

 

Κι ύστερα από το πρώτο ξάφνιασμα άρχισε το θαύμα.

Από την ημερήσια διαταγή της 8^ης Μεραρχίας, στις 30 Οκτωβρίου 1940:

 «Λήξαντος του προκαλυπτικού αγώνος, από σήμερον η μεραρχία κατέχει την οργανωμένην τοποθεσία δι’ όλων των δυνάμεών της. Επί της τοποθεσίας αυτής θα δοθεί ο αποφασιστικός αγών προς τον εχθρόν. Ο αγών θα διεξαχθεί μετά πείσματος κι επιμονής. Ουδεμία ιδέα εις ουδένα να υπάρχει περί υποχωρήσεως».

 

Οι φαντάροι μας τράβαγαν για την πρώτη γραμμή, να πυκνώσουν τις ανέτοιμες γραμμές μας, μέσα σε φοβερές κακουχίες.

Ας δούμε πώς περιγράφει ο ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης την πορεία στο μέτωπο:

Ξημερώνοντας του Άι-Γιαννιού με την αύριο των  Φώτων

λάβαμε τη διαταγή να κινήσουμε πάλι

μπροστά για τα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σχόλες.

…Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα

ένας πίσω απ’ τον άλλο ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας

το ποδάρι από τη λάσπη όπου φορές εκαταβούλιαζε

ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά

 

ψιχάλιζε στους δρόμους  έξω καθώς μες στην ψυχή μας.

Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε,

μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχα σοβαροί κι αμίλητοι,

φέγγοντας μ’ ένα μικρό δαδί, μία-μία εμοιραζόμασταν τη σταφίδα…

Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα

και ξυνόμασταν με λύσσα, ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα.

Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό,

κι ήταν αυτό πιο κι απ’ την κούραση ανυπόφερτο.

 

Τέλος, κάποτε ακουγότανε στα σκοτεινά

η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε,

και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά

να κερδίσουμε το δρόμο,

πρωτού ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τα’ αεροπλάνα.

Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια,

κι όπως το’ χει συνήθιο του,

στην ίδια πάντοτε ώρα, ξημέρωνε το φως.

 

Τότε, χωμένοι μες στις ρεματιές,

γέρναμε το κεφάλι από το μέρος το βαρύ,

όπου δεν βγαίνουνε όνειρα.

Και τα πουλιά μας θύμωναν,

που δεν δίναμε τάχα σημασία στα λόγια τους

ίσως και που ασκημίζαμε

χωρίς αιτία την πλάση…

Το αίμα του ελληνικού λαού, που πότισε τα βουνά της Πίνδου, δεν άργησε να φέρει τα πρώτα μηνύματα της νίκης.

Από την ημερήσια διαταγή της 8^ης Μεραρχίας:

«Ήρθεν η ευλογημένη υπό του Θεού ημέρα, κατά την οποίαν θα εκδιώξωμεν τον εχθρόν εκ του πατρίου εδάφους, εις το οποίον εισήλθεν ούτος άνευ κηρύξεως πολέμου.

Ήδη ολόκληρος η μεραρχία αναλαμβάνει από σήμερον γενικήν αντεπίθεσιν εφ’ ολοκλήρου του μετώπου της και δι’ όλων σχεδόν των δυνάμεών της.»

Η κατάληψη της Κορυτσάς, την 26^η μέρα από την αρχή του πολέμου, ήταν η απαρχή μιας θριαμβευτικής πορείας. Σχεδόν κάθε δυο-τρεις μέρες, ένα ορόσημο λεβεντιάς. Κορυτσά, Μοσχόπολις, Πόγραδετς, Πρεμετή, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χιμάρα.

Το ίδιο θαύμα έγινε για μια άλλη φορά στον ίδιο τόπο, απ’ τον ίδιο λαό. 1821-1940.

Αλλά η Κορυτσά δεν ήταν μόνο η νίκη, ο θρίαμβος.

Ήταν η πρώτη νίκη της παράταξης των ελεύθερων εθνών. Με το δικό μας παράδειγμα, αναθάρρησαν οι λαοί της γης. Το χαρμόσυνο άγγελμα της νίκης των ελληνικών όπλων θέρμανε την ελπίδα στα στήθη των φιλελεύθερων ανθρώπων και διέλυσε την πλάνη για το αήττητο του περίφημου Άξονα.

Ελεύθεροι και σκλάβοι έστρεψαν τα βλέμματα στον ορίζοντα της Ελλάδας, για ν’ αντικρίσουν το ουράνιο φως της απολύτρωσης, για ν’ αντλήσουν θάρρος από τη μικρή σε έκταση, μα μεγάλη σε κατορθώματα Ελλάδα.

Τα ραδιόφωνα και ο παγκόσμιος Τύπος υμνούν την Ελλάδα. Ο ηρωικός τσολιάς μας γίνεται θρύλος στη φαντασία εκατομμυρίων ανθρώπων, και οι γυναίκες της Ηπείρου γίνονται το αντικείμενο του παγκόσμιου θαυμασμού. Ουδέποτε λαός έφτασε σε τέτοιο μεσουράνημα δόξας.

 

Η 27^η Οκτωβρίου 1940 ήταν η τελευταία μέρα της φάσης νίκης του Άξονα. Από την επόμενη, με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, η ποιοτική μοναδικότητα της αντίστασης των Ελλήνων επηρέασε αποφασιστικά  την πορεία της παγκόσμιας σύρραξης.

Οι ηγέτες των μεγάλων κρατών εκφράζονται με λόγια θαυμασμού για την χώρα μας και υπόσχονται αναγνώριση και δικαίωση για τις θυσίες της.

Ο ενθουσιασμός των Ελλήνων για τις νίκες φαίνεται μέσα από τις επιστολές τους:

 

Πόπη Χατζηιωάννου, Πειραιάς

Προς τον Αντώνιον Χατζηιωάννου

 

«Αντώνη μου. Αυτή τη στιγμή μάθαμε τη νέα νίκη μας, δηλαδή την κατάληψη της Κλεισούρας. Δε μπορείς να φανταστείς τι κακό που γίνεται! Δάκρυα χαράς και υπερηφάνειας τρέχουν από μικρούς και μεγάλους στα φλογισμένα μάτια μας. Αντρούλη μου κοντεύουμε να φτάσουμε στον αντικειμενικό μας σκοπό. Τώρα περιμένουμε με αγωνία να πάρουμε το Ελβασάν και τον Αυλώνα και κατευθείαν στη θάλασσα! Και ύστερα θα σας περιμένουμε στους δρόμους, στα λιμάνια, στα παράθυρα, στις αυλές, στις ξώπορτες, με λαχτάρα και δάκρυα στα μάτια, να σας στεφανώσουμε με το αμάραντο στεφάνι της δόξας»          21 Φεβρουαρίου 1941

 

Και μια μάνα γράφει στο γιο της:

 

«Ψώνιζα, όταν ακούσαμε τις καμπάνες. Δεν ξέρεις, γιόκα μου, τι γίνεται όταν ακούμε τις καμπάνες. Ανάσταση!

Εγώ δε, τόσο πολύ αισθάνομαι και χαίρομαι, που αρχίζω να κλαίω»

 

Το ευθυμογράφημα και η γελοιογραφία που κυριάρχησαν στον Τύπο της εποχής του Σαράντα, αποτελούν στοιχεία αναντίρρητης ιστορικής αξίας. Από τις πρώτες μέρες της ελληνικής αντεπίθεσης, στον Τύπο κυριάρχησε ο τσολιάς, το τσαρούχι, το Αέρα, οι μακαρονάδες και ο κολονέλος, οι καρικατούρες του δικτάτορα Μουσολίνι. Κι όχι μονάχα στον Τύπο αλλά και στο θέατρο, όπου επικράτησε η εύθυμη επιθεώρηση, παράγωγο κι αυτή του πολέμου πια.

Αλησμόνητες μένουν οι γελοιογραφίες του Φωκίωνα Δημητριάδη στα «Αθηναϊκά Νέα» της εποχής.

 

Η απελπισία και η δύσκολη θέση που βρέθηκε ο Μουσολίνι φαίνονται καθαρά σ’ ένα απόκομμα από το ημερολόγιο του γαμπρού του Τσιάνο.

 «Ο Μουσολίνι με καλεί στο Παλάτσο Βενέτσια». Τον βρήκα πολύ αποθαρρυμένο.

Λέγει: «Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Είναι παράδοξο και γελοίο. Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε κατάπαυση των εχθροπραξιών. Αδύνατον. Οι Έλληνες ως πρώτο όρο θα θέσουν να εγγυηθεί προσωπικώς ο Φύρερ, ότι ποτέ δε θα επαναληφθεί η εναντίον τους επίθεση. Προτιμώ να αυτοκτονήσω παρά να τηλεφωνήσω στους Γερμανούς.»

Πρέπει να αντισταθούμε και να κρατήσουμε την Αλβανία. Ο Μουσολίνι συμφωνεί μαζί μου και αποφασίζει να γίνει και νέα απόπειρα.»

 

Ήταν φανερό ότι οι μεγαλόστομες υποσχέσεις του Μουσολίνι στον Ιταλικό λαό και στο Γερμανό συνέταιρό του για θριαμβευτικές νίκες είχαν πέσει στο κενό. Η πολυδιαφημισμένη ιταλική πολεμική μηχανή είχε αποτύχει και ο ίδιος ο Ιταλός δικτάτορας είχε γελοιοποιηθεί.

Όλες οι απόπειρες ήταν μάταιες και οι νίκες της μικρής μας Ελλάδας γίνηκαν οι πρώτες ακτίνες που γλίστρησαν στα πυκνά μαύρα σύννεφα, για να δώσουν μια σταλιά ελπίδα στη γονατισμένη ανθρωπότητα.

https://www.youtube.com/watch?v=NpwhzW4v7YU

Όμως ο πόλεμος δυστυχώς δεν τελείωσε με τη νίκη αυτή.

Υπήρχε κι άλλος εχθρός φοβερότερος, η Ναζιστική Γερμανία, που βιάστηκε να σώσει το ντροπιασμένο σύμμαχό της.

Ήτανε τούτο, τάχα, κάτι που δεν το περίμενε η Ελλάδα; Και τότε γιατί ρίχτηκε στον πόλεμο, σίγουρη ότι είχε να παλέψει με δυο κολοσσούς;

Την απάντηση μας τη δίνει ο ποιητής Καφάβης:

 

ΠΟΙΗΜΑ

 «Θερμοπύλες»

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωήν των

ώρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες…

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει

όταν προβλέπουν  – και πολλοί προβλέπουν –

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος

κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε…

 

Τούτο το στερνό πάλεμα, το ψυχορράγημα της Ελλάδας στο Ρούπελ, ανάγκασε τους Γερμανούς να καθυστερήσουν τη μεγάλη τους επίθεση εναντίον της Ρωσίας.

Όλοι μας ξέρουμε πως αυτός ο πολύτιμος χρόνος που χάθηκε, έθαψε για πάντα τα όνειρα του Χίτλερ στην παγωμένη στέπα.

Στις 27 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα. Ο Ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών κάνει την τελευταία του εκπομπή. https://www.youtube.com/watch?v=fy-Y2o06i4Y

Κι ήρθαν τα μαύρα χρόνια της Κατοχής…

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943 πεθαίνει ο ποιητής Παλαμάς. Ο ελληνικός λαός νιώθει πως ο εθνικός ποιητής συντρίβεται από το βάρος της εχθρικής κατοχής, και ουσιαστικά είναι θύμα των κατακτητών. Και ο ποιητής γίνεται αντιστασιακό σύμβολο. Την νεκρολογία του τη γράφει ο ποιητής Βάρναλης και την τελειώνει με τους παλαμικούς στίχους:

Ο Ακρίτας είμαι Χάροντα, δεν περνώ με τα χρόνια

……………………………………………………

Δε χάνομαι στα Τάρταρα μονάχα ξαποσταίνω

Στη ζωή ξαναφαίνομαι και λαούς ανασταίνω.

 

Η κατοχική κυβέρνηση και οι Γερμανοί νομίζουν πως μπορούν να εκμεταλλευθούν το γεγονός: η ταφή γίνεται με έξοδα του κράτους και την κηδεία παρακολουθούν εκπρόσωποι της κυβέρνησης και οι γερμανικές αρχές κατοχής. Τότε όμως, μπροστά στον ανοιχτό τάφο του Παλαμά συμβαίνει μια από τις ωραιότερες αντιστασιακές πράξεις. Ο ποιητής Γιώργης Κατσίμπαλης άρχισε τον Εθνικό Ύμνο, που τον πήραν χιλιάδες στόματα και η φωνή του Σικελιανού βρόντησε τρομερή…

 

Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,

δονήστε σύγκορμη τη χώρα, πέρα ως πέρα…

Βόγκα, Παιάνα! Οι σημαίες οι φοβερές,

στης λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα!

 

Αλλά και τότε ακόμη, το έθνος γονατισμένο δεν έσκυψε το κεφάλι, αντιστάθηκε στον κατακτητή με νύχια και δόντια και πλήρωσε βαρύ το τίμημα της λευτεριάς του.

Η ελληνική αντίσταση με τις οργανώσεις της δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τις αντιστάσεις άλλων λαών.

Ο λαός μας αντιστάθηκε αποφασιστικά. Υποφέρει καρτερικά τις διώξεις, τις φυλακίσεις, την εξορία, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τη λεηλασία των χωριών, τα βασανιστήρια, τις θανατικές εκτελέσεις… Υπομένει την πείνα και τις στερήσεις. Η ολοκληρωτική καταστροφή στο Δίστομο, τα Καλάβρυτα, στο Χορτιάτη και στα Ανώγεια της Κρήτης, δε λυγίζουν τη θέλησή του.

Αγωνίζεται εναντίον του κατακτητή. Ανατινάζει αποθήκες πυρομαχικών, αεροδρόμια, πλοία, γέφυρες με κορυφαία στιγμή την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.

https://www.youtube.com/watch?v=CsqiWLlaTk8

Ακόμη και τα μικρά παιδιά αντιστέκονται.

«ΕΛΕΓΕΙΟ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΕΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗ»

Πάνω στο χώμα το δικό σου

λέμε τ’ όνομά μας.

Πάνω στο χώμα το δικό σου

σχεδιάζουμε τους κήπους και τις πολιτείες μας.

Πάνω στο χώμα το δικό σου Είμαστε.

Έχουμε πατρίδα.

Έχω κρατήσει μέσα μου την τουφεκιά σου.

Γυρίζει μέσα μου ο φαρμακερός ήχος του πολυβόλου.

Θυμάμαι την καρδιά σου που άνοιξε

κι έρχονται στο μυαλό μου

κάτι εκατόφυλλα τριαντάφυλλα

που μοιάζουνε σαν ομιλία του απείρου

προς τον άνθρωπο.

Έτσι μας μίλησε η καρδιά σου.

Κι είδαμε πως ο κόσμος είναι μεγαλύτερος

κι έγινε μεγαλύτερος για να χωρά η αγάπη.

Το πρώτο σου παιχνίδι Εσύ.

Το πρώτο σου αλογάκι Εσύ.

Έπαιξες τη φωτιά. Έπαιξες το Χριστό.

Έπαιξες τον Α-Γιώργη και το Διγενή.

Έπαιξες τους δείχτες του ρολογιού

που κατεβαίνουν απ’ τα μεσάνυχτα.

 

Οι αγωνιστές μας επικοινωνούν με τις δυνάμεις των ελεύθερων χωρών έξω από τα σύνορά μας. Μεταδίδουν πληροφορίες, ανατρέπουν τα σχέδια του κατακτητή, του προξενούν σημαντικές καταστροφές και τον φέρνουν σε σύγχυση και αμηχανία. Κι αυτά μέχρι την ημέρα που αρχίζει να εγκαταλείπει τα εδάφη μας.

Η ελευθερία ξαναγυρίζει στην Πατρίδα της.

Η σημαία του αγκυλωτού σταυρού υποστέλλεται, και στον ιερό βράχο της Ακρόπολης κυματίζει η Γαλανόλευκη. Επιτέλους! Οι σημαίες οι φοβερές ξεδιπλώθηκαν στης λευτεριάς τον αέρα.

https://www.youtube.com/watch?v=oJ6JdCE4DS4

https://www.youtube.com/watch?v=LdbVrr8HjYM

Τα χρόνια πέρασαν. Οι μέρες που ζούμε δύσκολες. Ακούγεται όλο και συχνότερα ο ναζιστικός λόγος, Ναζιστικές οργανώσεις έχουν εξαπλωθεί σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης που εξ αιτίας των δύσκολων καιρών παρασύρουν τους ανθρώπους που απερίσκεπτα εντάσσονται σ’ αυτές. Όμως δεν υπάρχει πια η δικαιολογία της άγνοιας γιατί έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι ο ακραίος εθνικισμός και ο ρατσισμός οδηγούν την ανθρωπότητα στον όλεθρο κι εμείς αυτό δεν το ξεχνάμε. Γι αυτό κοιμήσου ήσυχος Ήρωα της Αλβανίας, κοιμήσου χαροκαμένη μάνα και συ, μικρό, πεινασμένο παιδί της Κατοχής. Δεν ξεχνάμε τη θυσία σας!

Για σας υπάρχει πάντα μια ζεστή γωνιά στην καρδιά μας, ένα φρέσκο λουλούδι στον τάφο σας και μια υπόσχεση: Να φυλάξουμε ό,τι ακριβό κληρονομήσαμε από σας, τη ΛΕΥΤΕΡΙΑ μας!

https://www.youtube.com/watch?v=qMMXZu-gebE

ΖΗΤΩ Η 28^η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ