Πρέπε騨 να πατήσουμε στους ώμους τους¨¨

ΑΠΟ: Οι μικροί μας δημοσιογράφοι - Απρ• 05•17

 

ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΥΔΑΣ

Μας αποχαιρετά ένας σκοτεινός χειμώνας και έρχεται μια άνοιξη γεμάτη πετάγματα στο φως και δημιουργία.

Είμαστε έτοιμοι να γευτούμε τη χαρά απ’ όλες τις ανοιξιάτικες γιορτές σύμφωνα με την Λαογραφία (που αρχίζουν με το Τριώδιο και τελειώνουν με την Πεντηκοστή) για να φτάσουμε στο αποκορύφωμα μέσα από τη Μ. Σαρακοστή , στην Λαμπρή

Οι μεγάλες χαρές της Λαμπρής είναι συνδυασμός χριστιανικών και φυσιολατρικών εθίμων .Η ανθοφορία του Λαζάρου, των Βαΐων, του Επιταφίου είναι το προανάκρουσμα της Ανάστασης του Χριστού αλλά και της πλάσης ολόκληρης

Όλα αυτά που καταγράφηκαν είναι ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων μιας άλλης εποχής , όχι τόσο μακρινής οι οποίοι διαμαρτύρονται λέγοντας πως τα χρόνια πέρασαν και μας έμειναν οι αναμνήσεις …..Είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε να δείξουμε ως άνθρωποι και ως κοινωνία που θέλει να αντισταθεί στο πέρασμα του χρόνου

Θέλοντας λοιπόν να υπάρξει ένας συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην εμπειρία  και στη γνώση αυτών των ανθρώπων, θεωρήσαμε σκόπιμο να παραθέσουμε όλε τις ζωντανές μαρτυρίες τους οι οποίες  θα  είναι παρακαταθήκη για το μέλλον που έρχεται καταλυτικό  και που για να το αντιμετωπίσουμε δυναμικά,πρέπε騨 να πατήσουμε στους ώμους τους¨¨ 

Η διήγηση αρχίζει ……

« Ετούτες οι καλές ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και της Πασχαλιάς γυρίζουν το νου μας πίσω, σε ήθη και έθιμα της περιοχής μας που με αληθινό πόνο ψυχής βλέπουμε να εξαφανίζονται. Εμείς, παιδιά τότε,  ζούσαμε αληθινά τις μέρες αυτές…»

Οι ετοιμασίες άρχιζαν από το Σάββατο του Λαζάρου. Παιδιά χωρισμένα σε ομάδες όργωναν την περιοχή αναβιώνοντας το έθιμο του Λαζάρου, κρατώντας στεφάνια με αγριολούλουδα, λεμονανθούς και πασχαλιά.

Την παράσταση έκλεβε ο λαϊκός οργανοπαίκτης μικροπωλητής από τα Τσικαλαριά,  Μανώλης Κουρκουμελής, ο οποίος με την χαρακτηριστική του φωνή του μάγευε τους πάντες λέγοντας τα κάλαντα του Λαζάρου.

«Λάζαρε Λαζαρωμένε και

με το κερί ζωσμένε

επές μου Λάζαρε τι είδες

εις τον Άδη που επήγες

 

Ειδική τελετουργία ήταν και η κατασκευή των Βαγιών το απόγευμα του Σαββάτου προκειμένου να μοιραστούν στους πιστούς στις εκκλησίες την Κυριακή των Βαΐων τα οποία φύλαγαν στο εικόνισμα αλλά και στο καΐκι τους για να έχουν καλές  ψαριές .Μέρα καλή πώλησης του εμπορεύματος  ήταν  για τους ψαράδες ,γιατί την Κυριακή των Βαΐων πουλούσαν τα ψάρια τους ,αφού το έθιμο επιβάλει την κατάλυση ιχθύος .

 

«Τω Βαγιώ τω Βαγιώ

Τρώνε ψάρι και κολιό

Και την άλλη Κυριακή

Του καλιτσουνιού το αυτί»

 Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι η Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου και επικρατεί γενικό πένθος.

 

«Μεγάλη Δευτέρα, μεγάλη μαχαίρα

Μεγάλη Τρίτη, μεγάλη κρίση

Μεγάλη Τετάρτη, ο Χριστός εχάθη

Μεγάλη Πέμπτη, ο Χριστός ευρέθη

Μ .Παρασκευή, ο Χριστός στο καρφί

Μεγάλο Σάββατο, ο Χριστός στον τάφο

Και την Κυριακή αρνιά και ερίφια κάτω»

 

Ο κόσμος  για χάρη του Θείου πένθους είχε την παλικαρίσια  εγκράτεια της νηστείας και ετοίμαζε τα πασχαλινά αγαθά, χωρίς να τα γεύεται.

« Όλοι την εβδομάδα τρώγαμε νηστίσιμα θαλασσινά από τον κόλπο της Σούδας, χοχλιούς, κουκιά, αγκινάρες, ελιές με κριθινοκούλουρο, λαμπαθοντολμάδες και μυρωδάτα χορτοκαλίτσουνα με λαγουδόχορτα, αχατζίκους, αγριομαιντανά, κουτσουνάδες και σκουρνουπόδια.»

Από την Μ. Δευτέρα έως την Μ. Τετάρτη μαζεύονταν οι νοικοκυρές από την κάθε γειτονιά (κάθε μέρα και σε ένα σπίτι)και έφτιαχναν τα παραδοσιακά κουλουράκια .Τα τοποθετούσαν σε μεταλλικά ή άλλα δοχεία και έβαζαν ανάμεσα τους νερατζόφυλλα ή πορτοκαλλόφυλλα για το εξαιρετικό τους άρωμα

Το απόγευμα της Μ. Τετάρτης  πήγαιναν όλοι υποχρεωτικά στο Ευχέλαιο Για να πάρουν την ευλογία από το Αγιο Μύρο .

Την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές έφτιαχναν τις κουτσούνες, (κουλούρες.) Η μια συναγωνιζόταν την άλλη στο στόλισμα των τσουρεκιών που ήταν αληθινά κομψοτεχνήματα. Το προζύμι της Μεγάλης Πέμπτης  έλεγαν  δεν χαλάει όλο το χρόνο. Απαραίτητο για τα γλυκίσματα το ανθόνερο που ήταν παραγωγή των νοικοκυριών της περιοχής αφού κάθε σπίτι είχε το «λαμπίκο» του.

Την Μεγάλη Πέμπτη επίσης βάφαμε και τα αυγά, σύμβολα ζωής. Άλλα     βάφονταν κόκκινα με τα κρεμμυδόφυλλα και άλλα κίτρινα με τις μαντυλίδες.

Επίσης έπρεπε να κοπούν τα ωραιότερα λουλούδια των κήπων του χωριού για να στολίσουμε τον επιτάφιο το βράδυ της Μ. Πέμπτης μετά το τέλος της λειτουργίας των δώδεκα Ευαγγελίων.

Με τη φροντίδα των κυριών του Φιλανθρωπικού Συλλόγου Αγ. Νικόλαος Σούδας   στολιζόταν ο επιτάφιος καθώς και με την παρουσία άλλων γυναικών  που έμεναν όλη τη νύχτα μέχρι να τελειώσει το στόλισμα

Απ’ όλους τους επιταφίους της περιοχής θυμόμαστε τον επιτάφιο του Ψυχιατρείου που βρισκόταν τότε στην Κάτω Σούδα εκεί που είναι τώρα το Ναυταθλητικό Κέντρο Σούδας. Ήταν μια ευκαιρία να επισκεφθούμε τότε και τους αρρώστους που ήταν εκεί. Τους βοηθούσαμε να στολίσουν τον επιτάφιο και τους δίναμε  μεγάλη χαρά.

 Την Μεγάλη Παρασκευή στην περιφορά του επιταφίου όλα τα σπίτια πρέπει να είναι ανοιχτά ….. και ήταν ανοιχτά Οι νοικοκυρές με τα θυμιατά και τα αναμμένα  κεριά  υποδέχονται τον επιτάφιο και τον ραντίζουν με ανθόνερο. Τα παιδιά που πήγαιναν στο Προσκοπείο άναβαν δάδες και συνόδευαν όλη την περιφορά

Οι περισσότεροι δεν τρώγαμε τίποτα όλη μέρα μόνο προς το τέλος της ημέρας  πίναμε λίγο ξύδι ή ζουμί από βρασμένους χοχλιούς για να συμμεριζόμαστε το ξύδι και τη χολή που ήπιε ο Χριστός.

Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής έπρεπε να πάμε οπωσδήποτε στο νεκροταφείο για τις απαραίτητες αιτήσεις στην μνήμη των νεκρών.  Η θύμηση των νεκρών μας είναι απαραίτητη την μέρα του θανάτου του Χριστού.

Μετά την περιφορά φυλάγανε τα λουλούδια του Επιταφίου στα Εικονίσματα  για να θυμιάσουν τους λαβωμένους και επίσης τα φυλάγανε για την προστασία από τη γλωσσοφαγιά.  Το βράδυ οι γιαγιάδες μας, μας έλεγαν το τραγούδι της Μεγάλης Παρασκευής:

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,

Σήμερα εσταυρώσασι τον πάντω βασιλέα.

Σήμερον έβαλαν βουλή οι άνομοι Εβραίοι,

Οι άνομοι και τα σκυλιά, οι τρισκαταραμένοι.

Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι,

Να κάμει δείπνο μυστικό, να το συλλάβουν όλοι.

Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόντα μοναχή της

Και προσευκάς της έκαμνε για το Μονογενή της.

Σώνουμ, μάννα μου, προσευκές, σώνου και οι μετάνοιες

Και τον υιό σου πιάσανε και στου χαρκιά τον πάνε.

«Χαρκιά, χαρκιά, κάνε καρφιά, κάνε τρία περόνια».

Και κείνος ο παράνομος πιάνει και κάνει πέντε…»

Το Μεγάλο Σάββατο ακόμα και τα πιο φτωχά σπίτια καλιτσουνίζανε. Της Λαμπρής τα καλιτσούνια είναι νόστιμα γιατί είναι ευλογημένα.

Όλη την εβδομάδα τα κοπέλια μάζευαν τα ξύλα και συνοριζόταν οι ενορίες πια θα έχει το μεγαλύτερο σωρό για το κάψιμο του Ιούδα.

Στην εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου στην Κάτω Σούδα τον Ιούδα τον κρεμάνε στο καμπαναριό και με ένα ειδικό μηχανισμό τον κατεβάζουν στον σωρό των ξύλων και τον καίνε με το που θα ακούσουν το «ΧΡΙΣΤΟΣ  ΑΝΕΣΤΗ»

Το βράδυ της Ανάστασης δεν ξεχνάμε με το Άγιο φως να χαράξουμε το σταυρό στην είσοδο του σπιτιού. Επίσης προσπαθούσαμε να διατηρήσουμε το καντήλι αναμμένο όσο το δυνατό περισσότερες μέρες .Θεωρούνταν καλό για το σπίτι και για την οικογένεια

Την Κυριακή του Πάσχα έχουμε χαράς Ευαγγέλια.!

Σε όλες σχεδόν τις αυλές των σπιτιών σούβλιζαν αρνιά και κοκορέτσια και το κρασί άφθονο…. «Μονομεριούνε οι δικοί και διασκεδάζουν.»

Έτσι είναι μετά τη λύπη έρχεται η χαρά ,  μετά το θάνατο η Ανάσταση

ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Κ.Α.Π.Η. ΣΟΥΔΑΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΜΑΡΙΑ Γ.ΒΕΝΙΑΝΑΚΗ

ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΑΚΗ

Top