Εργασία με βάση τα κείμενα: Στην εποχή του τσιμέντου και
της πολυκατοικίας, Γραφείον Ευρέσεως Εργασίας, Στο λεω-
φορείο.

I. Ποια προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου θα εντο-
πίσουμε στα κείμενα αυτά;
Και τα τρία κείμενα του Σχολικού Βιβλίου έχουν να κάνουν με τα
σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπου στην κοινωνία. Αναφέρονται οι
δυσκολίες των ανθρώπων αλλά και η αλλαγή συμπεριφοράς τους μέσα
στον χώρο διαμονής τους που μοιάζει με αφιλόξενος, η τυπικότητα που
καταντάει μια πληκτική καθημερινή ρουτίνα, οι δυσκολίες των νέων με
το που εντάσσονται στην κοινωνία και αρχίζουν να γίνονται ενεργοί
πολίτες, ο ρατσισμός, η κοινωνική περιθωριοποίηση αλλά και το πρό-
βλημα της προσφυγιάς.
Η ζωή στη σύγχρονη πόλη έχει εκφυλιστεί (διαφθαρεί) σε μια α-
πρόσωπη συνύπαρξη αποξενωμένων ανθρώπων. Ο ατομικισμός αλλά
και η ατομική ψυχολογία προσδιορίζονται από την αδιαφορία και την
πλήρη αποξένωση των ανθρώπων μέσα στην κοινωνία. Προτιμούν να
μην έχουν επικοινωνία με τον συνάνθρωπό τους, να μην χαιρετιούνται,
να μην συνεργάζονται. Αυτό, φυσικά, οδηγεί στην τυπική και μόνο ε-
παφή των συγκατοίκων, στην αλλοτρίωση της ευγένειας και της φυσιο-
λογικής κοινωνικής συμπεριφοράς.
Η πολυκατοικίες εμφανίζονται ως τυποποιημένα κτήρια που συμβα-
δίζουν με το πνεύμα της εποχής. εν υπάρχει κάποιος προσωπικός χώ-
ρος για κάθε άτομο, λόγω της λειτουργικής διαμόρφωσης για την εξοι-
κονόμηση χώρου. Έτσι, δυστυχώς, η καθημερινή ζωή χαρακτηρίζεται
από τυποποιημένες και απρόσωπες σχέσεις και βρίσκεται σε συνεχή
ένταση, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που οι συγκάτοικοι έρχονται σε
τσακωμούς και λογομαχίες μεταξύ τους. Ουσιαστικά, λοιπόν, ο χώρος
καθορίζει το πώς θα οργανωθεί η ανθρώπινη παρουσία και το άτομο
στερείτε την ελευθερία επιλογών μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Η γυναίκα
πλήττει, αφού δεν έχει περιθώρια να διαμορφώσει το νοικοκυριό της
αλλά και ένα χώρο χαλάρωσης και ηρεμίας για την ίδια.
Η υστερική και βίαιη συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους
είναι ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα στη σύγχρονη ζωή. Οι γονείς (αλλά
κυρίως οι μητέρες) παρεμβαίνουν με ηθικά επιβεβλημένες ενέργειες,
αφού το παιδί δεν πρέπει να μεταχειρίζεται και να προσαρμόζεται στις
ανάγκες και τις απαιτήσεις των μεγάλων. Βλέπουμε τα παιδιά να υπο-
φέρουν από την αντιδημοκρατική ανατροφή αλλά και από τις συναι-
σθηματικές αναταραχές των γονέων τους, που τα κάνει να αντιδρούν με
το δικό τους ιδιαίτερο τρόπο που συχνά αποβαίνει αυτοκαταστροφικός.
Αυτή η συμπεριφορά είναι εύλογη, αφού τα παιδιά είναι ανθρώπινες
υπάρξεις με αξιοπρέπεια και δικαιώματα, που τα μεγαλύτερα μέλη της
οικογένειας πρέπει να σέβονται. Έτσι αυτά εξεγείρονται και επαναστα-
τούν με το δικό τους τρόπο όταν η γονική συμπεριφορά είναι εγωιστική και αυταρχική.Άλλο ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της σύγχρονης κοινωνίας είναι η ανεργία. Η επαγγελματική αποκατάσταση είναι το πιο σημαντικό πράγμα που θα πρέπει όλοι οι άνθρωποι να έχουν εξασφαλίσει, έτσι ώστε να μπορούν να ζήσουν με κάποια άνεση. Όμως η ατομική προσδοκία έρχεται σε αντίθεση με την κοινωνική πραγματικότητα όταν αντιληφθεί κάποιος τις πραγματικές συνθήκες εργασίας.
Αυτό που τονίζεται είναι το στεγνό και άχαρο πρόσωπο της υπαλληλικής ρουτίνας. Ο χώρος εργασίας είναι δηλωτικός της μίζερης τυπικότητας του γραφείου αλλά και της έλλειψης ζωντάνιας. Το όλο κλίμα της αυστηρότητας, της σοβαροφάνειας και της ανωτερότητας αποπνέει μια απωθητική ενόχληση ενάντια στον υποψήφιο υπάλληλο.
Ένα ακόμα πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι ο κοινωνικός ρατσισμός. Οι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως μία απειλητική κατώτερη πολιτιστική ομάδα λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης, των φτηνιάρικων ρούχων που φορούν, της έλλειψης καθαριότητας κτλ.Τέλος, βλέπουμε το πρόβλημα της αλλοτρίωσης των προσφύγων, αφού έχουν χάσει την
προσωπική τους ταυτότητα.

II. Πώς προσπαθεί να τα αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος;

Ο άνθρωπος, μέσα στη σύγχρονη αυτή κοινωνία, καθημερινά έχει να κάνει με δεκάδες προβλήματα που κάνουν τη ζωή του πιο δύσκολη. Αυτός προσπαθεί, όσο μπορεί, να τα αντιμετωπίσει με τον καλύτερο τρόπο και επομένως να προσαρμοστεί στις ισχύουσες συνθήκες που του επιβάλει η κοινωνία να ζει. Ένας συνηθισμένος τρόπος για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα είναι η θετική βούληση. Τότε καλλιεργεί μια ολόκληρη ιδεολογία ότι όλα γύρω του είναι τέλεια και ότι αυτός θα φανεί χρήσιμος για τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αυτοθεωρείται άξιος και αποδεκτός στις υποχρεώσεις γύρω του και προσδο-
κάει για ένα καλύτερο μέλλον που θα τον οδηγήσει είτε στον πλούτο, είτε στην ηθική ικανοποίηση. Ουσιαστικά κατασκευάζει ένα ελκυστικό είδωλο του κόσμου προβάλλοντας, στην πραγματικότητα, τις δικές του διαθέσεις. Ακόμη ένας τρόπος είναι σωστή οργάνωση της οικογένειας. Το πνεύμα αγάπης, κατανόησης και αλληλεγγύης προλαμβάνει τις εντάσεις και τις συνεχείς συνθήκες βίας και επιβολής ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Το γεγονός ότι η γυναίκα εργάζεται και δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με την ανατροφή των παιδιών της δημιουργεί συνθήκες αποξένωσης και οι ανθρώπινες σχέσεις χάνουν τα συναισθηματικά τους βά-
θρα και κυριαρχούνται από την αδιαφορία ,τον εγωισμό, τη βία, κ.ά. Άλλος τρόπος που ο άνθρωπος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του είναι η διατήρηση του ξεχωριστού ήθους του μέσα σε οικτρές συνθήκες. Επιμένει ώστε το ήθος του να παραμείνει αυθεντικό, ξεχωριστό, άμεσο, ειλικρινές, φιλικό, με κοινωνικά αισθήματα και με μια πραγματική ευγένεια. Όλα αυτά
αναδεικνύουν την ανθρώπινη αξία του και αυτός ο δυναμισμός θα τον οδηγήσει στην επιτυχία και στην αντιμετώπιση των απρόσμενων προκλήσεων της ζωής.
III. Πώς τα συγκεκριμένα προβλήματα επηρέασαν τη γλωσσική μορφή και έκφραση
του κειμένου;
Η γλωσσική μορφή και έκφραση του κειμένου: «Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας» είναι άμεση και προσωπική. Η συγγραφέας καταθέτει τις προσωπικές της εμπειρίες, συνδυάζοντας την περιγραφή με το διάλογο και τα σχόλια που παρεμβάλλονται. Η απλή και καθημερινή γλώσσα το κάνει να τονίζει περισσότερο τα προβλήματα των ανθρώπων. Το κείμενο: «Γραφείον ευρέσεως εργασίας» ανήκει στο διηγηματικό τύπο. Ένας απρόσωπος αφηγητής διηγείται την ιστορία σε γ’ πρόσωπο. Η οπτική γωνία από την οποία θεωρούνται και παρουσιάζονται τα γεγονότα είναι εξωτερική, έτσι ώστε να μην συμμετέχει ο ίδιος ο αφηγητής και έτσι ώστε τα γεγονότα να διαθλώνται από τη δική του ματιά. Επίσης βλέπουμε τεχνικές διεξοδικής αναπαράστασης καταστάσεων, που κάνει την ιστορία πιο ζωντανή. Ακόμη χρησιμοποιείται η τεχνική της αντίθεσης για να αποδοθούν οιεσωτερικές συγκρούσεις σε σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα, μια και τα σκηνικά (δρόμος και
γραφείο) αλλά και οι συναισθηματικές του μεταβολές (αισιοδοξία και κατάπτωση) διαφέρουν.
Τέλος, στο κείμενο: «Με το λεωφορείο» συναντούμε την περιγραφή με οπτική γωνία προσωπικού τύπου, αφού τα γεγονότα μάς μεταφέρονται μέσω ενός από τους ήρωες του έργου και όχι από ένα τρίτο πρόσωπο. Ο αφηγητής, όμως, εκφράζεται σε γ’ ρόσωπο και είναι αμέτοχος στα γεγονότα που διαδραματίζονται. Επιπλέον βλέπουμε στο κείμενο αρκετούς ιδιωματισμούς που προκύπτουν από τις διάφορες χώρες των προσφύγων μέσα στο λεωφορείο.
Εργασία με βάση τα κείμενα: Η επιστροφή του Ανδρέα και όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρ-
νη.

I.Ποια η ζωή των Μικρασιατών Ελλήνων πριν την Μικρασιατική καταστροφή;

Πριν τη Μικρασιατική καταστροφή η ζωή τω ν Μικρασιατών ήταν πολύ καλή. Οι επαρχιώτες βέβαια δεν ήταν πλούσιοι, αλλά είχαν τα απαραίτητα για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Είχαν τις δικές τους περιουσίες, άλλοι μικρότερες και άλλοι μεγαλύτερες. Ήταν όμως εργατικοί, ήξεραν πώς να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους και πώς να ζουν αρμονικά, δίχως συνεχείς εντάσεις, και προσπαθώντας πάντα για το καλύτερο. Η ζωή, όμως, κυλούσε πιο υπέροχα στις αστικές περιοχές και ειδικότερα στη Σμύρνη. Εκεί ο πληθυσμός, βέβαια, ήταν ανομοιογενής. Η κοινωνική ζωή είχες χαρακτήρα πολυπολιτισμικό αλλά η γλώσσα που
κυριαρχούσε ήταν η ελληνική. Παντού κυριαρχούσε ένα πνεύμα ελευθερίας και φυσούσε μια αύρα ανεμελιάς και ευθυμίας. Οι Μι
κρασιάτες ήτα άνθρωποι χαρούμενοι που αγαπούσαν τη ζωή και γι’ αυτό την απολάμβαναν με τρόπους ελεύθερους και χαλαρούς, χωρίς αυστηρά ήθη και υπό μίας αυταρχικής νοοτροπίας. Έτσι όλη η πολιτεία έδινε την αίσθηση μιας ανθρώπινης παρέας που ζούσε χωρίς μιζέρια και καταπίεση, χωρίς περιορισμούς και στερήσεις. Στους δρόμους της ξεδιπλώνονταν ένα απίθανο πανηγύρι ζωής. Το εντυπωσιακό είναι ότι σ’ αυτό το «πανηγύρι» συμμετείχαν ισότιμα άντρες και γυναίκες, κάτι πολύ σπάνιο για την εποχή εκείνη. Οι Μικρασιάτες ήταν άνθρωποι επινοητικοί, εργατικοί κιαι βαθια θρησκευόμενοι. Η αγάπη τους για όμορφη και άνετη ζωή τους έκανε να προοδεύουν μέρα με τη μέρα περισσότερο. Έτσι ανέπτυξαν το εμπόριο τόσο και με τη ύση όσο και με την Ανατολή. Τα σπίτια τους τα έχτιζαν μεγαλοπρεπή, και φορούσαν ρούχα φτιαγμένα με Ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
Τέλος ασχολήθηκαν με τα γράμματα και τις τέχνες. Το πόσο πνευματικοί και οξυδερκείς άνθρωποι ήταν το μαρτυρεί και η ίδρυση της Πρότυπης Ευαγγελικής Σχολής.

II. Ποιες οι συνθήκες ζωής τους μετά απ’ αυτήν;
Μετά από τη Μικρασιατική καταστροφή οι Έλληνες που επέζησαν μεταφέρθηκαν σε διάφορες ελληνι-
κές περιοχές ως πρόσφυγες. Τα πρώτα χρόνια της ζωής τους ήταν πάρα πολύ δύσκολα. Πολλές οικογένειες
διαλύθηκαν, μια και οι περισσότεροι άντρες έμειναν πίσω, μέσα στη φωτιά του πολέμου.
Πολλές μάνες για χρόνια περίμεναν το γυρισμό των παιδιών τους, ενώ πολλά ορφανά παιδιά έμειναν
μόνα, ψάχνοντας ένα χέρι να πιαστούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Στην αρχή έμεναν σε πρόχειρες
καλύβες, περιμένοντας καρτερικά τη βοήθεια του ελληνικού κράτους, τρώγοντας πικρό ψωμί. Η ανεμελιά
και η επιθυμία έσβησαν και τώρα έπρεπε να βρουν τρόπους για την επιβίωσή τους.
Ο ντόπιος ελληνικός πληθυσμός δεν ήταν εύκολο να τους αποδεχτεί και δυστυχώς υπήρχαν μεταξύ
τους συγκρούσεις. Ειδικότερα τα προβλήματα έρχονταν από κάποιους που ήθελαν να εκμεταλλευτούν την
κατάστασή τους. Βέβαια οι Μικρασιάτες ήταν υπερήφανοι και έξυπνοι άνθρωποι και δεν ήταν εύκολο να
πέσουν θύματα εκμετάλλευσης.

Μέσα στις δύσκολες συνθήκες ζωής που είχαν να αντιμετωπίζουν, κατάφεραν να διατηρήσουν τα ήθη
και τα έθιμά τους και πολύ γρήγορα άρχισαν να επηρεάζουν και τους ντόπιους, με αποτέλεσμα να κερδί-
σουν το σεβασμό τους.
ούλεψαν, λοιπόν, σκληρά, και σιγά-σιγά κατάφεραν να ορθοποδήσουν και πολλοί απ’ αυτούς να προ-
οδέψουν και να δημιουργήσουν πολλά πράγματα.
Ποτέ, όμως, δεν έπαψαν να θυμούνται με θλίψη και αγάπη τις χαμένες τους πατρίδες, γι’ αυτό ακόμη
και σήμερα με περιττή υπερηφάνεια λένε πως κατάγονται από τη Μικρά Ασία.
III. Πώς η Μικρασιατική διάλεκτος επηρεάζει τη γλωσσική μορφή και έκφραση του
κειμένου;

Στο κείμενο: «Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη» είναι
έντονη η Μικρασιατική διάλεκτος. Έχουμε εκτεταμένη χρήση
τοπικών λεκτικών μορφών αλλά και έντονη παρουσία τούρκι-
κων λέξεων. Τέλος έχουμε και πολλές ξενόγλωσσες επιγρα-
φές.
Η χρήση αυτής της μικτής γλώσσας γίνεται για να προσ-
διοριστεί η ταυτότητα της Σμύρνης ως τόπου συνύπαρξης
διαφορετικών λαών και πολιτισμών. Αυτή η λεπτομερής προ-
σήλωση στη Μικρασιατική διάλεκτο μας προκαλεί ποικίλα
συναισθήματα και μας κάνει να νιώθουμε ότι κι εμείς είμαστε
ένα κομμάτι αυτών των ανθρώπων μια και αν ψάξουμε λίγο,
μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ότι η διάλεκτος ακούγεται
ευχάριστη στα αυτιά μας.
Επίσης η χρήση της Μικρασιατικής διαλέκτου κάνει το
κείμενο ξεχωριστό. Μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα
τη ζωή αυτών των
            ανθρώπων, το κλίμα αισιοδοξίας που κυριαρχούσε στον τόπο
τους μέσα από ένα νοσταλγικό πλαίσιο. Τέλος, η χρήση της δια-
λέκτου αυτής βοηθάει ώστε να αποδοθούν οι περιγραφές και τα
συναισθήματα του ήρωα περισσότερο παραστατικά και με με-
γαλύτερη διαύγεια τα γεγονότα.
Στο κείμενο: «Η επιστροφή του Αντρέα» δεν παρατηρούμε πολ-
λές ιδιωματικές λέξεις. Το κείμενο, με τη λιτότητα και την ισορ-
ροπημένη λογοτεχνικότητά του, μας αποδίδει με σαφήνεια τις
καταστάσεις.