ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ (Ζωή Κουσαρίδα και Διονύσης Βλάχος)

     Η ελληνική νομισματοκοπία έχει ρίζες από την αρχαϊκή εποχή και τον δεύτερο αποικισμό (8ος-6ος π.Χ. αιώνας) και συμπίπτει με την τεράστιας ιστορικής σημασίας ίδρυση των πρώτων πόλεων-κρατών στη Μικρά Ασία από τα ελληνικά φύλα (Ίωνες, Δωριείς, Αιολείς κ.α.). Αφενός η μελέτη των νομισμάτων -αρχαίων και σύγχρονων- έχει αξία από οικονομικής και κοινωνικής απόψεως, καθώς ο νομισματικός θεσμός αποτελεί μια ριζική τομή στις εμπορικές συναλλαγές των ανθρώπων και στην κοινωνική τους διαστρωμάτωση, αφετέρου η παρατήρηση των συμβόλων και των μορφών που αποτυπώνονται σε αυτά μάς παρέχει πληθώρα πληροφοριών που σχετίζονται με την πολιτική κατάσταση, τις ιδέες και τις αντιλήψεις των ανθρώπων, αλλά και τις αξίες και τις αρχές τους σε ηθικό και θρησκευτικό επίπεδο. Συνάμα, μας φανερώνουν τα ήθη και τα έθιμα ενός τόπου και τις ιστορικές καταβολές των ανθρώπων που τα δημιούργησαν. Πέρα από τα παραπάνω, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα υψηλής τέχνης και γι΄ αυτό παραμένουν αντικείμενο θαυμασμού.

    Παρακάτω παρατίθεται μια εργασία δύο μαθητών της Α΄ λυκείου, της Ζωής Κουσαρίδα και του Διονύση Βλάχου, που βρήκαν πληροφορίες για ορισμένα αρχαία ελληνικά νομίσματα στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας .

Αρχαία νομίσματα

    Τα πιο διαδεδομένα νομίσματα στην αρχαία Ελλάδα ήταν οι «χελώνες» από την Αίγινα, τα «ιππάρια» από την Κόρινθο και οι «γλαύκες» από την Αθήνα. Στις ελληνικές αποικίες, όπως στις Συρακούσες της Σικελίας, κόβονταν τοπικά νομίσματα. Ασημένια νομίσματα κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 550 π.Χ. στην Μικρά Ασία και στην Αίγινα. Είχαν αποτυπωμένα πάνω τους μια προτομή λέοντος ή ταύρου στη Μικρά Ασία, και μια χελώνα στην Αίγινα.

Μαρώνεια

Αργυρό δίδραχμο, 386/5-348/7 π.Χ.

    Η Μαρώνεια ήταν αποικία της Χίου. Ως μυθικός ιδρυτής της αναφέρεται ο Μάρων, ιερέας του Απόλλωνος, που έδωσε στον Οδυσσέα τον οίνο με τον οποίο μέθυσε τον Κύκλωπα Πολύφημο (Οδύσσεια, ι 195-199). Η νομισματοκοπία της Μαρωνείας – πολύ μεγάλη σε ποσότητα και με ποικιλία υποδιαιρέσεων – άρχισε περί το 520 π.Χ. Ο κύριος εικονογραφικός τύπος είναι ο ίππος που χαράσσεται ως εμπροσθότυπος, ενώ από τα μέσα περίπου του 5ου αιώνα π.Χ. εμφανίζεται και η άμπελος, ως οπισθότυπος, κάνοντας αναφορά στον περίφημο μαρωνίτικο οίνο! Οι αυτόνομες εκδόσεις της Μαρώνειας σταμάτησαν, όταν ο Φίλιππος Β” κατέλαβε την πόλη (περ. 350/349 π.Χ.). Νόμισμα με το εθνικό ΜΑΡΩΝΙΤΩΝ κυκλοφόρησε και πάλι τον 2ο αι. π.Χ.

Ακράγας

Αργυρό τετράδραχμο, μετά το 464 π.Χ.

    Ο Ακράγας, στη νότια ακτή της Σικελίας, εξέδωσε για πρώτη φορά αργυρά νομίσματα λίγο πριν από το τέλος τους 6ου αι. π.Χ. O αετός και ο καρκίνος έγιναν οι κατεξοχήν εικονογραφικοί τύποι που σφράγιζαν τα νομίσματα της πόλης για έναν ολόκληρο αιώνα έως το 409 π.Χ., έτος κατά το οποίο η νομισματοκοπία αναδιοργανώθηκε. Οι νέες εκδόσεις όμως διήρκεσαν πολύ λίγο, καθώς το 406 π.Χ. ο Ακράγας ηττήθηκε από τους Καρχηδονίους και το νομισματοκοπείο έκλεισε, αν και κυκλοφόρησαν κάποιες μικρές υποδιαιρέσεις και κατά τον ύστερο 4ο αι. π.Χ.

Φασηλίς

Αργυρός στατήρ, 4ος αι. π.Χ.

    Η Φασηλίδα, αποικία των Ροδίων και σημαντικό λιμάνι στη νότιο Μικρά Ασία, κοντά στη σημερινή Αττάλεια, είναι γνωστή κυρίως για την πολιορκία της από τους Αθηναίους το 469 π.Χ. κατά την εκστρατεία εναντίον των Περσών, οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί στις εκβολές τους Ευρυμέδοντος ποταμού. Οι κάτοικοι της πόλης ήταν έμπειροι θαλασσοπόροι και έμποροι και συμμετείχαν στον αποικισμό της Ναυκράτιδος στην Αίγυπτο. Η Φασηλίς διέθετε έναν ξεχωριστό τύπο εμπορικού και πολεμικού πλοίου, όπως αποτυπώνεται και στο νόμισμά της.

Θάσος

Αργυρό τετράδραχμο, 390-335 π.Χ.

    Περί το 390 π.Χ., η Θάσος προχώρησε σε μια νομισματική μεταρρύθμιση που περιελάμβανε αλλαγή των εικονογραφικών τύπων, αλλαγή της αξίας των υποδιαιρέσεων, καθώς και εισαγωγή χάλκινων και περιορισμένων χρυσών νομισμάτων. Στο εξής, ως εμπροσθότυπος απεικονίζεται ο θεός Διόνυσος και όχι οι ακόλουθοί του. Η οπίσθια όψη σφραγίζεται με τον Ηρακλή τοξότη, αντιγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια το ανάγλυφο που κοσμούσε μία από τις πύλες της πόλης, την Πύλη του Ηρακλέους.

Δημήτριος Πολιορκητής

Αργυρό τετράδραχμο, 291-290 π.Χ.

   Ανάμεσα στις εκδόσεις του Δημητρίου, ξεχωριστή θέση κατέχουν αυτές με την προσωπογραφία του στην εμπρόσθια όψη. Για πρώτη φορά στην ιστορία του μακεδονικού νομίσματος απεικονίζεται ο βασιλεύς με θεϊκά χαρακτηριστικά, αφού εκτός από το βασιλικό διάδημα φέρει και κέρατα ταύρου, ένα στοιχείο που παραπέμπει στον προστάτη του θεό Ποσειδώνα. Το συγκεκριμένο νόμισμα κόπηκε στο νομισματοκοπείο της Αμφιπόλεως.

Νάξος, Σικελίας

Αργυρή δραχμή, 525-500 π.Χ.

    Η Νάξος, αν και είναι η πρώτη ελληνική αποικία που ιδρύθηκε στη Σικελία (734 π.Χ.), άρχισε τη νομισματοκοπία περί το 525 π.Χ., με καθυστέρηση περίπου μιας πενταετίας σε σχέση με τις άλλες πόλεις της περιοχής. Η αυξημένη αμπελοκαλλιέργεια και οινοπαραγωγή ενέπνευσαν εξαρχής τους υπευθύνους των ναξιακών εκδόσεων, αφού οι νομισματικοί εικονογραφικοί τύποι συνδέονται με τον Διόνυσο και τον κύκλο του.

Aίγινα

Αργυροί στατήρες, 470/465-445/440 π.Χ.

    Οι αιγινητικοί στατήρες, από την αρχή της εμφάνισής τους, περί τα μέσα του 6ου αι. π.Χ., παρουσιάζουν μια ποικιλομορφία και αλλαγή στο σχέδιο του εγκοίλου του οπισθοτύπου. Μετά το 470 π.Χ., όμως, ο οπισθότυπος αποκτά ένα σχετικά συγκεκριμένο σχήμα, το οποίο θα σταθεροποιηθεί μέσα στον 5ο αι. π.Χ.

Αθήνα

Αργυρά τετράδραχμα, 440-420 π.Χ.

    Περί το 515-510 π.Χ., ή κατ” άλλους περί το 508 π.Χ., όταν ο Κλεισθένης έθεσε τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση, οι Αθηναίοι υιοθέτησαν έναν νέο τύπο για τα νομίσματά τους που έμελλε να διατηρηθεί έως το τέλος της αργυρής νομισματοκοπίας τους, τον 1ο αι. π.Χ. Την εποχή αυτή κόπηκαν τα πρώτα τετράδραχμα με την κεφαλή της θεάς Αθηνάς στην εμπρόσθια όψη και το ιερό πτηνό της, τη γλαύκα (κουκουβάγια) στην οπίσθια. Η επιλογή της συγκεκριμένης θεματογραφίας, ο συνδυασμός δηλαδή της θεότητας και του ιερού της συμβόλου στις δύο όψεις του νομίσματος, αποτέλεσε πρότυπο για αρκετές νομισματοκοπίες της κλασικής περιόδου. Από την εποχή αυτή τα αθηναϊκά τετράδραχμα θα αποκαλούνται γλαύκες, ονομασία που απαντά και στις αρχαίες πηγές.

 

Αντίγονος Γονατάς, Μακεδονία

Αργυρό τετράδραχμο, 271 π.Χ.

    Ο Αντίγονος Γονατάς, γιος του Δημητρίου Πολιορκητού, ανέβηκε στον θρόνο της Μακεδονίας το 277 π.Χ. και, αφού απομάκρυνε τους ανταπαιτητές, συγκρούστηκε έντονα με τον Πτολεμαίο Β” Φιλάδελφο που είχε υποκινήσει την Αθήνα και τη Σπάρτη να στραφούν κατά της Μακεδονίας. Ο Χρεμωνίδειος πόλεμος που ακολούθησε (267-262 π.Χ.) έληξε με τη νίκη του Αντιγόνου. Το 239 π.Χ., σε ηλικία περίπου 90 ετών, ο Αντίγονος Γονατάς πέθανε, αφήνοντας το μακεδονικό στέμμα στον γιο του Δημήτριο Β’. Την εποχή της δυναστείας των αντιγονιδών κυκλοφόρησαν εκδόσεις με νέους και αρκετά εντυπωσιακούς εικονογραφικούς τύπους: τη μακεδονική ασπίδα, που καταλαμβάνει ολόκληρο το πέταλο του νομίσματος με την κεφαλή του Πανός ως επίσημα, και την Αθηνά Αλκίδημο.

Πηγή:

https://www.lifo.gr/culture/eikastika/cash-king10-arhaia-nomismata-kai-i-synarpastiki-istoria-toys