Τα νέα της Περιβαλλοντικής

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του 1ου ΓΕΛ Μεταμόρφωσης

Σχολικό Έτος 2017-18

Παιδαγωγική Ομάδα: Άννα Τρίγκατζη, Σταυρούλα Βλάχου, Στυλιανή Κεραμιδά,

Αλεξάνδρα Ηλία (διευθύντρια)

Η Περιβαλλοντική Ομάδα του 1ου ΓΕΛ Μεταμόρφωσης ασχολήθηκε φέτος με τα ποτάμια σε φυσικό και αστικό περιβάλλον. Στις προκαταρκτικές συναντήσεις της ομάδας κατά τον μήνα Οκτώβριο κατατέθηκαν οι προτάσεις σχετικά με το θέμα που θα μας απασχολούσε. Η ζωή της Μεταμόρφωσης δίπλα στον Κηφισό, ένα ποτάμι που του έχει γυρίσει την πλάτη, μας προβλημάτισε και καθόρισε την επιλογή μας.

Στη συνέχεια με ψηφοφορία επιλέξαμε και το όνομα της ομάδας: Ο στίχος του τραγουδιού «Με παρέσυρε το ρέμα» και η παροιμία «Τα σιγανά ποταμάκια να φοβάσαι» πλειοψήφισαν. Ωστόσο η τραγωδία στη Μάνδρα μας έκανε να αντικαταστήσουμε την πρώτη επιλογή με τη στερεότυπη φράση «Ό,τι βρέξει ας κατεβάσει» που βρισκόταν πιο χαμηλά στην κατάταξη. Έτσι προέκυψε η σύνθεση «Σιγανά ποταμάκια…για να μην κατεβάσει ό,τι βρέξει». Στην αφίσα-πρόσκληση νέων μελών γράψαμε: «Μας αρέσουν τα ποτάμια και… τα ρέματα, τα…σιγανά και τα ορμητικά. Αυτά που είναι κοντά μας κι αυτά που είναι μακριά μας, μέσα στην πόλη μας αλλά και μέσα στα δάση. Θέλουμε να μάθουμε γι΄ αυτά, να τα διασχίσουμε, να τα αφήσουμε να μας παρασύρουν, να τα προστατεύσουμε από αυτούς που τα φοβούνται, να προτείνουμε ιδέες και να παλέψουμε για την επιβίωσή τους, να μιλήσουμε με ανθρώπους που ζήσανε και παίξανε κοντά τους, να κατασκηνώσουμε δίπλα τους. Θέλουμε να κάνουμε τα ποτάμια… τέχνη!»

Συνεχίσαμε με παιχνίδια γνωριμίας και εμπιστοσύνης, για να δεθεί η ομάδα. Τα μέλη της ομάδας ζήτησαν να κάνουν και εκλογές για την εκλογή τριμελούς επιτροπής των εκπροσώπων τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς το τριμελές ήταν ενεργό σε όλες τις δράσεις! Στη συνέχεια δημιουργήσαμε κλειστή ομάδα στο Facebook για εσωτερική επικοινωνία και για τις αναρτήσεις μας. Αρχές Νοεμβρίου μέσα από ένα παιχνίδι συγκροτήθηκαν οι τέσσερις υπο-ομάδες μας: «Ωκεανός και Νύμφες» για τους Ιστορικούς-Εθνογράφους της ομάδας, «Αϊνστάιν» για του Επιστήμονες-Περιβαλλοντολόγους, «Survivors» για τους Εθελοντές-Διασώστες και «Καλατράβα» για τους Μηχανικούς Περιβάλλοντος. Φτιάξαμε το δέντρο των προσδοκιών μας ως ποτάμι με διακλαδώσεις και οι προσδοκίες διατυπώθηκαν σε χάρτινες σταγόνες της βροχής. Συντάξαμε το Συμβόλαιό μας, η κάθε ομάδα έφτιαξε την ταυτότητά της και κάναμε καταιγισμό ιδεών με θέμα τα ποτάμια.

Αρχές Δεκεμβρίου η Περιβαλλοντική Ομάδα πήρε την πρωτοβουλία μαζί με το Πολιτιστικό Πρόγραμμα για μια δράση αλληλεγγύης προς τους πλημμυριοπαθείς: τη συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης στο σχολείο για τους μαθητές της Μάνδρας και τις οικογένειές τους.

Ενταχθήκαμε στα Δίκτυα «Υπαίθρια Ζωή» του ΚΠΕ Παρανεστίου και «Η πόλη, η κατοικία και το φυσικό περιβάλλον στην αρχαία και πρόσφατη παράδοση» του ΚΠΕ Φιλίππων. Δουλέψαμε πάνω σε μεθόδους και πρακτικές που γνωρίσαμε σε σεμινάρια που διεξήχθησαν στα ΚΠΕ Ελευσίνας και Δραπετσώνας με συνδιοργάνωση των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Β΄ και Γ΄ Αθήνας. Για παράδειγμα, για να εντάξουμε νέα μέλη στις υπο-ομάδες κάναμε το τεστ των πολλαπλών νοημοσυνών φροντίζοντας για την καλύτερη λειτουργία των ομάδων να υπάρχει εκπροσώπηση όλων των τύπων νοημοσύνης σε κάθε ομάδα.

Πριν κλείσουμε για τις διακοπές των Χριστουγέννων διοργανώσαμε με μεγάλη επιτυχία το Χριστουγεννιάτικο Παζάρι μας με γλυκά και χριστουγεννιάτικες κάρτες, με σκοπό να χρηματοδοτήσουμε την τετραήμερη εκδρομή μας.

Επιστρέφοντας από τις διακοπές αφιερώσαμε μια συνάντηση ώστε να λυθούν ζητήματα που αφορούσαν την τήρηση των κανόνων και τη συνοχή της ομάδας. Στον κύκλο τον λόγο έπαιρνε όποιος κρατούσε το κηρύκειο. Βγήκαν στην επιφάνεια προβλήματα που έπρεπε να τα αντιμετωπίσουμε. Επιλέξαμε να το κάνουμε μέσα από ένα παιχνίδι που διήρκεσε τρεις εβδομάδες και το ονομάσαμε «Είμαι ο άγγελός σου».  Αν και πήγε πίσω το κεντρικό μας θέμα ήταν απαραίτητο να αφιερώσουμε χρόνο, για να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε ως ομάδα.

Τον Ιανουάριο ανακοινώθηκε και το μαθητικό συνέδριο «Δημιουργική μάθηση με τη συμβολή των Τεχνών» που διοργάνωναν Σύμβουλοι της Β΄ και Γ΄ Αθήνας και αποφασίσαμε να συμμετέχουμε με μία ταινία μικρού μήκους σε σχέση με τον Κηφισό, όπου θα κάναμε και χρήση προφορικών μαρτυριών.

Αρχές Φεβρουαρίου στο πλαίσιο της συλλογής  πληροφοριών για το θέμα μας και της επεξεργασίας τους, κάναμε χαρτογράφηση της έννοιας «πλημμύρες». Κάθε υπο-ομάδα δούλεψε ξεχωριστά και στο τέλος παρουσίασε τον εννοιολογικό της χάρτη με τον ορισμό, τα αίτια, τα αποτελέσματα, τους φορείς και τις προτεινόμενες λύσεις. Ως καλύτερη ψηφίστηκε εκείνη των “Αϊνστάιν”. Τα παιδιά πρότειναν τη διάχυση της γνώσης για τις πλημμύρες στη σχολική κοινότητα και έτσι ξεκίνησε η διοργάνωση εκδήλωσης με πρόσκληση ειδικού επιστήμονα, διαμόρφωση ερωτηματολογίου, σύνταξη πρόσκλησης και κατασκευή αφίσας.

Τέλη Φεβρουαρίου επισκεφθήκαμε το ΚΠΕ Αργυρούπολης για να παρακολουθήσουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το νερό – Τα ρέματα». Στις εργασίες τάξης στο ΚΠΕ χωριστήκαμε σε ομάδες και ασχοληθήκαμε με τον κύκλο του νερού και την προστασία & σωστή διαχείριση των ρεμάτων μέσω παιχνιδιών, καταιγισμού ιδεών, χαρτογράφησης εννοιών και παρουσιάσεων. Στις δραστηριότητες πεδίου στο Ρέμα της Πικροδάφνης μετρήσαμε βάθος και πλάτος κοίτης ρέματος και υγρασία, καταγράψαμε χλωρίδα και πανίδα, στερεά απορρίμματα σε νερό και έδαφος και φτιάξαμε ηχοχάρτη.

Τον Μάρτιο οι μαθητές δούλεψαν με φύλλα εργασίας πάνω σε καλές και κακές πρακτικές διαχείρισης ομβρίων υδάτων σε αστικό περιβάλλον με τελικό προϊόν ένα πόστερ και έκαναν μελέτη περίπτωσης αγωγού εγκιβωτισμένου ρέματος που περνά κάτω από προαύλιο δημοτικού σχολείου της πόλης μας.

Συνεχίσαμε την εργασία πάνω στο θέμα μας ακολουθώντας τις βασικές αρχές της συστημικής του παρατηρητή και χρησιμοποιώντας το εκπαιδευτικό υλικό που έχει παραγάγει το ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου στο πλαίσιο του  Εθνικού Θεματικού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βιώσιμη Πόλη: η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία». Στόχος ήταν οι μαθητές να παρατηρήσουν, να κατανοήσουν τη δομή και τις λειτουργίες της πόλης τους, να ερμηνεύσουν κριτικά τη ζωή στην πόλη τους, να γνωρίσουν τους θεσμούς που ρυθμίζουν τις λειτουργίες της και να ενδυναμωθούν ως «ενεργοί πολίτες» γνωρίζοντας τις αξίες της συμμετοχής στα κοινά.

Έτσι στα μέσα Μαρτίου σχεδιάσαμε με πρωτοβουλία των παιδιών περιβαλλοντικό μονοπάτι από το σχολείο στον Κηφισό στην περιοχή Κάτω Μποφίλια της Μεταμόρφωση. Μέλη της ομάδας υπέδειξαν τη διαδρομή, την εντόπισαν στην εφαρμογή google maps, την αποτύπωσαν σχεδιαστικά, επέλεξαν σημεία ενδιαφέροντος που φωτογραφήθηκαν και επικολλήθηκαν στον χάρτη και ετοιμάστηκαν φύλλα εργασίας. Η διαδρομή προς τον Κηφισό και η παραμονή μας εκεί βιντεοσκοπήθηκε με στόχο το μαθητικό συνέδριο. Φθάνοντας με την ομάδα στις όχθες του Κηφισού παρατηρήσαμε τα δομικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του ποταμού, συλλέξαμε δείγματα νερού για χημικές αναλύσεις, καταγράψαμε φωτογραφικά τα απορρίμματα σε νερό και έδαφος, πήραμε συνεντεύξεις για να καταγράψουμε τις εντυπώσεις των μαθητών. Επιστρέφοντας στο σχολείο καταγράψαμε τις θετικές και αρνητικές μας εντυπώσεις σε post-it που τα κολλήσαμε στα σημεία του χάρτη όπου είχαν προκληθεί. Με τα δείγματα νερού από τον Κηφισό πραγματοποιήσαμε εργαστηριακές δραστηριότητες (Παγκόσμιο Πείραμα του Νερού) στο Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών του σχολείου μας, οι οποίες είχαν αναπτυχθεί αρχικά από την IUPAC και την UNESCO το 2011 στα πλαίσια του Διεθνούς Έτους Χημείας. Μία από αυτές ήταν να μετρήσουμε το pH των διαφορετικών δειγμάτων με χρήση των δεικτών μπλε της βρωμοθυμόλης και πορφυρό m – κρεσόλης.

Με στόχο να αναζητήσουμε το παρελθόν της πόλης δίπλα στο ποτάμι ξεκινήσαμε και τις συνεντεύξεις από παλιούς κατοίκους της περιοχής και από τον κ. Καρπέτα, δήμαρχο Μεταμόρφωσης, οι οποίες συμπληρώθηκαν με εκείνες που πήραμε στη συνέχεια από επιστήμονες, τον γεωλόγο, ειδικό στις φυσικές καταστροφές και τις πλημμύρες, κ. Διακάκη και τη χημικό, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, κ. Ζαφειράκου.

Τέλη Μάρτη πραγματοποιήθηκε η προγραμματισμένη ενημερωτική εκδήλωση στον χώρο του σχολείου με θέμα «Πλημμύρες και διαχείριση του πλημμυρικού κινδύνου». Προσκεκλημένος ομιλητής ήταν o γεωλόγος, κ. Μιχάλης Διακάκης. Το ακροατήριο παρακολούθησε με αμείωτη προσοχή την παρουσίασή του που ανέλυε την πρόσφατη πλημμύρα στη Μάνδρα της Αττικής αλλά και άλλες χαρακτηριστικές περιπτώσεις πλημμυρών και στο τέλος έγιναν ερωτήσεις. Με αφορμή την εκδήλωση ερευνήσαμε τις γνώσεις των μαθητών όσον αφορά τις πλημμύρες. Έχοντας καταρτίσει ερωτηματολόγια ζητήσαμε από μαθητές της Β” Λυκείου να τα συμπληρώσουν πριν και μετά την εκδήλωση και ακολούθησε στατιστική επεξεργασία των δεδομένων και απόδοσή των αποτελεσμάτων με πίτες.

Τον Απρίλη επιστρέφοντας από τις διακοπές του Πάσχα πραγματοποιήσαμε τετραήμερη εκπαιδευτική εκδρομή σε Θεσσαλονίκη-Καβάλα/ΚΠΕ Φιλίππων-Ξάνθη. Επισκεφθήκαμε την Πολυτεχνική σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, για να συναντήσουμε την κα Αντιγόνη Ζαφειράκου, επίκουρη καθηγήτρια στο ΑΠΘ, και συγκεκριμένα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών-Τομέα Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος. Ξεναγηθήκαμε στους χώρους της σχολής παρουσία και του προέδρου του τμήματος, κ. Παναγιώτη Πρίνου κι αφού ενημερωθήκαμε για το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος, ακολούθησε εισήγηση της κας Ζαφειράκου στις «Τεχνικές επεμβάσεις για την προστασία και ανάπτυξη των αστικών ποταμών – Επαναπροσδιορίζοντας τον κύκλο του νερού» και στη συνέχεια συζήτηση με τα παιδιά. Τέλος ενημερωθήκαμε για το «Ελληνικό Δίκτυο Πόλεων με Ποτάμια» που αριθμεί σήμερα 26 μέλη-Δήμους της χώρας που διαρρέονται από ποτάμια. Αρχίσαμε, λοιπόν, να οραματιζόμαστε το δικό μας ποτάμι, τον Κηφισό, και αποτυπώσαμε το δικό μας σχέδιο για την ανάπτυξή του σε χαρτόνι.

Στα Τέμπη του Νέστου περπατήσαμε δίπλα στο Νέστο και παράλληλα με τη σιδηροδρομική γραμμή, στο μονοπάτι που ενώνει τα χωριά των Τοξοτών και της Σταυρούπολης. Παρακολουθήσαμε διήμερο βιωματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο ΚΠΕ Φιλίππων και τα παιδιά μελέτησαν την περίπτωση των ποταμιών σε φυσικό και αστικό περιβάλλον με την παιδαγωγική στρατηγική των έξι καπέλων σκέψης Ντε Μπόνο. Στο πλαίσιο του προγράμματος ακολουθήσαμε ένα τμήμα από τον «Δρόμο του νερού» στην Παλιά Καβάλα και είχαμε την ευκαιρία να δούμε πώς παράγεται αλεύρι από παραδοσιακό νερόμυλο. Επισκεφτήκαμε την παλιά πόλη της Καβάλας και ενημερωθήκαμε από την υπεύθυνη του ΚΠΕ Φιλίππων για τη μουσουλμανική κατοικία και τα δημόσια κτίρια επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και για το υδραγωγείο. Περιηγηθήκαμε στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, μάθαμε για τη δόμηση, την ύδρευση, τις βεσπασιανές τουαλέτες, την αποχέτευση και τα λουτρά στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Στην παλιά πόλη της Ξάνθης παρατηρήσαμε τα σοκάκια με τα υδατοπερατά υλικά, επισκεφτήκαμε χαμάμ στην αυλή του λαογραφικού μουσείου της πόλης και φυσικά γνωρίσαμε τα ποτάμια των πόλεων που επισκεφτήκαμε αλλά και τα ποτάμια σε φυσικό περιβάλλον που συναντήσαμε στις διαδρομές μας! 

Τέλη Απριλίου συμμετείχαμε σε δράση δενδροφύτευσης του Δήμου Μεταμόρφωσης στον λόφο Δηλαβέρη στο πλαίσιο του Let’s Do It Greece 2018, ενώ σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβάλλοντος & Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Μεταμόρφωσης, δημιουργήσαμε αφίσα με σύνθημα «Για να κρατήσουμε τον Κηφισό ζωντανό…»

Αρχές Μαΐου ολοκληρώσαμε την ταινία μας, για την οποία είχαμε πάρει τις συνεντεύξεις, κάναμε γυρίσματα και μοντάζ και συμμετείχαμε στο Μαθητικό Συνέδριο που για τα σχολεία της Β΄ Αθήνας έλαβε χώρα στις 15/5 στο Πολιτιστικό Πολυκέντρο του Δήμου Ηρακλείου. Την ταινία προλόγισαν μέλη του προγράμματος ως εξής: «Κατά την υλοποίηση του περιβαλλοντικού μας προγράμματος για το 2017-18 αρχίσαμε να παρατηρούμε τη ζωή της πόλης δίπλα στο ποτάμι. Με δική μας πρωτοβουλία σχεδιάσαμε και περπατήσαμε ένα Περιβαλλοντικό Μονοπάτι από το σχολείο έως τον Κηφισό. Αυτά που είδαμε εκεί μας έδωσαν την αφορμή να αναρωτηθούμε για το παρελθόν. Έτσι, αρχίσαμε να παίρνουμε συνεντεύξεις από παλιούς κατοίκους της Μεταμόρφωσης, ώστε να μάθουμε αν το ποτάμι ήταν πάντα έτσι και να κατανοήσουμε τη σημερινή του κατάσταση. Αυτά που ακούσαμε από τους αφηγητές μας, μας έδωσαν το κίνητρο για να οραματιστούμε τη ζωή ΜΕ το ποτάμι στο μέλλον που θα το διαμορφώσουμε επιδιώκοντας και διεκδικώντας τη συνεργασία με τους φορείς της πόλης. Ωστόσο έμπνευση για τη δομή της ταινίας αποτέλεσε η βραχογραφία που έφτιαξαν οι μαθητές του γερμανικού σχολείου Waldorf κοντά στις προϊστορικές βραχογραφίες που επισκεφθήκαμε έξω από την Καβάλα κατά την εκπαιδευτική μας εκδρομή. Σε τρεις από τις τέσσερις πλευρές της βραχογραφίας απεικονίζεται μία περίοδος στην εξέλιξη της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον (παρόν-παρελθόν-μέλλον). Μπαίνοντας, λοιπόν, στη διαδικασία να δημιουργήσουμε την ταινία μας, βιώσαμε πιο επιτακτική την ανάγκη της ομαδικότητας, γιατί αλλιώς… ταινία δεν γίνεται, αυτενεργήσαμε και αποκτήσαμε εποπτεία του θέματός μας -που ήταν τα ποτάμια σε φυσικό και αστικό περιβάλλον και η ζωή δίπλα σε αυτά-, ήρθαμε σε επαφή με τις προηγούμενες γενιές της πόλης μας και συνδεθήκαμε με το παρελθόν της, ευαισθητοποιηθήκαμε σχετικά με τα ποτάμια και τα δικαιώματά τους, μάθαμε πως έχει νόημα να διεκδικούμε ποιότητα ζωής από την τοπική αυτοδιοίκηση και τους φορείς. Τελικά, ήρθαμε ένα βήμα πιο κοντά στο να γίνουμε αυτό που λένε «Ενεργοί Πολίτες».

Με αφορμή το Συμπόσιο Γλυπτικής που γίνεται στην πόλη μας είχαμε τη μοναδική ευκαιρία να δούμε τα γλυπτά έργα τέχνης την ώρα της δημιουργίας και να συνομιλήσουμε με τους δημιουργούς τους. Σκοπός μας ήταν να χαράξουμε και εμείς τον Θεό Κηφισό στην πέτρα καθοδηγούμενοι από τους καλλιτέχνες, αλλά εγκαταλείψαμε το εγχείρημα για φέτος λόγω έλλειψης χρόνου.

Το πρόγραμμά μας ολοκληρώθηκε με την προετοιμασία της παρουσίασής μας για τη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα που έλαβε χώρα στις 23 και 24 Μαΐου με μεγάλη επιτυχία. Παρόντες εκτός από μαθητές, γονείς και καθηγητές ήταν η τοπική αυτοδιοίκηση και οι αφηγητές μας.

Δέντρο Προσδοκιών