Η άνοια είναι μία διάχυτη νόσος του εγκεφάλου, που τείνει να διογκώνεται όλο και περισσότερο στην εποχή μας, λόγω του αυξημένου αριθμού των ηλικιωμένων ατόμων. Πιο συγκεκριμένα, περιγράφεται από σταδιακή έκπτωση των ανωτέρων γνωστικών λειτουργιών (μνήμης, λόγου, κριτικής ικανότητας, εκτελεστικών λειτουργιών)- όπως άλλωστε δηλώνεται και απο την ετυμολογία της λεξης:α στερητικό + νους, απώλεια του νου- σε συνδυασμό με σταδιακό και σημαντικό ξεπεσμό της λειτουργικότητας και εμφανείς μεταβολές στην προσωπικότητα των πασχόντων.
Την πιο συχνή μορφή της αποτελεί η νόσος Alzheimer, η οποία ταλανίζει περίπου το 60% του συνόλου και εκδηλώνεται σε άτομα άνω των 65 ετών, με κύριο χαρακτηριστικό την ανάπτυξη πολλαπλών γνωστικών ελλειμμάτων, που οφείλονται στην ευρεία ατροφία του εγκεφαλικού φλοιού. Παρόλη όμως την κοινή αντίληψη ότι η απώλεια μνήμης και εν γένει η κατάπτωση των νοητικών ικανοτήτων είναι απότοκο της μεγάλης ηλικίας, όσο μεγαλώνουμε, ορισμένοι από εμάς θα νοσήσουν και ορισμένοι δε θα νοσήσουν. Ωστόσο ο κίνδυνος για την ανάπτυξή της πράγματι αυξάνεται με τη γήρανση.
Ψάχνοντας, όμως, τα αίτια που προκαλούν άνοια στους γηραιότερους λίγα μπορούμε να ισχυρισθούμε με σιγουριά. Εμβαθύνοντας, λοιπόν, από επιστημονική σκοπιά χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση δύο παθολογικών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, που οδηγεί σε δυσλειτουργία και εν συνεχεία θάνατο των νευρικών κυττάρων. Με αποτέλεσμα μια σειρά νοητικών αλλά και ψυχιατρικών διαταραχών. Αρχικά από διανοητική άποψη τα άτομα που νοσούν αντιμετωπίζουν προβλήματα στην πρόσφατη μνήμη(π.χ. επανάληψη της ίδιας ερώτησης πολλές φορές),στην εκφορά λόγου και την κατανόηση αυτού, καθώς δυσχεραίνονται και οι οπτικοχωρικές δυνατότητές τους(π.χ. απώλεια προσανατολισμού, δυσκολία χρήσης μέσων μεταφοράς, ατυχήματα κατά την οδήγηση) και τέλος νοθεύεται η κρίση τους(π.χ. μειωμένη αντίληψη και αποδοχή της απώλειας μνήμης, αδυναμία λήψης αποφάσεων για τον εαυτό τους και τους άλλους). Παρουσιάζονται ομοίως και συμπτώματα ψυχιατρικού χαρακτήρα όπως απρόβλεπτες αλλαγές στη διάθεση (π.χ. κατάθλιψη)και επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός και πείσμα στο πλαίσιο της άρνησης του προβλήματος και της χαοτικής σύγχισης που προκαλεί αυτό.
Μολονότι η ίαση της άνοιας βρίσκεται υπό αμφισβήτηση υπάρχουν τρόποι μέσω της πρόληψης και του υγιεινού τρόπου ζωής, που μειώνουν την πιθανότητα να πάθει κανείς άνοια, δηλαδή, με την αποφυγή του καπνίσματος, την εφαρμογή τακτικής άσκησης, τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και του σακχάρου. Η κατάθλιψη επίσης αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, ενώ η μεσογειακή διατροφή δρα προστατευτικά. Εκτός αυτών υπάρχουν και φαρμακευτικά μέσα, που αν και δεν μπορούν να εμποδίσουν την πορεία της νόσου μπορούν να λειτουργήσουν κατασταλτικα επιβραδύνωντας την εξέλιξη της ασθένειας και βελτιώνοντας τη συγκέντρωση και τη μνήμη των ασθενών για διάστημα έως και 2 έτη. Τα φάρμακα αυτά αποτελούν φάρμακα εκλογής, πρέπει να λαμβάνονται το νωρίτερο δυνατό και βοηθούν, εκτός από τη μνήμη, και στην καταπολέμηση των προβλημάτων συμπεριφοράς στο πλαίσιο της άνοιας.
