Συνέντευξη από τον καθηγητή του ΕΚΠΑ κύριο Θεοχάρη Αποστολάτο

https://pixabay.com/de/photos/wurmloch-zeitreise-portal-wirbel-2514312/

Μαθητές του 1ου Πρότυπου Γυμνασίου Ιλίου είχαν την Παρασκευή, 25 Φεβρουαρίου του 2022, την χαρά και την τιμή να παραβρεθούν στο πλαίσιο του Ομίλου Αστρονομίας, με υπεύθυνη καθηγήτρια την κυρία Γουρζή Μαρία, στην ομιλία του καθηγητή του ΕΚΠΑ, κυρίου Θεοχάρη Αποστολάτου με θέμα: «Ξεκουφαίνοντας τους επιστήμονες: Βαρυτικά Κύματα».

Στην εκδήλωση αυτή o κύριος Αποστολάτος ξεκίνησε να μιλά για τον Άινσταϊν, ο οποίος διατύπωσε τη θεωρία για την ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων, παρόλα αυτά δεν κατάφερε ποτέ να το αποδείξει. Έπειτα από 100 ολόκληρα χρόνια, οι επιστήμονες μπόρεσαν να αποδείξουν τη θεωρία του Άινσταϊν. Ο κύριος Αποστολάτος στη συνέχεια εξήγησε με απλά λόγια, τι σημαίνει ο όρος «βαρυτικά κύματα». Πρόκειται για ταλαντώσεις που δημιουργούνται στο χωρορόνο λόγω της έλξης δύο πυκνών σωμάτων (άστρα ή μαύρες τρύπες).  Αυτά δεν έλκονται με τη δύναμη του βάρους, αλλά λόγω των «βαθουλωμάτων» που δημιιουργούνται στον χωροχρόνο λόγω της πυκνότητας. Όσο πιο κοντά βρίσκονται μεταξύ τους, τόσο πιο γρήγορα στρέφεται το ένα γύρω από το άλλο. Αυτή η ένωση γίνεται σε τρία στάδια.

Στην ομιλία του ο δόκτωρ Θεοχάρης Αποστολάτος κλήθηκε να δώσει απαντήσεις σε μέχρι τώρα αναπάντητα σε εμάς ερωτήματα, αφήνοντας άφωνους μικρούς και μεγάλους. Μεταξύ άλλων ερωτήθηκε, εάν μπορούμε να ταξιδέψουμε στο χρόνο και άφησε πολλούς με το στόμα ανοιχτό, λέγοντας ότι αυτό είναι εφικτό, παρόλο που δεν διαθέτουμε ακόμα τα κατάλληλα μέσα. Επίσης σε ερώτηση, σε ποιο σημείο του σύμπαντός βρισκόμαστε απάντησε χαρακτηριστικά και με χιούμορ: «Εδώ!», προκαλώντας γέλιο στο κοινό. Και συνέχισε, οι επιστήμονες ξέρουν σε ποιο σημείο του γαλαξία βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα και πως υπάρχουν χιλιάδες άλλοι γαλαξίες, όμως δεν υπάρχει πιο συγκεκριμένη απάντησε από το «εδώ».

Στη συνέχεια ο καθηγητής έδωσε στους συντάκτες της εφημερίδας μας την ευκαιρία για ακόμα περισσότερες ερωτήσεις. Σας παραθέτουμε εδώ αυτούσια τη συνέντευξη που του πήραμε!

Τι σχέση είχατε με το δάσκαλό σας;

Είχα αρκετούς δασκάλους. Είχα τον δάσκαλο στο διδακτορικό μου, τον Θορν, το δάσκαλό μου στο Πανεπιστήμιο, τον Φωκίωνα τον Χατζηιωάννου, είχα τους δασκάλους μου στο σχολείο, την κυρία Δημοπούλου, την κυρία Χριστοδουλίδου στο Γυμνάσιο. Όλοι έδωσαν από κάτι, το οποίο με ώθησε, να κάνω ένα βήμα λίγο πιο μπροστά.

Πόσο σας έχει επηρεάσει η Φυσική στην καθημερινότητά σας;

Νομίζω πως με έχει επηρεάσει. Είναι δύσκολο να το πω εγώ, εκ των έσω. Μάλλον κάποιος άνθρωπος ο οποίος με βλέπει θα πρέπει να αναρωτηθεί, εάν αυτός ο άνθρωπος είναι επηρεασμένος ή όχι. Νομίζω ότι απόλυτα επηρεασμένος, υπό την έννοια, ότι ο τρόπος που σκέφτομαι, ο τρόπος που αντιδρώ και ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τα πράγματα, είναι σίγουρα σε τεράστιο βαθμό επηρεασμένος από το ότι ασχολούμαι με τη Φυσική.

Ποιος θεωρείτε πως είναι ο πατέρας της αστρονομίας;

Πατέρας της αστρονομίας; Δεν το γνωρίζω… Είμαι σίγουρος ότι από την αρχαιότητα οι άνθρωποι κοίταξαν στον ουρανό και κοίταξαν με ένα διερευνητικό βλέμμα τον ουρανό, γιατί πάντα οι ναυτικοί κοιτάζουν τον ουρανό, αλλά πιθανώς να μην τους ενδιέφερε, τι είναι αυτό που βλέπουν. Οπότε δεν ξέρω. Ξέρω πολλούς μεγάλους αστρονόμους, ξέρω ανθρώπους που δεν χρειάστηκαν να κοιτάξουν καν τον ουρανό, αλλά βασίστηκαν στη λογική του. Προσπάθησαν να σκεφτούν, τι είναι αυτό που λέμε κόσμος; Οπότε δεν έχω κάποιο συγκεκριμένο όνομα να σου δώσω. Είμαι και κακός στο να θυμάμαι. Δεν έχω καλή μνήμη.

Υπάρχουν άλυτα προβλήματα που θα θέλατε να λύσετε;

Είναι πιο πολλά τα άλυτα από τα λυμένα. Υπάρχουν συνεχώς άλυτα προβλήματα, τα οποία διαπιστώνουμε στο δρόμο. Ένα πράγμα για παράδειγμα που ανέφερα, με το οποίο κάπως συσχετίζομαι αυτή την περίοδο, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι σαν εμένα, από τι είναι δομημένοι οι αστέρες νετρονίων, πώς συμπεριφέρεται η ύλη σε πολύ μεγάλες πυκνότητες. Και μέσω των βαρυτικών κυμάτων, θέλουμε να μάθουμε…

Υπάρχουν Φυσικοί που τους θαυμάζετε. Για ποιο λόγο;

Προφανώς υπάρχουν τεράστια ονόματα, από την αρχαιότητα. Από τον Αρχιμήδη, τον Νεύτωνα, τον Γαλιλαίο, τον Μάξγουελ, τον Γκάους, μαθηματικούς σαν τον Όιλερ και τον Γκάους. Σύγχρονοι, όπως ο Άινσταϊν, όπως ο Ντυράκ, όπως ο Λαντάου, για να αναφέρω πολύ λίγα ονόματα μεταξύ των γιγάντων της επιστήμης, όπου πραγματικά σε πιάνει δέος και μόνο να αναφέρεις το όνομά τους.

Γιατί σας συναρπάζουν τόσο τα βαρυτικά κύματα;

Για ποιο λόγο με συναρπάζουν; Όταν πρωτοέτυχε να ασχοληθώ με τα βαρυτικά κύματα, ασχολήθηκα, γιατί η ομάδα του καθηγητή μου στην Αμερική, αποφάσισε ο καθηγητής να στραφεί όλη η ομάδα στη διερεύνηση των βαρυτικών κυμάτων και στις δυνατότητες ανίχνευσης των βαρυτικών κυμάτων. Μιλάω για μια εποχή, το 1990 περίπου, όπου προφανώς ούτε ανιχνευτές υπήρχαν, αλλά ως απόρροια της ενασχόλησης κάποιων ανθρώπων εκείνη την εποχή με αυτό το αντικείμενο, οδηγηθήκαμε στο να έχουμε σήμερα ανιχνευτές οι οποίοι να παρατηρούν τα βαρυτικά κύματα. Οπότε στην αρχή ήμουν αρκετά ανίδεος με αυτό τον χώρο. Μπαίνοντας στον χώρο, άρχισα να ενθουσιάζομαι όλο και περισσότερο, γατί αισθανόμουνα ότι, πρώτα απ’ όλα είναι ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος να βλέπει, σε εισαγωγικά «να βλέπει» κανείς τον κόσμο και δεύτερον ανακατεύει όλα τα κομμάτια της Φυσικής. Αν δει κανείς τη Φυσική που κρύβεται πίσω από τους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων, καταλαβαίνει ότι χρειάζεται όλη την γκάμα των φυσικών γνώσεων, προκειμένου να κατασκευάσει τέτοιες διατάξεις.

Εάν διδάσκατε Φυσική στο Γυμνάσιο….

Το να κεντρίσεις το ενδιαφέρον κάποιων ανθρώπων είναι ένα πραγματικά, εξαιρετικά δύσκολο πράγμα. Αισθάνομαι ότι ο καθηγητής στη θέση που στέκεται, πρέπει να γίνει και ηθοποιός. Αλλά όχι μόνο να γίνει ηθοποιός, να μπει και μέσα στο μυαλό, των ανθρώπων που τον παρακολουθούν. Νομίζω ότι αυτό που θα διάλεγα, κάτι το οποίο το έχω ξεσηκώσει από τον καθηγητή μου από την Αμερική, είναι να ανέβω σε ένα έδρανο και να πηδήξω, προς τα κάτω. Και να το κάνω αυτό πολλές φορές, για να διαπιστώσει κανείς, ότι η καθημερινή μας εμπειρία, κρύβει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα και το να μπει κανείς στη σκέψη, γιατί πέφτει, είναι ένα πάρα πολύ όμορφο ερώτημα, που συνήθως ξεφεύγει από όλους μας. Αλλά ο Νεύτωνας για πρώτη φορά και μετά ο Άινσταϊν και σίγουρα πολλοί άλλοι ενδιάμεσα, μπήκαν σε αυτή τη σκέψη και οδηγήθηκαν από αυτή την πάρα πάρα πολύ καθημερινή εμπειρία σε κάτι εντυπωσιακό, όπως αυτά που σας έδειξα σήμερα.

Ο Άινσταϊν έκανε πειράματα;

Όχι, ο Άινσταϊν δεν ήταν πειραματικός Φυσικός, ήταν θεωρητικός Φυσικός, όπως λέμε. Που σημαίνει ότι έκανε πειράματα με το νου του. Έκανε τα λεγόμενα νοητικά πειράματα. Δηλαδή έμπαινε στη λογική, αν έκανα ένα πείραμα με αυτό τον συγκεκριμένο τρόπο, τι θα έβλεπα;

Σας συναρπάζει η Αστρονομία;

Να πω την αλήθεια, το να κοιτάξω μέσα από τηλεσκόπιο, που έχω κοιτάξει αλλά λίγες φορές, δεν με συναρπάζει ιδιαίτερα. Με συναρπάζει το να εξηγήσω, τι είναι αυτό που υπάρχει στον ουρανό, πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος μας. Κι αν μπορώ να προσφέρω έστω και μία μικρή επιπλέον γνώση σε αυτό, αυτό για εμένα θα είναι ένα τεράστιο επίτευγμα.

Θέλατε από μικρός να ασχοληθείτε με αυτό τον κλάδο, ή προέκυψε στην πορεία;

Νομίζω ότι από το Δημοτικό ήμουνα μάλλον καλός στα μαθηματικά κι αυτό με έκανε στα μαθήματα των επιστημών γενικότερα, να έχω άνεση, μια ευκολία κατανόησης και οι καθηγητές που είχα στο σχολείο, στο Γυμνάσιο και μετά στο Λύκειο, με έκαναν να αισθάνομαι ότι σκέφτομαι αρκετά σωστά και άρα μου ταίριαζε αυτός ο χώρος. Οπότε έφτασα χωρίς πολλές σκέψεις και χωρίς πολλές αναζητήσεις, στο αν κάνω το σωστό πράγμα. Μου ήρθε αυθόρμητα.

Για ποιο λόγο χρειάστηκαν 100 χρόνια για να ανακαλυφθούν τα βαρυτικά κύματα;

Γιατί δεν είχαμε την τεχνολογία, για να το κάνουμε. Αυτός είναι ένας παράγοντας. Την εποχή του Άινσταϊν και για αρκετές δεκαετίες, κανείς δεν σκεφτόταν ότι ήταν δυνατόν να μετρηθεί κάτι τόσο τρομακτικά μικρό. Οπότε ήρθαν Φυσικοί από άλλους χώρους, πολλοί έξυπνοι άνθρωποι, και είπαν, κι όμως μπορούμε να μετρήσουμε αυτό που εσείς θεωρείτε αδιανόητο. Υπάρχει κι άλλο ένα εμπόδιο σε αυτά τα 100 χρόνια, ότι για 30 με 40 χρόνια, οι επιστήμονες, μαζί τους και ο Άινσταϊν, δεν ήταν σίγουροι, αν τα βαρυτικά κύματα υπάρχουν ως οντότητα ή είναι μαθηματικά κατασκευάσματα. Οπότε χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Φτάσαμε στη δεκαετία του ’50, ’60, προκειμένου οι επιστήμονες να ανακαλύψουν, ότι τα βαρυτικά κύματα δεν είναι κάτι στα μαθηματικά περίεργο, αλλά είναι κάτι υπαρκτό.

Πώς και πού περάσατε τα μαθητικά σας χρόνια;

Τα πέρασα στην Ελλάδα τα Γυμνασιακά, Λυκειακά χρόνια, στην Αθήνα, στην Αθήνα τα Πανεπιστημιακά μου χρόνια. Και το 1988 τελείωσα το Φυσικό στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1989 έφυγα, για να κάνω το διδακτορικό μου στην Αμερική, όπου εκεί επέλεξα τον συγκεκριμένο καθηγητή γιατί μου άρεσε πάρα πολύ το αντικείμενο, με το οποίο ασχολούνταν. Οπότε στράφηκα προς αυτή την κατεύθυνση. Έμεινα 5 χρόνια στην Αμερική, έμεινα άλλα δύο χρόνια στη Γερμανία και στη συνέχεια ήμουν στην Ελλάδα στο Πανεπιστήμιο.

Όταν ήσασταν παιδί, θυμάστε πώς φανταζόσασταν τις μαύρες τρύπες;

Όταν ήμουν παιδί, γεννήθηκα το 1966, οπότε ήμουν στο Γυμνάσιο τέλη του 70, αρχές του ’80 δεν ήξερα τι είναι οι μαύρες τρύπες. Αν μου έλεγε κάποιος αυτή τη λέξη, θα έλεγα, τι είναι αυτό; Δεν υπήρχαν βιβλία εκείνη την εποχή, που μιλούσαν για τις μαύρες τρύπες, παρόλο που στον επιστημονικό χώρο οι άνθρωποι ήξεραν τι είναι η μαύρες τρύπες. Ο όρος «μαύρη τρύπα» δημιουργήθηκε γύρω στο 1960, από τον καθηγητή του καθηγητή μου,, στην Αμερική, τον Τζων Γουίλερ. Ξέρετε ότι χρησιμοποιείται κατά κόρον πλέον όχι μόνο στο χώρο της επιστήμης. Π.χ. η μαύρη τρύπα της οικονομίας ή οτιδήποτε άλλο τέτοιο ακούτε. Την εποχή εκείνη λοιπόν δεν ήξερα, τι είναι η μαύρη τρύπα. Ήξερα τι είναι όμως το τριώνυμο.

Σας ενδιαφέρει περισσότερο η θεωρητική Φυσική;

Ναι, η κατεύθυνση που έχω πάρει σχετίζεται περισσότερο με θεωρητική Φυσική, δηλαδή όχι με παρατήρηση ή με πείραμα, αλλά με ερμηνεία των παρατηρήσεων και του πειράματος ή αποκρυπτογράφηση της θεωρίας και των εξισώσεων, οι οποίες είναι γνωστές.

Πότε και πώς αρχίσατε να ασχολείστε με τη Φυσική;

Μάλλον ξεκίνησα επειδή μου άρεσαν τα μαθηματικά στο Δημοτικό. Στο Γυμνάσιο μου άρεσαν οι ασκήσεις, μαθηματικών στην αρχή και μετά και Φυσικής, που χρησιμοποιούσαν μαθηματικά. Οτιδήποτε είχε να κάνει με ασκήσεις μου άρεσε, εν ολίγοις.

Ποιο ήταν το έναυσμα για να ασχοληθείτε με τη Φυσική;

Νομίζω την απόφαση την πήρα κάπου στο Γυμνάσιο, όταν με αντιμετώπισε με πολύ ενθουσιασμό η Φυσικός μου, όταν απάντησα σε μία ερώτηση που έκανε. Είπα τότε, ότι εδώ είμαστε.

Τι ιδιότητες ή δεξιότητες πρέπει να διαθέτει κάποιος για να ασχοληθεί με τη Φυσική;

Αγάπη και πάθος για τα μαθηματικά και τον κόσμο, την ερμηνεία του κόσμου. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται κάτι παραπάνω.

Υπάρχουν άλυτα προβλήματα στη Φυσική που θα επιθυμούσατε να λύσετε; Ποια και γιατί;

Υπάρχουν πολλά άλυτα προβλήματα. Είναι τόσα πολλά που ξέρω μόνο πολύ λίγα από αυτά. Είπα, ότι ασχολούμαι αυτό τον καιρό, με ομάδα πολλών άλλων ανθρώπων , με τη δομή της ύλης, μέσα στους αστέρες νετρονίων και πώς μπορεί κανείς να αποκρυπτογραφήσει τα βαρυτικά κύματα από αστέρες νετρονίων που συγκρούονται, προκειμένου να μάθει, να πάρει αυτή την πληροφορία. Αλλά σας διαβεβαιώ ότι υπάρχουν εκατομμύρια άλλα προβλήματα που δεν ξέρει κάποιος να τα απαντήσει.

Πώς μετράει κανείς τα όρια του σύμπαντος;

Ο τρόπος που μετράμε μακρινές αποστάσεις, είναι από την ερυθρομετατόπιση λόγω απομάκρυνσης. Επειδή το σύμπαν μας διαστέλλεται, οι μακρινοί γαλαξίες από εμάς, απομακρύνονται από εμάς, επειδή φουσκώνει το σύμπαν. Και καθώς απομακρύνονται από εμάς, το φως που μας στέλνουν, έρχεται μετατοπισμένο από το φάσμα του. Δηλαδή οι φασματικές γραμμές, που μας στέλνει το εκάστοτε άστρος στο μακρινό γαλαξία, δεν είναι ακριβώς εκεί που το περιμένουμε, όταν κάνουμε το πείραμα στη γη, αλλά είναι μετατοπισμένο. Από αυτή τη μετατόπιση μπορούμε να καταλάβουμε, από πόσο μακριά έρχεται.

Κάτι που είπε κάποιος δάσκαλος που του είπε και ήταν καθοριστικό….

Όχι, νομίζω πως καθοριστική ήταν η στάση τους απέναντί μου. Η προσπάθεια να μου μεταδώσουν γνώση. Αυτό για μένα ήταν ο καλύτερος οδηγός.

Βιογραφικό 

Ο κ. Θεοχάρης Αποστολάτος είναι Καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών,  στον Τομέα Αστροφυσικής,  Αστρονομίας και Μηχανικής.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, στις Μαύρες Τρύπες και στα Βαρυτικά Κύματα.

Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 1989, έγινε δεκτός με υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας  Καλτέκ (Caltech), από όπου έλαβε το διδακτορικό του υπό την επίβλεψη του καθηγητή Kip Thorne, ο οποίος τιμήθηκε με το Nobel Φυσικής 2017.

Ακολούθησαν οι μεταδιδακτορικές του σπουδές στο Ινστιτούτο Max Planck της Γερμανίας.

Από το 1997  εργάζεται  στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έως και σήμερα.

Αρθρογράφοι: Βερώνης, Γ, Ευσταθίου Δ., Ζήσης Γ., Ηλιοπούλου Ε., Καραγιαννίδης Ηρ, Κασιμάτη Ζ., Λαζάρου Γ., Λέσσης Δ., Φουρνάρη Κ. (Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ιωάννα Κασίμη)

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης