Πύξ, Λάξ και … Βωμολοχίες!
Πύξ, λάξ και … βωμολοχίες είναι οι συνήθεις εκδηλώσεις σχολικού εκφοβισμού. Όλοι μας γνωρίζουμε τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός είτε από αφηγήσεις είτε από προσωπικά βιώματα και η αλήθεια είναι πως είναι ένα παλιό φαινόμενο. Ήδη από τη δεκαετία του 1980 πολλές χώρες (Ιαπωνία, ΗΠΑ, Μ. Βρετανία κ.α.) έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στην αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον, γιατί το bullying δεν εκδηλώνεται μόνο στο σχολικό περιβάλλον, στο δρόμο προς και από το σχολείο, αλλά και διαδικτυακά. Μάλιστα, ο κυβερνοχώρος χρησιμοποιείται έντονα πια από τους θύτες (bullies) για να παρενοχλήσουν τα θύματά τους. Οι θύτες, για να εκφοβίσουν, χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα (μέσω μηνυμάτων) και διαδίκτυο (e-mails). Βέβαια, η επιθετική συμπεριφορά με τη μορφή του σπρωξίματος, χτυπήματος, απειλής συνεχίζει να κατέχει την πρώτη θέση.
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying ή victimization) είναι η συνεχής και πολλαπλή έκθεση ενός ατόμου-θύματος σε άσχημες πράξεις από ένα ή πολλά άτομα-θύτες. Ως άσχημες πράξεις εννοούνται, οι πράξεις με τις οποίες κάποιος επιβάλλει έντονα ή προσπαθεί να επιβάλλει δυσφορία ή τραυματισμό σε κάποιον άλλον με επιθετικότητα. O σχολικός εκφοβισμός στα αγόρια συνήθως εκδηλώνεται με άμεσες επιθέσεις (χειροδικίες, πύξ, λάξ), ενώ στα κορίτσια με έμμεσες επιθέσεις (λεκτική βία-βωμολοχίες).
Γιατί οι μαθητές γίνονται bullies; Γιατί τα θύματα δεν αντιδρούν;
Η στροφή ενός παιδιού προς το σχολικό εκφοβισμό δεν είναι καθόλου τυχαία και συνήθως, ξεκινάει με την επιθυμία να πληγώσει κάποιον, λόγω ανασφάλειας, δυστυχίας, κατάθλιψης, άγχους, μοναξιάς ή επίδειξης δύναμης. Επιπλέον, το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού, οι σχέσεις των γονέων μεταξύ τους, η συμπεριφορά των γονέων προς το παιδί, το ενδιαφέρον και η φροντίδα που του δείχνουν ή δεν του δείχνουν, η κοινωνικοποίηση του παιδιού, το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζει και μεγαλώνει, ο χαρακτήρας του, η σωματική και ψυχολογική του δύναμη, η επίδοσή του στο σχολείο (συνήθως σχολική αποτυχία) αποτελούν μερικά από τα αίτια που οδηγούν ένα παιδί να γίνει θύτης. Από την άλλη, το θύμα-μαθητής βρίσκεται σε αυτήν τη θέση κυρίως λόγω της αδυναμίας που παρουσιάζει σε σωματικό, ψυχολογικό, πνευματικό ή οικονομικό επίπεδο. Παιδιά φτωχά, αδύνατα, μικροκαμωμένα, χωρίς αυτοπεποίθηση, απομονωμένα, με ειδικές ανάγκες ή μαθησιακές δυσκολίες συνήθως είναι θύματα σχολικού εκφοβισμού.
Και νιώθουν…
Οι μαθητές θύματα συνήθως εκφράζουν τη δυσαρέσκεια τους από τον εκφοβισμό με θυμό ή λύπη, ενώ μειώνεται σε μεγάλο βαθμό και η αυτοπεποίθηση τους. Επιπλέον, μπορεί να αρνηθούν να πηγαίνουν στο σχολείο από φόβο ή να μην μπορούν να συγκεντρωθούν κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας στο σχολείο ή του διαβάσματος στο σπίτι, με αποτέλεσμα να μειώνεται η επίδοσή τους στα μαθήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι απομονώνονται από τους υπόλοιπους, ενώ δεν είναι λίγες και οι φορές που επηρεάζεται η σωματική και ψυχική τους υγεία (χτυπήματα στο σώμα, κατάθλιψη, άγχος, μέχρι και αυτοκτονία).
Από την άλλη μεριά ο θύτης συνήθως δεν είναι απομονωμένος, έχει παρέα, όμως δεν έχει καλή επίδοση στο σχολείο, συνήθως εμπλέκεται σε προβληματικές συμπεριφορές και καταστάσεις, ενώ είναι και πιο επιρρεπής σε άλλες παθογόνες καταστάσεις όπως αλκοολισμό και κάπνισμα.
Και τώρα, τι κάνουμε;
Οι ερωτήσεις που γίνονται για το σχολικό εκφοβισμό είναι “Γιατί υπάρχει σχολικός εκφοβισμός στο σχολείο;” και “Πώς θα μπορέσουμε να το περιορίσουμε;” Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι το σχολείο να αντιληφτεί ότι στο χώρο του υπάρχει σχολικός εκφοβισμός και με αισιοδοξία να το αντιμετωπίσει παρέχοντας αρχικά σωματική και συναισθηματική ασφάλεια στους μαθητές. Φυσικά θα μπορούσε να προωθηθεί η συμβουλευτική στο χώρο του σχολείου και ο διάλογος μεταξύ εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών. Θα μπορούσε να υπάρχει και ψυχολόγος (στο σχολείο) για περεταίρω βοήθεια.
Οι εκπαιδευτικοί ας παρατηρήσουμε τους μαθητές-θύτες και τους μαθητές-θύματα. Σε πρώτη φάση ας έρθουμε σε επαφή, με ευγενικό τρόπο, με τον θύτη-μαθητή αλλά και με το θύμα-μαθητή και ας συζητήσουμε μαζί τους. Όμως σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε ένα anti-bullying πρόγραμμα με την προβολή ταινιών, βίντεο και ντοκιμαντέρ αλλά και με την εφαρμογή παιχνιδιών και θεατρικών ρόλων. Επιπλέον, θα μπορούσαν να αναρτηθούν αφίσες στους τοίχους του κτηρίου, να μοιραστούν ενημερωτικά φυλλάδια και να καρφιτσωθούν φυλλάδια στους πίνακες ανακοινώσεων του σχολείου. Εντός της τάξης, ας καλλιεργήσουμε και ας διδάξουμε τα συναισθήματα στους μαθητές, προς ανθρώπους και ζώα, με ταινίες, φωτογραφίες, παιχνίδια, ποιήματα, λογοτεχνικά βιβλία και κείμενα. Τέλος, μπορούμε να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση στους μαθητές και κοινωνικές δεξιότητες.
Όσον αφορά εσάς μαθητές πλησιάστε τους απομονωμένους συμμαθητές σας και χαρίστε τους δυο φιλικές κουβέντες. Επίσης, θα μπορούσατε να γίνετε ερευνητές και με συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια να ανακαλύψετε και να δημοσιεύσετε στοιχεία για την επικρατούσα άποψη του φαινομένου αυτού στο σχολείο ή να «περάσετε» ένα μήνυμα μέσω του διαδικτυακού μας σταθμού!
Εν κατακλείδι…
Ο εκφοβισμός τείνει να γίνει πιο ύπουλος, καθώς είναι αναμφισβήτητα πιο ξεκάθαρη η εξίσωσή του με τη βία και όχι με την παρενόχληση. Ο νόμος ισχυρού και αδυνάτου εδρεύει και στο σχολείο, καθώς μαθητές μετατρέπουν σε «σάκο του μποξ» ψυχές και σώματα συνομηλίκων τους, χωρίς ηθικούς φραγμούς. Ψυχές παιδιών μετατρέπονται σε θύτες και θύματα ενός επικίνδυνου παιχνιδιού εκφοβισμού που κάθε άλλο αθωότητα και ανεμελιά θυμίζουν. Κι όμως το σχολείο πρέπει να είναι πηγή γνώσης, χαράς, παιχνιδιού και ανεμελιάς. Δε νομίζετε;
Μήσιου Μαρίνα, Φιλόλογος
Εικονογράφηση: Αποστόλης,
Μαθητής 2ου ΓΕΛ Σταυρούπολης
