Ερημωμένα σπίτια

Ο αστικός μαρασμός είναι μια διαδικασία κατά την οποία μια πόλη, ή τμήμα αυτής, περιέρχεται σε κατάσταση χρήζουσας επισκευής. Χαρακτηρίζεται από μείωση πληθυσμού, οικονομικό μαρασμό, εγκατάλειψη, υψηλά ποσοστά ανεργίας, διεσπασμένες οικογένειες, στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων, εγκληματικές ενέργειες, καθώς και υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον.Αρχικά, ο αστικός μαρασμός συνδεόταν με τις πόλεις του δυτικού πολιτισμού, ιδίως στη Νότια Αμερική και μέρη της Ευρώπης το 1979-80. Κατά την περίοδο αυτή, ευρείες μεταβολές στις διεθνείς οικονομίες, τις μεταφορές και κυβερνητικές πολιτικές καταστάσεις ευνόησαν την ανάπτυξη του φαινομένου.Οι επιπτώσεις του μαρασμού έρχονται σε αντίθεση με τα αναπτυξιακά μοντέλα στις περισσότερες πόλεις της ανεπτυγμένης Ευρώπης, όπου οι υποβαθμισμένες περιοχές συνήθως εντοπίζονται στα περίχωρα των μεγάλων μητροπόλεων, ενώ το κέντρο της πόλης διατηρεί υψηλές κτηματικές αξίες και σταθερά ή αυξανόμενα ποσοστά πληθυσμού. Αντιθέτως, οι πόλεις της νότιας Αμερικής συχνά αντιμετώπισαν μια μετακίνηση του πληθυσμού προς τα προάστια ή τα περίχωρα της πόλης. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία του αστικού μαρασμού, αν και μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό αλληλοσυσχετιζόμενων παραγόντων όπως πολεοδομικός σχεδιασμός, φτώχεια, η ανάπτυξη αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων κ.α.Κατά τη βιομηχανική επανάσταση, οι άνθρωποι μετακινήθηκαν από την επαρχία στα μεγάλα αστικά κέντρα προς εύρεση εργασίας στο μεταποιητικό τομέα. Η βιομηχανική ανάπτυξη ευθυνόταν σε μεγάλο βαθμό για την πληθυσμιακή έκρηξη των πόλεων κατά την περίοδο αυτή. Παρά ταύτα, επακόλουθη οικονομική ανάπτυξη κατέστησε πολλά αστικά κέντρα ευάλωτα. Πολλές μελέτες, υποστήριξαν πως οι αποβιομηχανοποιηθείσες περιοχές -με συνεπακόλουθα την υψηλή ανεργία, φτώχεια και μαραζόμενο φυσικό περιβάλλον-αποδεικνύονται έντονα ανεπίδεκτες ανάπτυξης.Μεταβολές στο συγκοινωνιακό δίκτυο εξέλειψαν ορισμένα από τα πλεονεκτήματα των πόλεων. Κατά το τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου οι δυτικές οικονομίες αναπτύχθηκαν και προτίμησαν να εισαγάγουν προϊόντα που μεταποιούνταν απ” έξω. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η ομοσπονδιακή κυβέρνηση βοήθησε στην ανάπτυξη των προαστίων, δίνοντας κατευθύνσεις ώστε τα τραπεζικά προϊόντα να γίνονται λιγότερο προσιτά στο ευρύ κοινό, μέσα από μια πρακτική συντηρητικής πιστωτικής πολιτικής, μέσω του Ομοσπονδιακού Πρακτορείου Στέγης.Οι καλές συγκοινωνιακές υποδομές ευνόησαν τη δημιουργία απόμακρων εμπορικών κέντρων, επιχειρήσεις και αραιοκατοικημένες περιοχές προς κάλυψη οικιστικών αναγκών. Μεγάλες εκτάσεις πολλών πόλεων στα βόρεια των ΗΠΑ γνώρισαν πληθυσμιακή μείωση και υποβάθμιση των αστικών περιοχών. Οι αξίες στις περιοχές αυτές έπεσαν και εδέχθησαν την εισροή οικονομικά ασθενών ομάδων. Η πολυφυλετικότητα αυτή ώθησε κι άλλα τμήματα του πληθυσμού να απομακρυνθεί προς τα προάστια. Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και στην Ελλάδα, όπου μετά την πιστωτική επέκταση στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ακολουθήθηκε μια πιο συντηρητική πιστωτική πολιτική, αυτοκινητόδρομοι όπως η Αττική Οδός μετακίνησε πληθυσμό έξω από την πόλη και άρχισαν να αναπτύσσονται απόμακρα εμπορικά κέντρα και επιχειρήσεις. Αντιθέτως, υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας δέχθηκαν οικονομικούς μετανάστες και υπέστησαν μετακίνηση του αρχικού τους πληθυσμού σε γειτονικές περιοχές.Στην Ελλάδα οι μεγάλες πόλεις υφίσταντανται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό αυτό το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, στην Αθήνα το ιστορικό κέντρο παραμένει εύρωστο και ακριβό, ενώ οι εσωτερικές γειτονιές υφίστανται αστικό μαρασμό, όπως επίσης και οι κοντινοί οικισμοί που δημιουργήθηκαν. Στους τελευταίους οικισμούς αρχικά δημιουργήθηκαν χαμηλές κατοικίες, όμως στη συνέχεια κρίθηκε μη πρακτική αυτή η αναπτυξιακή φιλοσοφία και άλλαξαν οι συντελεστές δόμησης, με αποτέλεσμα να αντικατασταθούν με πιο πυκνοδομημένες κατασκευές. Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές προσπάθειες από τις δημοτικές αρχές των Αθηνών για πρόληψη του φαινομένου, ή αναστροφής. Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν και στον Πειραιά. Υπάρχουν αρκετοί σύγχρονοι οικισμοί που κατασκευάστηκαν αργότερα πιο έξω από την πόλη από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας, όπως η Ήλιδα, το Ολυμπιακό Χωριό, ο οικισμός Edison, καθώς και εργατικές πολυκατοικίες σε πολλές περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αστικού μαρασμού παρατηρούνται και στα αστικά κέντρα της βορείου Ελλάδος μετά την έντονη αποβιομηχανοποίηση που υπέστη.

Γιώργος Περίδρομος.