Οι ρόλοι των φύλων είναι ευρέως αποδεκτές νόρμες που υπαγορεύουν και καθορίζουν τη συμπεριφορά και τη λειτουργία των φύλων στα πλαίσια της κοινωνίας, της εργασίας, της εκπαίδευσης, της θρησκείας, στις διαπροσωπικές ή ερωτικές σχέσεις κ.τ.λ. Αποτελούν ουσιαστικά τις «οδηγίες» για το πώς αρμόζει να συμπεριφέρεται ένας άνδρας και πώς μία γυναίκα. Τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στο κίνημα του φεμινισμού και τη χειραφέτηση της γυναίκας αλλά και την πίεση που ασκείται από το ομοφυλοφιλικό κίνημα για «ανυπακοή» και μη προσαρμογή στα έμφυλα καλούπια, οι ρόλοι αυτοί αμφισβητούνται ενώ υπάρχει επίσης έντονος διάλογος για το αν οι διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στα δύο φύλα οφείλονται σε έμφυτα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου ή εάν αποκτήθηκαν λόγω της άκριτης επιβολής τους από την κοινωνία. Αν και οι περισσότεροι πολιτισμοί θεωρούν ότι το φάσμα της ταυτότητας φύλου αποτελείται από δύο μόνο φύλα, το ανδρικό και το γυναικείο, αρκετοί, αναγνωρίζουν είτε το τρίτο φύλο ή αναφέρουν ότι υπάρχουν μέχρι και πέντε φύλα. Επιπλέον, από τις σύγχρονες μελέτες πάνω στον, άγνωστο κι ανεξερεύνητο τομέα της ταυτότητας φύλου προκύπτει ότι υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στο βιολογικό και το κοινωνικό φύλο· ως βιολογικό φύλο ορίζεται το φύλο με το οποίο γεννήθηκε κάποιο άτομο και τα ανατομικά χαρακτηριστικά του. Αντιθέτως, ως κοινωνικό φύλο ορίζονται τα λοιπά χαρακτηριστικά που το συνοδεύουν όπως αντιλήψεις για το ποια είναι η αναμενόμενη και «σωστή» συμπεριφορά για το καθένα, ενώ στην έννοια αυτή εντάσσεται και ο τρόπος που θα συμπεριφέρεται έτσι και αλλιώς, ανεξαρτήτως από την επιβολή των προαναφερθέντων ρόλων, το άτομο στα πλαίσια της κοινωνίας και με ποιανού από των δύο βιολογικών φύλων τα χαρακτηριστικά θα ταυτιστεί, ή αν δεν ταυτιστεί με κανένα από αυτά ή με κάποια από το ένα και κάποια από το άλλο – στην περίπτωση που κάποιο άτομο δεν ταυτίζεται με το βιολογικό του φύλο, θεωρείται διαφυλικό. Η θέση των αντιτιθέμενων στους έμφυλους ρόλους είναι ότι με την επιβολή τους, καταπατάται και παρεμποδίζεται η φυσιολογική εκδήλωση του κοινωνικού φύλου και περιορίζεται αδίκως και εσφαλμένως ένα άτομο από την έκφραση της αληθινής του ταυτότητας φύλου. Επίσης, ότι με αυτούς επιβάλλεται ο διαχωρισμός και η άνιση διάκριση ανάμεσα στα δύο φύλα με την καταπιεστική κατηγοριοποίησή τους. Αυτή δηλαδή η τάση για υπαγόρευση έμφυλων ρόλων καταγγέλλεται από πολλούς σήμερα ως παράλογη αφού το βιολογικό φύλο κάποιου δε χρειάζεται απαραίτητα να ταυτίζεται με «ιδανικό» κοινωνικό του.                                                                                                                                                                                   Η ύπαρξη των έμφυλων ρόλων είναι εμφανής σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες, ωστόσο είναι επίσης εμφανές το ότι ποικίλλουν και μεταβάλλονται ανάλογα με τη χρονική περίοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αμφισβήτησης έμφυλου ρόλου είναι το ζήτημα του εάν ήταν πρέπον να φοριέται το παντελόνι από τις γυναίκες. Επί χρόνια, θεωρούταν αυστηρά ανδρικό ένδυμα και το ορθό ήταν οι γυναίκες να φορούν φορέματα και φούστες, ωστόσο υπό την επιρροή του φεμινιστικού κινήματος, έγινε πλήρως αποδεκτό μέσα σε λίγες δεκαετίες και καθιερώθηκε ως ρούχο κατάλληλο και για τα δύο φύλα. Συνεπώς, ο έμφυλος ρόλος που επέβαλε το διαχωρισμό του ποιος μπορεί να το φορά απορρίφθηκε. Επίσης, μερικούς αιώνες πριν, το ροζ χρώμα θεωρείτο καταλληλότερο για τα αγόρια γιατί υποδήλωνε δύναμη και επιβλητικότητα ενώ το μπλε θεωρείτο αρμόζον για τα κορίτσια που έπρεπε να είναι πιο ήρεμα και ντελικάτα.                                                                                                                                                                               Η κοινωνικοποίηση αναφέρεται στη διαδικασία υιοθέτησης και ενστερνισμού από το άτομο ιδεών σχετικά με κοινωνικούς ρόλους από άλλα μέλη της κοινωνίας του. Μερικές θεωρίες κοινωνικοποίησης επισημαίνουν πως η κοινωνία τιμωρεί ό,τι θεωρείται «απρεπής» συμπεριφορά για το φύλο κάποιου, ενώ άλλες θεωρίες τονίζουν ότι η ταύτιση με το κοινωνικό φύλο και η γενικότερη συμπεριφορά μαθαίνεται από ένα παιδί μέσω του επαίνου για την προσαρμογή στο «σωστό» καλούπι για το βιολογικό του φύλο. Με άλλα λόγια, το κοινωνικό φύλο αντί να αφήνεται ελεύθερο ώστε να αναπτυχθεί και να εκδηλωθεί όπως είναι βιολογικά προγραμματισμένο, διδάσκεται από την κοινωνία και αποκτάται. Τα παιδιά κοινωνικοποιούνται από πολλές μεριές κι όχι μόνο από την οικογένεια. Επιπλέον, τα υλικά αγαθά ενός παιδιού, ενισχύουν το πώς θα μεταβληθεί και προβληθεί το «ορθό» κοινωνικό φύλο, αυτό δηλαδή που συμφωνεί με το βιολογικό τους. Σημαντική συμβολή σε αυτό παίζουν και οι ταινίες και τα βιβλία που διαβάζουν τα παιδιά.