Στις μέρες μας οι περισσότεροι γνωρίζουν μόνο για τα μάρμαρα του Παρθενώνα που αφαιρέθηκαν το 1803 από τον Λόρδο Έλγιν, Βρετανό διπλωμάτη διαπιστευμένο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουν για τα κλεμμένα «Ελγίνεια» της Θεσσαλονίκης, τις Μαγεμένες (ή LasIncantadas), το μνημείο δηλαδή που είχαν ανεγείρει οι Ρωμαίοι περίπου τον 2ο αι., για να στολίσουν τη νότια είσοδο στο forum (=αγορά) από τη μεριά δηλαδή της σημερινής Εγνατίας.
Πρόκειται για ανάγλυφες μυθολογικές μορφές, 8 στο σύνολο τους, που διακοσμούσαν μια κορινθιακή κιονοστοιχία και αναπαριστούσαν τον νεαρό θεό Διόνυσο δίπλα σε έναν πάνθηρα, την Αύρα με το πέπλο της, την Αριάδνη στεφανωμένη με τα φύλλα μιας κληματαριάς, τη Λήδα μαζί με τον κύκνο, μια Μαινάδα που παίζει διπλό φλάουτο, τον Γανυμήδη μαζί με τον Δία μεταμορφωμένο σε αετό και έναν Διόσκουρο με μια αναπαράσταση αλόγου στα πόδια του.
Οι «Μαγεμένες» μάς παραπέμπουν στη λατρεία του Διόνυσου και οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης λύνουν το περίπλοκο ζήτημα που αφορά την προέλευση αυτού του μνημείου με μια ιστορία μαγείας ανακατεμένη με έναν έρωτα του Μ. Αλεξάνδρου με κάποια βασίλισσα της Θράκης.Ο λαϊκός μύθος θέλειτη γέννηση ενός παράνομου έρωτα μεταξύ του Μ.Αλεξάνδρου και της γυναίκας του βασιλιά της Θράκης που φιλοξενούνταν στο παλάτι, το οποίο υπήρχε εκεί. Ο Θράκας βασιλιάς αντιλήφθηκε το γεγονός και έβαλε να κάνουν μάγια στον Αλέξανδρο.Ο Αλέξανδρος το πληροφορήθηκε και εκείνο το βράδυ δε βγήκε από το δωμάτιο του. Τότε, η βασίλισσα αποφάσισε η ίδια να τον επισκεφθεί. Τα μάγια όμως χτύπησαν την ίδια και τη συνοδεία της, με αποτέλεσμα να «μαρμαρώσουν».
Οι «Μαγεμένες» στέκονταν ακίνητες, σαν μαγεμένες που ήταν, πάνω σε μια κιονοστοιχία ανάμεσα στα σπίτια της εβραϊκής συνοικίας Rogos, μεταξύ των λουτρών «Παράδεισος» (Μπέη Χαμάμ) και της «Παναγίας Χαλκέων», πάνω από την Εγνατία οδό και νότια της ανεσκαμμένης αρχαίας ρωμαϊκής αγοράς.Ένα τμήμα τότε από τη «Στοά των Ειδώλων» με «τις Μαγεμένες» βρέθηκε ενσωματωμένο στο σπίτι ενός πλουσίου Εβραίου υφασματέμπορα, του ΛιάτσιΑρδίτη.
Το μνημείο ονομάστηκε «Είδωλα», «Στοά των Ειδώλων» από τους Έλληνες, Incantadas (Mαγεμένες) στα ισπανοεβραϊκά (=λαντίνο) και Suretler (=Άγγελοι) στα τουρκικά και αποτελούσε το σημαντικότερο και το πιο όμορφο μνημείο της αρχαιότητας στη Θεσσαλονίκη!
Παρόλο που αποτελούσε σημείο αναφοράς για την πόλη και θαυμασμού για πολλούς ξένους επισκέπτες, οι «ιδιοκτήτες» του μνημείου δε φαίνεται να «έδειχναν τον ανάλογο σεβασμό προς αυτό». Σύμφωνα με όσα αναφέρει χαρακτηριστικά ο Emmanuel Miller, ο άνθρωπος που το άρπαξε και το μετέφερε στη Γαλλία, ο ιδιοκτήτης, στην αυλή του οποίου βρισκόταν το μνημείο, διασκέδαζε με τη σειρά του να σπάει από καιρού εις καιρόν κομματάκια του και να τα πουλάει στους τουρίστες.
Αν και πάνω από 100 χρόνια γινόταν προσπάθεια για την αρπαγή των αγαλμάτων από τους εκάστοτε πρόξενους, τελικά ο Miller το 1864, με μια γενναία δωροδοκία του Σουλτάνου, κατάφερε να πάρει την άδεια, για να τα μεταφέρει. Παρόλο που υπήρξαν έντονες διαμαρτυρίες και αντιδράσεις από Έλληνες και Εβραίους κατοίκους, με τη βοήθεια των Οθωμανών και ύστερα από πολλές περιπέτειες ο Miller κατάφερε σπάζοντας και τεμαχίζοντας το μνημείο (που στις επιστολές του αποκαλούσε «πέτρες») να το φορτώσει στο πλοίο του με προορισμό τη Γαλλία.Πρόκειται για μια πραγματική λεηλασία,όμοια με αυτή του Παρθενώνα.
Δεν μπορεί τέλος να αγνοηθεί το γεγονός ότι η διάλυση και η μεταφορά του μνημείου αποτέλεσε μια οργανωμένη επιχείρηση υπό την προστασία του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄ της Γαλλίας, εντάσσεται στο πνεύμα συλλογής ή αρπαγής αυθεντικών ελληνικών αρχαιοτήτων που ήταν της μόδας τον 18ο και 19ο αι και πραγματοποιήθηκε με πρωτοφανή αδιαφορία για το ίδιο το μνημείο, που δεν πέρασε ασχολίαστη ούτε από τους σύγχρονους, ούτε από τους μετέπειτα μελετητές.
Οι «Καρυάτιδες της Θεσσαλονίκης» σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου.
Νικολαΐδου Λαμπρινή, μαθήτρια της Γ΄ τάξης
Πηγές :
