Το ρουμελιώτικο γλωσσικό ιδίωμα, η ντοπιολαλιά μας

Ο φιλόλογος του 3ου Γυμνασίου Λαμίας κ. Σεραφείμ Κακούρας (συνταξιούχος πλέον) είχε ξεκινήσει πριν από το 2020 να ασχολείται με το ρουμελιώτικο γλωσσικό ιδίωμα τόσο από λεξιλογική όσο και από γραμματικο-συντακτική άποψη. Την εργασία του την εμπιστεύτηκε κατόπιν στον καθηγητή Φυσικής του σχολείου μας κ. Κων/νο Μπαλωμένο ο οποίος και την ανήρτησε στο προσωπικό του ιστολόγιο απ’ όπου και δανειστήκαμε την εισαγωγή.

Ολόκληρη η εργασία του κ. Σεραφείμ Κακούρα (δύο μέρη) δίνεται, για λόγους δεοντολογίας, μέσω των αντίστοιχων υπερσυνδέσμων (links) στο ιστολόγιο που την φιλοξενεί. Εμείς, η συντακτική ομάδα, περιοριζόμαστε στην εισαγωγή του κ. Κακούρα.

«Το λεξιλόγιο που θα ακολουθήσει αποτελείται από μια συλλογή λέξεων, όπως τις μιλούσαν αρκετοί μέχρι και τη δεκαετία του κι όπως – ίσως – τις μιλάνε κάποιοι μεγαλύτεροι ακόμα και σήμερα στα χωριά κυρίως της ορεινής Ρούμελης. Από τις λέξεις πολλές είναι εκείνες που έχουν αρχαιοελληνικές ρίζες, άλλες έχουν μεσαιωνικές ελληνικές, μερικές είναι παραφθορά λέξεων της κοινής νέας ελληνικής. Τέλος αρκετές είναι κι εκείνες που έχουν ξενική προέλευση (τουρκική, σλαβική, αλβανική, κ.ά). Για αρκετές από τις ξενικής προέλευσης λέξεις σημειώνω την καταγωγή τους.

Οι αναφερόμενες ως αραβικές ή περσικές έφτασαν στην ελληνική μέσω της τουρκικής γλώσσας. (Εδώ θα άξιζε ίσως να αναφερθεί ότι η τουρκική γλώσσα ήταν πολύ φτωχή σε λέξεις και για το λόγο αυτό αναγκάστηκε να δανειστεί μια πληθώρα λέξεων από άλλους λαούς και κυρίως ομοδόξους των Τούρκων, όπως π.χ. είναι οι Άραβες και οι Πέρσες).

Κάποιες από τις λέξεις του λεξιλογίου απαντώνται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, άλλες με όμοιο ακριβώς τρόπο με αυτές της Ρούμελης και κάποιες άλλες λίγο ως πολύ παραλλαγμένες. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα στο ρουμελιώτικο ιδίωμα αποτελεί ασφαλώς η αποβολή πολλών φωνηέντων ή και η αντικατάστασή τους από άλλα.

Κατά την καταγραφή των λέξεων προτιμήθηκε, όσο ήταν δυνατόν, η παρουσίασή τους με τον τρόπο που αυτές προφέρονταν και για το λόγο αυτό επέλεξα κατά την αναγραφή τους την ορθογραφία σύμφωνα με την προφορά τους.».

Μέρος Α΄, Μέρος Β΄.