Αθανάσιος Λερούνης

ΑΠΟ: ΤΣΟΥΚΝΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Ιουν• 06•16

λερουνηςΟ κ. Θανάσης Λερούνης είναι εκπαιδευτικός με ειδικότητα στην Πληροφορική. Το καλοκαίρι του 1994 επισκέφτηκε το Πακιστάν και εκεί γνώρισε τους Καλάσα, οι οποίοι επρόκειτο να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Τον συγκίνησε η αυθεντικότητά τους και τον εντυπωσίασαν οι παραδόσεις τους που χάνονται στα βάθη των αιώνων, γεμάτες μνήμες από την Ελλάδα και τους στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Βασικός στόχος της ζωής του έγινε η διαφύλαξη αυτών των παραδόσεων και η αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων που ταλαιπωρούν τους  Καλάσα, λόγω της φτώχειας και της απομόνωσής τους.

Συναντηθήκαμε με τον κ. Λερούνη στο χώρο του σχολείου μας τον περασμένο Ιανουάριο και μας ξενάγησε στον κόσμο των Καλάσα. Γρήγορα η συζήτηση στράφηκε και σε άλλα θέματα: την Παιδεία, την παράδοση, τον σεβασμό για τον συνάνθρωπο, τις αξίες που δίνουν νόημα στη ζωή μας.

Λίγα λόγια για τους Καλάσα

 

  • Οι Καλάσα ζουν στο Βόρειο Πακιστάν, στις πλαγιές του Ινδικού Καύκασου, σε υψόμετρο 2,5 χιλιάδων μέτρων. Οι παραδόσεις τους  τούς θέλουν απογόνους  των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που παρέμειναν στις περιοχές αυτές, όταν ο στρατός του διέσχιζε τον Ινδικό Καύκασο. Η ελληνικά παρουσία στην περιοχή αυτή συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό του, αφού για τρεις αιώνες περίπου αναπτύχθηκαν εκεί τα ελληνικά βασίλεια της Βακτρίας και της Ινδίας. Έτσι εδραιώθηκε σ’αυτόν τον τόπο ο ελληνικός πολιτισμός, ο οποίος υιοθετήθηκε και από άλλες φυλές που κατέκτησαν την περιοχή. Στα μουσεία του Πακιστάν υπάρχουν νομίσματα με τα ελληνικά ονόματα των ηγεμόνων τις Βακτρίας, ή αγάλματα του Βούδα σε όρθια στάση, με αρχαϊκό μειδίαμα, ντυμένα με ελληνικούς χιτώνες.

Οι Καλάσα είναι κυρίως κτηνοτρόφοι . Τα λίγα χωράφια τους σπέρνονται με τον παραδοσιακό τρόπο, αφού στους οικισμούς τους δεν υπάρχουν ανέσεις του σύγχρονου πολιτισμού.

  • Τα σπίτια τους μοιάζουν με το μακεδονικό σπίτι, με εξώστη στον πάνω όροφο. Διακοσμούν τους εξώστες με μαίανδρους ακτινωτά αστέρια και ρόδακες, για το «κακό μάτι» όπως λένε.
  • Είναι οι μόνοι από τις γύρω φυλές
  • που παράγουν και πίνουν κρασί
  •  που κάθονται σε καρέκλες και σκαμνιά και όχι οκλαδόν σε μαξιλάρια
  • Τα ρούχα τους έχουν πολλές ελληνικές επιρροές.

Οι γυναίκες φορούν χιτώνες που μοιάζουν με τους αρχαίους ελληνικούς. Στο κεφάλι φορούν καπέλα διακοσμημένα με φούντες, κουμπιά αλλά και θαλασσινά κοχύλια, παρόλο που ζουν τόσο μακριά από τη θάλασσα.

καλασαWP_20150115_002

                                                                                                                                                                                                                                                            Το καπέλο των αντρών θυμίζει την αρχαία μακεδονική «καυσία» που την φορούν αντρικές μορφές στον τάφο του Φιλίππου.

 

  • Οι γυναίκες των Καλάσα είναι δυναμικές και διατηρούν τις παραδόσεις.
  • Εργάζονται σκληρά και στο σπίτι και στο χωράφι.
  • Έχουν καλύτερη κοινωνική θέση από τις μουσουλμάνες  στα υπόλοιπα χωριά.
  • Φορούν ρούχα με χαρούμενα χρώματα ,είναι εγκάρδιες και κοινωνικές, ενώ οι μουσουλμάνες αποσύρονται όταν μπει ξένος στο σπίτι.
  •  Κηδεύουν τους νεκρούς τους με τριήμερες τελετές που περιλαμβάνουν θρήνο  αλλά και φαγοπότι και χορό. Επίσης μία μέρα το χρόνο είναι αφιερωμένη στους νεκρούς.
  • Τη διοίκηση ασκούν οι δημογέροντες, οι οποίοι είναι οι πιο σεβαστοί πολίτες , όχι οι πλουσιότεροι.
  • Η γλώσσα τους είναι ινδοευρωπαϊκή.
  • Πολλές λέξεις έχουν κοινές ρίζες  με την ελληνική. Το όνομα είναι ΝΟΜ, ο χειμώνας είναι ΧΕΜΑΝ, τα δόντια είναι ΔΟΝΤΟΓΙΑ το έλα είναι ΙΛΑ.
  •  Η γλώσσα τους δεν γράφεται. Πρόσφατα δημιουργήθηκε για να την καταγράψει.
  •  Βασικό κτίσμα στους οικισμούς των Καλάσα είναι το σπίτι της μητρότητας.
  • Εκεί απομονώνονται οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της έμμηνης ρύσης, του τοκετού και της λοχείας τους. Στη συνέχεια εξαγνίζονται με λουτρό και τελετές και επιστρέφουν στη κοινότητα.
  • Το έθιμο αυτό εξασφαλίζει ότι η γυναίκα θα είναι ξεκούραστη απ’ τις καθημερινές έγνοιες της σ’ αυτές τις δύσκολες περιόδους της ζωής της.
  • Λόγω της οικονομικής εξαθλίωσης των Καλάσα, τα σπίτια αυτά ήταν σε πολύ κακή κατάσταση και γίνονται αιτίες θανάτου για τις γυναίκες και τα μωρά τους.
  • Η θρησκεία τους είναι πολυθεϊστική.
  • Πατέρας των θεών και των ανθρώπων είναι ο   DIZAU (ΔΙΑΣ-ΖΕΥΣ), του οποίου η κατοικία βρίσκεται δυτικά, γι’ αυτό όλοι οι βωμοί των Καλάσα είναι στραμμένοι προς τη δύση.
  • Θεά του σπιτιού και της οικογένειας είναι η TSESTAK (ΕΣΤΙΑ). Κάθε οικισμός έχει έναν ναό της και κάθε σπίτι μια γωνία αφιερωμένη σ’ αυτήν.
  • Λατρεύουν τους θεούς με θυσίες στους βωμούς, αιματηρές ή όχι. Οι θυσίες ακολουθούν το αρχαίο ελληνικό τελετουργικό (καθαρτήριο λουτρό με νερό της πηγής ή χιόνι , ράντισμα του βωμού ή της φωτιάς με το αίμα του ζώου)
  • Όλοι οι άντρες μπορούν να τελέσουν τις ιερές πράξεις, αφού ιερατική τάξη δεν υπάρχει.
  • Επίσης πιστεύουν στα πνεύματα, τα οποία αποτελούν έναν άλλον κόσμο, που τον έπλασαν και αυτόν οι θεοί.
  • Οι γιορτές τους μοιάζουν με τις αρχαίες ελληνικές. Πολύ σημαντική είναι η γιορτή του χειμώνα, με έθιμα που παραπέμπουν στα αρχαία Κρόνεια, αλλά και στις δικές μας γιορτές των Χριστουγέννων και της Αποκριάς. Οι Καλάσα μεταμφιέζονται και πειράζουν ο ένας τον άλλον. Την πρώτη μέρα τα παιδιά  παίρνουν ένα δεντράκι απ’ τα βουνά που πιστεύουν πως έχει την ευλογία των θεών και το κατεβάζουν στα χωριά τραγουδώντας ευχές(κάλαντα).

 

Από το 1994 η ομάδα εθελοντών που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του κ.Λερούνη προσπάθησε να βοηθήσει τους Καλάσα να επιλύσουν κάποια απ’ τα προβλήματά τους.

  • Χτίστηκαν σχολεία, στα οποία, εκτός από τα άλλα μαθήματα, μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν τη γλώσσα τους . Χτίστηκε και τεχνικό σχολείο.
  • Κατασκευάστηκαν λουτρά, βρύσες και περιφράχτηκαν πηγές, για να μη μολύνεται το νερό από τα ζώα.
  • Αναστηλώθηκαν βωμοί κα διατηρήθηκαν παραδοσιακοί χώροι.
  • Ανακαινίστηκαν τα σπίτια μητρότητας και περιορίστηκε η θνησιμότητα βρεφών και γυναικών.
  • Κατασκευάστηκε πολιτιστικό κέντρο με ιατρεία.
  • Δημιουργήθηκε λαογραφικό μουσείο για τη διάσωση παραδοσιακών αντικείμενων.
  • Διανεμήθηκαν φάρμακα για να αντιμετωπιστούν διάφορα προβλήματα υγείας.

     WP_20150115_008

     

    Συνέντευξη με τον κύριο Θανάση Λερούνη

  1. Πότε συναντήσατε για πρώτη φορά τους Καλάσα και πώς σας αντιμετώπισαν (συμπεριφέρθηκαν);

Το 1994 είχα πάει στο Πακιστάν για ορειβατικούς λόγους. Μου είπαν εκεί οι άνθρωποι που μας ξενάγησαν: «Να πάς στο Βόρειο Πακιστάν ,να δεις τους συγγενείς σου, τους απογόνους των στρατιωτών του Μ. Αλεξάνδρου». Και πράγματι με αντιμετώπισαν ως συγγενή που είχαν να δουν χρόνια. Μου φέρθηκαν πολύ όμορφα κι ας ήμουν ένας απλός δάσκαλος, επειδή ερχόμουν απ’ την Ελλάδα. Συγκινήθηκα κι όταν τους ρώτησα φεύγοντας: «Όταν ξαναέλθω τι θέλετε να σας φέρω απ’ την Ελλάδα  που τόσο τιμάτε με την παράδοση σας ;» μου απάντησαν αγγίζοντας την ευαίσθητη χορδή μου «Ένα σχολείο». Παρόλο που η ζωή τους είναι δύσκολη, αφού ζουν απομονωμένοι σε ψηλά βουνά, και στερούνται ακόμη και στοιχειώδη αγαθά, δεν ζήτησαν κάτι που θα μπορούσε να καλύψει κάποια πρακτική τους ανάγκη, ζήτησαν ένα σχολείο. Όταν ήρθα στην Ελλάδα έκανα ομιλίες και κινητοποιήθηκε ή εκπαιδευτική κοινότητα. Έδιναν χρήματα για να χτιστεί εκείνο το σχολείο, τα παιδάκια απ’ το χαρτζιλίκι τους και οι εκπαιδευτικοί από το μισθό τους. Έτσι, μετά από 23 αιώνες η Ελλάδα δήλωσε παρούσα σ’ αυτήν την περιοχή, με εκείνο το πρώτο σχολείο. Στη συνέχεια με τη βοήθεια των εθελοντών χτίστηκαν κι άλλα σχολεία. Όσο για μένα, έγινα μέλος της οικογένειάς του.

2 . Ποια μαθήματα διδάσκονται τα παιδιά σ’ αυτό το σχολείο;

Πρώτα-πρώτα μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν την γλώσσα τους κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Επίσης μαθαίνουν, όπως και στα άλλα σχολεία, αριθμητική, γεωμετρία, φυσική, χημεία, αγγλικά και την επίσημη γλώσσα του Πακιστάν. Παρατηρήθηκε πώς το σχολείο αυτό έχει και τις περισσότερες επιτυχίες στο Γυμνάσιο, ακριβώς γιατί μαθαίνουν τις γνώσεις στη γλώσσα τους .Βλέπετε, γνώση μέσω μιας ξένης γλώσσας είναι γνώση χωρίς θεμέλια.

WP_20150115_006

3. Όμως το σχολείο δεν θα αλλοίωνε την παράδοσή τους με τις καινούριες ιδέες που θα έφερνε;

Οι ίδιοι δε συμφωνούν. Αντίθετα μας είπαν πως από τη στιγμή που είναι αμόρφωτοι, έρχονται οι μουσουλμάνοι γείτονές τους που είναι πιο μορφωμένοι και τους επιβάλλουν τις ιδέες τους, γιατί εκείνοι δεν ξέρουν τι να απαντήσουν. Θέλουμε, μας είπαν, δικά μας σχολεία να ενδυναμώσουμε τη δική μας πίστη. Και ξέρετε, αποδείχτηκε πως η πρώτη γενιά των μορφωμένων Καλάσα πρωτοστατεί στη διαφύλαξη των παραδόσεών τους. Νιώθουν ισότιμοι με τους μουσουλμάνους και διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Καταγράφουν απ’ τους παππούδες τους τις ιστορίες, ώστε να μη χαθεί η προφορική παράδοσή τους. Έχουν αναγεννηθεί έθιμα και δρώμενα που ήταν ξεχασμένα.

4. Πιστεύετε ότι θα πρεπε  να μείνουν απομονωμένοι ή να έρθουν σ’ επαφή με τον πολιτισμό;

Αυτό είναι δικό τους θέμα, οι ίδιοι θα αποφασίσουν. Εμείς, απ’ την πρώτη στιγμή τους πλησιάσαμε με σεβασμό. Ξέρετε, δεν είναι αποκλεισμένοι, όπως οι φυλές του Αμαζονίου. Έχουν πάει στην πόλη, κάποιοι απ’ αυτούς έχουν ραδιόφωνο ή τηλεόραση. Θέλουν τα καλά του πολιτισμού, αλλά δεν θέλουν να χάσουν τις παραδόσεις τους.

5. Αφού δεν ήταν αποκλεισμένοι, που αποδίδετε εσείς την τόσο μεγάλη προσκόλληση στην παράδοσή τους ;

Στους Καλάσα η νέα γενιά σέβεται την προηγούμενη. Ο εγγονός σέβεται τον πατέρα του και ο πατέρας τον παππού. Είναι αδιανόητη γι’ αυτούς η έλλειψη σεβασμού προς τους μεγαλύτερους, γι’ αυτό σώθηκαν οι παραδόσεις τους. Άλλωστε οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί τους βοηθούν να αντεπεξέρχονται στη σκληρή ζωή των βουνών. Κάθε μέλος της οικογένειας (ακόμη και τα παιδιά) έχει ένα διακόνημα. Άλλος φέρνει ξύλα απ’ το βουνό, άλλος αναλαμβάνει τον εκχιονισμό της οροφής κ.λ.π

6.Τι είναι γι’ αυτούς η Ελλάδα;

Είναι η πατρίδα του Ισκάντερ ή Σικάντερ, δηλ. του Αλέξανδρου. Κάποτε επισκέφτηκαν την Ελλάδα ,με πρωτοβουλία του ελληνικού κράτους ,10 παιδάκια με το δάσκαλό τους. Όταν μπήκαν στο χώρο της Βεργίνας τα παιδιά αυτά συμπεριφέρθηκαν σαν να μην έμπαιναν σε αρχαιολογικό χώρο, αλλά στον τάφο ενός προγόνου τους που έπρεπε να τον τιμήσουν . Για τη σύγχρονη Ελλάδα δε γνωρίζουν πολλά.

WP_20150115_012

7. Πόσο δύσκολη ήταν η διαμονή σας στον τόπο τους;

Ήταν πολύ δύσκολη. Ένας ταξιδιώτης που έχει συνηθίσει σε μια συγκεκριμένη διατροφή και σε συγκεκριμένο τρόπο ζωής όταν πάει σε μια χώρα πρέπει να αλλάξει συνήθειες , ο οργανισμός του υποβάλλεται σε κινδύνους. Τα πρώτα χρόνια υπέφερα από δυσεντερία, γι’ αυτό και γύριζα 10 κιλά πιο αδύνατος από αφυδάτωση. Αργότερα ο οργανισμός απέκτησε αντισώματα και συνήθισε τα ιχνοστοιχεία που έχουν το νερό και οι τροφές εκεί. Κάναμε μπάνιο στο ποτάμι με παγωμένο νερό. Μέναμε σε σκηνές. Αργότερα όταν φτιάχτηκαν τα σχολεία μέναμε σε σλίπινγκμπανγκ στις αίθουσες των σχολείων. Είχαμε να αντιμετωπίσουμε ψύλλους, κοριούς…. Ένας συνάδελφος κάποτε μου είπε: «Πως εξηγείς το γεγονός πως, ενώ στο σπίτι μου με πειράζει ακόμα και μια μύγα, εδώ αντέχω στο σύννεφο από μύγες που υπάρχει;» Όταν έχεις έναν σκοπό στη ζωή σου και μεράκι να το πραγματοποιήσεις δε σε νοιάζουν τα προβλήματα.

 8.Θεωρείτε τον εαυτό σας ακτιβιστή;

Δε μου αρέσει αυτή η λέξη , γιατί είναι και παρεξηγημένη. Εγώ ήμουν ταξιδιώτης. Απ’ τη στιγμή που γνώρισα τους Καλάσα «κόλλησα» και δεν ταξίδεψα πια πουθενά αλλού. Το κάνω με μεράκι, με αγάπη. Αν αυτό λέγεται ακτιβισμός, δεν ξέρω.

9. Γιατί « κολλήσατε» με τους Καλάσα;

Όταν τους γνώρισα συγκινήθηκα απ’ την συμπεριφορά τους. Γνώρισα και την τόσο ιδιαίτερη παράδοσή τους και σκέφτηκα πως αυτή η παράδοση ίσως καταστραφεί όπως τόσες άλλες που τις απορρόφησε ο δυτικός τεχνολογικός πολιτισμός. Κι όμως αυτές οι παραδόσεις αποτελούν θησαυρό για τον πλανήτη μας και είναι χρέος μας να μην επιτρέψουμε να χαθούν.

10. Τι αποκομίσατε από την επαφή σας με τους Καλάσα;

Τη ζωή μου τη χωρίζω σε δυο μέρη :προ και μετά Καλάσα. Έγινα πιο ανεκτικός στη διαφορετικότητα. Ήμουν πιο δογματικός παλιά, με ενοχλούσε αν οι άλλοι δεν πίστευαν αυτό που πιστεύω εγώ. Έμαθα να σέβομαι και τότε ηρέμησα. Πρόσφατα συγκλονιστήκαμε όλοι από μια επίθεση που έγινε στα γραφεία ενός γαλλικού περιοδικού με αποτέλεσμα τη δολοφονία (θάνατο) πολλών δημοσιογράφων. Οι δράστες ήταν μουσουλμάνοι που δεν μπόρεσαν να αφομοιωθούν στη Γαλλία (γαλλική κοινωνία). Το περιοδικό αυτό , στο όνομα της ελευθερίας του Τύπου απεικόνισε με σατιρικό τρόπο τον Μωάμεθ. Όμως οι ανατολικοί λαοί, ανάμεσα σ’ αυτούς και οι μουσουλμάνοι, θεωρούν αμαρτία να απεικονίζουν το Θεό τους. Και αναρωτιέμαι: έχουμε το δικαίωμα να σατιρίζουμε τα ιερά και τα όσια ενός λαού, έστω κι αν αυτός ο λαός κάνει λάθη; Έστω κι αν θεωρείς ότι ο άλλος σφάλλει είναι μεγάλη υπόθεση να σέβεσαι την άποψή του. Πρέπει να είναι ελεύθερος να προβληματιστεί με τον όμοιό του (γιατί υπάρχουν και μουσουλμάνοι που δεν είναι φανατικοί).Πρέπει να υπάρξει διάλογος μεταξύ τους μέχρι να καταλήξουν σε περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία. Αν ζητηθεί η συμβουλή μας, καλώς, δεν μπορούμε όμως να επιβάλλουμε στους άλλους τις απόψεις μας. Ας μην αναμειγνυόμαστε, λοιπόν, στα εσωτερικά αυτών των λαών. Η ανάμειξη φέρνει σύγκρουση κι αυτό πληρώνει σήμερα ο δυτικός κόσμος. Και αυτά τα λέω εγώ, που με είχαν όμηρο οι μουσουλμάνοι επί 7 μήνες και μου έβαζαν το μαχαίρι στο λαιμό και έκαναν βασανιστήρια για να αλλαξοπιστήσω. Αυτό θα ήθελα να θυμάστε απ’ όσα σας λέω, κι ας μη σας μείνει τίποτε άλλο στη μνήμη. Σεβασμός στη διαφορετικότητα, κι ας πιστεύετε πως είναι λανθασμένη.

Οπωσδήποτε ο Τύπος δεν πρέπει να περιορίζεται. Όμως είναι ηθική υποχρέωση των δημοσιογράφων να θέτουν από μόνοι τους όρια με αρχή το σεβασμό.

 11.Θα μπορούσαμε , σαν σχολείο, να έρθουμε σε επαφή με παιδιά των Καλάσα;

Παιδιά, ζούμε σε πολύ δύσκολη εποχή. Το Πακιστάν είναι μια χώρα που θρέφει το Ισλάμ, τους Ταλιμπάν και την τρομοκρατία. Οι Καλάσα δέχονται απειλές να εξισλαμιστούν με τη βία. Ένας απ’ τους λόγους που με είχαν πιάσει και μένα οι Ταλιμπάν ήταν επειδή βοηθώ αυτή τη μη μουσουλμανική φυλή. Δεν θα πρέπει να φαίνεται ότι κάποιος τους βοηθά. Κι εμείς έχουμε κλείσει τους λογαριασμούς Τραπέζης, δεν δεχόμαστε βοήθεια από κανέναν Έλληνα. Προσπαθούμε μόνο να μη χαθούν αυτά που έγιναν. Η δική σας συμβολή θα μπορούσε να είναι ένα γραμματάκι, με ελληνικό γραμματόσημο που θα σήμαινε πως συνεχίζει η Ελλάδα να τους συμπαραστέκεται. Οποιαδήποτε άλλη κίνηση θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόκληση εκ μέρους της Ελλάδας.

Ζούμε σε μια εποχή φόβου και τον φόβο τον δημιουργούν όσοι δεν σέβονται τη διαφορετικότητα. Ευελπιστώ η ανθρωπότητα να βάλει μυαλό και μέσω του αλληλοσεβασμού να γίνουν πιο ήπια τα πράγματα, να συνεχιστούν οι πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των χωρών και να μην φοβάται ένα ελληνόπουλο, ένα Χριστιανόπουλο να γράφει σ’ ένα Μουσουλμανόπαιδο ή σε ένα Καλασόπαιδο.

 

 

 

Σχολιάστε

Top