Η ιδέα έπεσε στη συντακτική ομάδα, όταν διαπιστώσαμε ότι δεν επρόκειτο για συνωνυμία, αλλά πράγματι, η Διευθύντρια του σχολείου μας, κ. Αναστασία Μπότσαρη, είναι απόγονος της γνωστής μεγάλης οικογένειας που πρόσφερε πολλά στην Επανάσταση του 1821. Αυτή η συνέντευξη έπρεπε να πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε! Ήταν τόσο πολλά αυτά που θέλαμε να ρωτήσουμε! Σπεύσαμε λοιπόν να κλείσουμε συνάντηση μαζί της.

Η συζήτηση που ακολούθησε ήταν πολύ διαφωτιστική. Μιλήσαμε για το ανυπότακτο Σούλι, για τη φάρα των Μποτσαραίων και τους αγώνες της, για τον πρόωρα χαμένο Μάρκο Μπότσαρη και την μεγάλη προσφορά του στον ξεσηκωμό. Ανατρέξαμε σε μια εποχή που οι πρόγονοί μας έθεταν και πετύχαιναν στόχους, αποφασισμένοι να ορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους, όσες θυσίες κι αν απαιτεί αυτό. Όταν μια τέτοια αναδρομή γίνεται σε καιρούς δύσκολους, όπως η εποχή μας, από  ανθρώπους που δοκιμάζονται, τότε τα οφέλη είναι πολλαπλά: Μας φέρνει σε επαφή με τις βαθύτερες «ρίζες» μας κι αυτό μπορεί να μας εμψυχώσει, να μας ενδυναμώσει και να μας δείξει τον δρόμο για να επιτύχουμε τους δικούς μας στόχους.

 

1)      Πώς νιώθετε που φέρετε ένα τόσο ένδοξο όνομα;

Αισθάνομαι συγκίνηση γιατί ένας πρόγονός μου ήταν μια τόσο σημαντική μορφή της Ιστορίας μας, νιώθω περήφανη που κατάγομαι από την οικογένεια των Μποτσαραίων.

2)      Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι αυτήν την οικογένεια.

Για να είμαστε ακριβείς, θα σας μιλήσω για τη φάρα, δηλαδή το γένος των Μποτσαραίων. Βλέπετε, ήταν Σουλιώτες κι όσοι έμεναν στο Σούλι χωρίζονταν σε φάρες. 450 οικογένειες σε 22 φάρες. Οι πιο γνωστές από αυτές ήταν οι Τζαβελαίοι και οι Μποτσαραίοι.

Γενάρχης της φάρας των Μποτσαραίων ήταν ο Κίτσος Μπότσαρης, ο πατέρας του Μάρκου. Γιοι του ήταν επίσης ο Νικόλαος, ο Κώστας και ο Δημήτρης.  Εγώ μάλλον κατάγομαι από τον Κώστα και λέω μάλλον, γιατί είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν σαφείς πληροφορίες, αφού εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν αρχεία. Επίσης ας μην ξεχνάμε, παιδιά, και την περιπετειώδη ζωή αυτών των ανθρώπων, που ζούσαν διαρκώς υπό διωγμόν. Όταν ο Αλή πασάς, μετά από τρεις εκστρατείες, κατέστρεψε το Σούλι, οι Μποτσαραίοι αποδεκατίστηκαν και σκορπίστηκαν σ΄ όλη την Ελλάδα. Οικογένειες με αυτό το επώνυμο υπάρχουν και σήμερα σε πολλές περιοχές, στο Μεσολόγγι, στη Ναύπακτο, στην Πελοπόννησο… Στη συνέχεια  ξέσπασε η Επανάσταση και μπήκαν στο στόχαστρο των Τούρκων λόγω της δράσης τους. Υπέστησαν τόσες διώξεις, ώστε πολλοί αναγκάστηκαν να αλλάξουν το επώνυμό τους για να σωθούν. Θυμάμαι μια συζήτηση που είχα κάποτε με μια γιαγιά 90χρονη, η οποία, όταν άκουσε το επώνυμό μου, μου είπε: «Κι εμείς Μπότσαρη λεγόμασταν παλιά, αλλά το είχαμε αλλάξει, επειδή φοβόμασταν».

Πάντως αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε στην οικογένειά μου είναι ότι ο παππούς του πατέρα μου, ο Γιάννης, ήταν δισέγγονος του Κίτσου Μπότσαρη.

3)      Από τα λόγια σας καταλαβαίνουμε ότι η οικογένεια Μπότσαρη πλήρωσε ακριβά το τίμημα της αντίστασης που πρόβαλλαν στον Αλή πασά.

Ήταν δύσκολα και σκληρά χρόνια. Ο Αλή πασάς από το 1789 έως και το 1804  πραγματοποίησε τρεις εκστρατείες κατά των Σουλιωτών, οι οποίοι αντιστέκονταν σθεναρά και δεν υποτάσσονταν, παρά την πολύχρονη καταπόνησή τους. Το 1803 όμως αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν, αφού έμειναν χωρίς τρόφιμα και πυρομαχικά. Υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το Σούλι χωρισμένοι σε τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα κατευθύνθηκε προς το Ζάλογγο, όπου δέχτηκε επίθεση. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν, ενώ 60 περίπου γυναίκες προτίμησαν να γκρεμιστούν παρά να αιχμαλωτιστούν.

Η δεύτερη με επικεφαλής τους Τζαβελαίους κατάφερε να φτάσει στην Πάργα, ενώ η τρίτη ομάδα υπό τους Μποτσαραίους προχώρησε προς τη Μονή Σέλτσου κι εκεί έδωσε μάχη που έμεινε στην Ιστορία ως «ο χαλασμός των Μποτσαραίων», αφού ελάχιστοι έμειναν ζωντανοί.

4)      Μποτσαραίοι – Τζαβελαίοι: Ποιες ήταν άραγε οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο φάρες;

Μεταξύ τους επικρατούσε απύθμενο μίσος, συνεχώς ανταγωνίζονταν.  Όταν όμως βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο του Αλή πασά ενώθηκαν και αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό  στον Μάρκο Μπότσαρη. Όλοι έλεγαν πως ήταν ο μόνος που κατάφερνε να ενώνει τις φάρες, κανείς δεν τον αμφισβητούσε.

5)      Αυτό σημαίνει ότι ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητά.

Ο Καραϊσκάκης έλεγε γι αυτόν ότι είχε καρδιά λιονταριού, ψυχή αγνού ανθρώπου και γνώμη δίκαιη σαν του Χριστού. Ήταν μια από τις πιο γνήσιες, τις πιο ανιδιοτελείς μορφές του Αγώνα και αυτό το απέδειξε με πράξεις, όπως αυτή με το έγγραφο του διορισμού του.

Λίγους μήνες πριν τον θάνατό του διορίστηκε στρατηγός της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, όμως ο διορισμός του προκάλεσε την αντιζηλία των άλλων οπλαρχηγών. Ξέρετε τι έκανε τότε, παιδιά; Έσκισε μπροστά σε όλους το χαρτί του διορισμού του και είπε: «Όποιος είναι άξιος,  παίρνει το δίπλωμα με το σπαθί του στη μάχη». Αυτό ήταν μια πράξη αγνού πατριωτισμού. Μια τέτοια προσωπικότητα κερδίζει τον σεβασμό και την εκτίμηση των άλλων και πράγματι τον Μάρκο Μπότσαρη τον εκτιμούσαν όλοι όσοι τον γνώριζαν, Έλληνες και ξένοι.

6)      Αυτό φάνηκε και στην κηδεία του. Από ότι ξέρουμε πλήθος κόσμου τον συνόδευσε στην τελευταία κατοικία του.

Ήταν τόσο πολλοί αυτοί που παραβρέθηκαν και, συγκλονισμένοι από τον θάνατό του, τον θρηνούσαν, επικρατούσε τόση συγκίνηση, ώστε ο Διονύσιος Σολωμός στο ποίημά του «Εις Μάρκο Μπότσαρη» παραλλήλισε την κηδεία του με την ταφή του Έκτορα στην Ιλιάδα. Ο γάλλος πρόξενος και φιλέλληνας Πουκεβίλ περιέγραψε με παραστατικότητα στα απομνημονεύματά του την θριαμβική πομπή με την οποία τον τίμησαν, ενώ πολλοί Έλληνες και ξένοι ζωγράφοι απαθανάτισαν τη μορφή και τον θάνατό του σε πίνακες. Γράφτηκαν για εκείνον ποιήματα, τραγούδια, ενώ ο Ζακύνθιος μουσουργός Παύλος Καρρέρ έγραψε προς τιμήν του όπερα «Μάρκος Μπότσαρης»

7)      Εκτός από την προσωπικότητά του, σίγουρα εκτιμήθηκε και η μεγάλη προσφορά του στον Αγώνα.

Οπωσδήποτε! Και να σκεφτείτε ότι δεν πρόλαβε να προσφέρει όσα θα μπορούσε, αφού έχασε πρόωρα τη ζωή του, δύο μόλις χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης. Σ΄ αυτά τα δύο χρόνια όμως η δράση του ήταν συνεχής: Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στην Ήπειρο, νικηφόρες και μη: στο Κομπότι, στην Πλάκα, στην πολιορκία της Άρτας, στη μάχη του Πέτα. Καθοριστική υπήρξε και η συμβολή του στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου.  Σύμφωνα με πληροφορίες , με πονηριά κατάφερε να παρασύρει σε παραπλανητικές συνομιλίες τους Τούρκους, δίνοντας έτσι τον χρόνο στους πολιορκημένους να ενισχύσουν την οχύρωση της πόλης και να την υπερασπιστούν αποτελεσματικά. Και έτσι συνέχισε ακούραστος μέχρι το καλοκαίρι του 1823, που τον βρήκε ο θάνατος στο Κεφαλόβρυσο.

8)      Μπορείτε να μας πείτε πώς συνέβη;

Το καλοκαίρι του 1823 τουρκικό στράτευμα  είχε στρατοπεδεύσει στο Κεφαλόβρυσο, κοντά στο Καρπενήσι. Ήταν τμήμα μιας μεγάλης στρατιάς που είχε φτάσει στη Δυτική Ρούμελη για να καταστείλει την Επανάσταση. Τη νύχτα μεταξύ 8 και 9 Αυγούστου ο Μάρκος Μπότσαρης επιτέθηκε στο στρατόπεδό τους με μικρή ομάδα Σουλιωτών, επιχειρώντας να τους αιφνιδιάσει. Εδώ αξίζει να πούμε κάτι που δεν το ξέρουν πολλοί, παιδιά, ότι ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε κάποιες πολεμικές τακτικές, όπως αυτή της νυχτερινής, καταδρομικής εφόδου, η οποία αργότερα παγιώθηκε ως μέθοδος πολέμου. Ο αιφνιδιασμός πέτυχε, όμως μια σφαίρα τον  τραυμάτισε στο κεφάλι. Μετά από λίγες ώρες ξεψύχησε… Τον μετέφεραν στο Μεσολόγγι, στον Ναό του Αγ. Νικολάου των προμαχώνων για να κηδευτεί. Λέγεται ότι καθώς η σορός του ταξίδευε για το Μεσολόγγι, έγινε μια στάση στο μοναστήρι του Προυσού, όπου βρισκόταν ο Καραϊσκάκης που ήταν βαριά άρρωστος εκείνη την εποχή. Οι δύο άνδρες είχαν γνωριστεί προεπαναστατικά, στην Κέρκυρα.  Ο Καραϊσκάκης ασπάστηκε τον νεκρό Μάρκο λέγοντας «Άμποτε ήρωα Μάρκο, κι εγώ από τέτοιο θάνατο να πάω».

9)      Μια τόσο σύντομη, αλλά τόσο γεμάτη ζωή… Άφησε οικογένεια πίσω του;

Είχε παιδιά, από τον δεύτερο γάμο του με την Χρυσούλα Καλογήρου, κόρη του αρματολού Χρηστάκη Καλογήρου. Γνωρίζουμε ότι η κόρη του Ρόζα υπήρξε καλλονή και διετέλεσε κυρία επί των τιμών στη συνοδεία της βασίλισσας Αμαλίας, ενώ ο γιος του Δημήτριος, ως Υπουργός Στρατιωτικών, οργάνωσε το Μετοχικό Ταμείο Στρατού.

10)   Ποιοι παράγοντες κατά τη γνώμη σας συνέβαλαν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας αυτού του ξεχωριστού ανθρώπου;

Πρώτα- πρώτα  η  εποχή που έζησε, εποχή Επανάστασης και αγώνων. Ύστερα ο τόπος που μεγάλωσε, το ανυπότακτο Σούλι της αντίστασης και των θυσιών. Και φυσικά η ιστορία και η παράδοση της οικογένειάς του. Ο πατέρας του είχε πρωτοστατήσει στους αγώνες του Σουλίου κατά του Αλή πασά, ενώ τα αδέλφια του συμμετείχαν κι εκείνα ενεργά στην Επανάσταση. Ο Κώστας μάλιστα ήταν πάντα στο πλευρό του. Μετά τον θάνατό του ορίστηκε αντικαταστάτης του και έλαβε μέρος  σε μάχες κατά του Ιμπραήμ, ενώ από το 1825 πολέμησε μαζί με τον Καραϊσκάκη στις μάχες του Φαλήρου και της Αράχωβας.

11)   Χαρακτηρίσατε το Σούλι ως ανυπότακτο. Θα θέλατε να μας μιλήσατε για τους Σουλιώτες;

Οι Σουλιώτες ήταν Αρβανίτες, χριστιανοί ορθόδοξοι, με ελληνική συνείδηση και ήταν δίγλωσσοι, αλβανόφωνοι και ελληνόφωνοι. Κατέβηκαν στη Νότια Ελλάδα τον 14^ο αιώνα, όταν τους προσκάλεσαν οι Βενετοί κι οι Σέρβοι επειδή ήταν γενναίοι,  για να φυλάξουν τα κάστρα τους από τους Τούρκους. Εγκαταστάθηκαν έξω από τα κάστρα και αμύνονταν. Υπήρχαν και οι Τουρκαλβανοί, που εξισλαμίστηκαν μετά την Τουρκοκρατία και ενώθηκαν με τους Τούρκους. Οι Σουλιώτες είχαν αυστηρές οικογενειακές αρχές, περηφάνια και μεγάλη αγάπη για την ελευθερία. Ρούχο τους ήταν η φουστανέλα, που τη λάτρεψε και ο Όθων( ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας ) τόσο πολύ, ώστε θέλησε να ταφεί ντυμένος με αυτήν.

12)   Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 αναρωτιόμαστε: Αν μπορούσαν να μας μιλήσουν οι άνθρωποι αυτοί που αγωνίστηκαν για ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, τι θα μας έλεγαν; Εσείς ποιες συμβουλές πιστεύετε ότι θα μας έδιναν, ώστε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και τις προκλήσεις της εποχής μας;

Οι αγωνιστές του ΄21 είχαν το όραμα μιας ελεύθερης πατρίδας και πάλεψαν μ΄ όλες τις δυνάμεις τους για να το πραγματοποιήσουν. Αποτέλεσμα των προσπαθειών τους ήταν η ίδρυση ανεξάρτητου νεοελληνικού κράτους, το οποίο στη συνέχεια κληροδότησαν στις επόμενες γενιές. Καθώς η ζωή συνεχίζεται, νέες ανάγκες προκύπτουν και κάθε γενιά πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής της και να αγωνίζεται για τα δικά της οράματα. Έχω τη γνώμη, λοιπόν, πως οι πρόγονοί μας θα μας συμβούλευαν να έχουμε όραμα και να επικεντρωθούμε στους στόχους μας επιδιώκοντας την πραγματοποίησή τους.

Φυσικά και πρέπει να είμαστε περήφανοι για τους προγόνους μας, χωρίς όμως να τους χρησιμοποιούμε ως δεκανίκι για να πορευτούμε στη ζωή. Είναι η δική μας σειρά να σταθούμε επάξια απέναντι στις προκλήσεις της δικής μας εποχής, να επιστρατεύσουμε τις δυνάμεις μας για την επίλυση των προβλημάτων μας κι έτσι να νιώσουμε περήφανοι για τη δική μας γενιά, όχι μόνο για τους προγόνους μας.

Και θα ήθελα να πιστεύω – γιατί όχι;- πως μ΄ αυτόν τον τρόπο και οι μελλοντικές γενιές θα νιώθουν περήφανες  για εμάς και γι αυτά που θα έχουμε επιτύχει.

Παπαπαναγής Θάνος, Β4

Τσαντήλας Γεώργιος, Γ5

Κωτσόπουλος Θεόδωρος, Γ4

Θεοδώρου Σπύρος, Γ3