ΖΟΡΖ ΣΑΡΗ

ΑΠΟ: 4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ - Νοε• 25•16

αρχείο λήψηςΤο Σάββατο 9 Ιουνίου 2012, σε ηλικία 87 ετών, αποχαιρέτησε αυτόν τον κόσμο μία από τις μεγαλύτερες λάτρεις του. Η πολυαγαπημένη μας συγγραφέας Ζωρζ Σαρή. Ξεκίνησε να γράφει πολύ πριν γεννηθούμε και η επιτυχία της ήταν μεγάλη, από το πρώτο κιόλας βιβλίο. Όχι τυχαία. Τα γραπτά ης, αυτοβιογραφικά τα περισσότερα, καθρέφτιζαν τις ιδέες, τα θέλω της, τη λαμπερή της προσωπικότητα, το πάθος της για ζωή. Πώς μπορούσε κάποιος να μην Τα αγαπήσει;

«ΣΤΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΜΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΕΡΩΤΗΣΗ: ΑΝ ΔΕΝ ΗΣΑΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΣΤΕ, ΤΙ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΕΙΣΤΕ; ΑΠΑΝΤΗΣΑ: ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ,
ΓΙΑΤΙ ΤΟΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΦΟΒΑΜΑΙ ΤΙΣ ΡΥΤΙΔΕΣ, ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ, ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ…».

«Παίρνω στοιχεία από την ίδια τη ζωή, από τα βιώματά μου, τα “μαγειρεύω”, πλάθω ένα μύθο και μετά κάθομαι και τον γράφω».
Το βιωματικό γράψιμο, ωστόσο, το οποίο έχει και η ίδια πολλές φορές παραδεχτεί, δεν αποκλείει τη δημιουργική φαντασία και τα μυθοπλαστικά στοιχεία, τα οποία ενυπάρχουν σε όλα τα έργα της. Στα βιβλία της «πλέκεται ο μύθος με την ιστορία» και έτσι χτίζεται το μυθ-ιστόρημα. Ο πυρήνας των έργων της μπορεί να είναι βιωματικός και να αγγίζει την πραγματικότητα, αλλά η ανάπτυξη της πλοκής τους εμπεριέχει πολλά φανταστικά στοιχεία.

Με το συγκεκριμένο τρόπο η Ζωρζ Σαρή μπορεί να «ζει» σε διαφορετικές καταστάσεις και εποχές και να τις αναπλάθει με μεγάλη πειστικότητα. Τα έργα της αποκτούν ζωντάνια και ρεαλιστική υπόσταση, ενώ οι αναγνώστες της «νιώθουν» ως δικό τους βίωμα αυτό που η συγγραφέας τούς έχει τόσο πειστικά μεταφέρει.

Ποια ήταν η Ζωρζ Σαρή
Η Γεωργία βαξεβάνη, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα, σε μια εύπορη και μορφωμένη οικογένεια. Ο πατέρας της καταγόταν από το Αϊβαλί και η μητέρα της ήταν Γαλλίδα από τη Σενεγάλη. Στα μυθιστορήματά της, αυτοβιογραφικά τα περισσότερα, η Ζωρζ, ως Ζωή Αϊβαλιώτη, παρουσιάζει τους γονείς της• τον πατέρα της, αυστηρό, απόμακρο και κάπως στρυφνό, και τη μητέρα της, τη γλυκιά Έμμα, τη «Γαλλίδα» που ποτέ δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στην Ελλάδα, που έζησε πάντα μέσα στην υποταγή και τη σιωπή, αλλά ήθελε οι κόρες της να έχουν διαφορετική μοίρα…
Τα παιδικά της χρόνια ήταν άνετα και ανέμελα, ήρθε όμως ο πόλεμος και όλα άλλαξαν. Τη θέση της οικονομικής άνεσης την πήρε η φτώχια και ο αγώνας για την επιβίωση. Όμως η Ζωρζ ποτέ δεν το έβαλε κάτω. Είχε μια μοναδική ικανότητα να κάνει την αδυναμία της δύναμη. Όταν έβλεπε τις εύπορες φιλενάδες της να φορούν κομψά λουστρινένια παπούτσια ενώ εκείνη χοντροπάπουτσα με κορδόνια, τις έπειθε ότι αυτά ήταν επιλογή της γιατί… ήταν η τελευταία λέξη της μόδας!
Έτσι, με πείσμα και δυναμισμό, πορεύτηκε όλα της τα χρόνια, ζώντας μια έντονη, δύσκολη, γεμάτη ζωή. Οι απρόβλεπτες καταστάσεις και οι ανατροπές ποτέ δεν την τρόμαξαν. Ήταν πάντα μια πρόκληση, ένα εμπόδιο που έπρεπε να υπερπηδήσει, ένας αγώνας που έπρεπε να δώσει και να βγει νικήτρια.

Η Ζωρζ Σαρή της ΕΠΟΝ
Όπως πάρα πολλοί νέοι που πέρασαν την εφηβεία τους στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, έτσι και η Ζωρζ Σαρή ωρίμασε απότομα. Τη μια μέρα ήταν η μαθητριούλα που ζούσε στο ζεστό κουκούλι της οικογένειάς της και την άλλη η επονίτισσα που μοίραζε προκηρύξεις στις γειτονιές και τριγυρνούσε τα βράδια γράφοντας «Θάνατος στο φασισμό» στους τοίχους της κοιμισμένης πόλης. Τι και αν οι μέρες της ήταν γεμάτες τρόμο, πείνα, θάνατο; Εκείνη ένιωθε ευτυχισμένη γιατί «είχε διαλέξει το δρόμο της ζωής κι ας υπήρχε θάνατος μέσα. Γιατί είχε ένα στόχο, την απελευθέρωση». Και όταν ήρθε η πολυπόθητη εκείνη ημέρα, βρήκε τη νεαρή Ζωρζ σκαρφαλωμένη στα κεραμίδια του Πανεπιστημίου, πλάι στη σημαία, να χαιρετά τα πλήθη που πανηγύριζαν ξέφρενα στους δρόμους της ελεύθερης Αθήνας.
Μετά ήρθε ο Δεκέμβρης του ’44 και ένας εγγλέζικος όλμος έστειλε τη Ζωρζ στο νοσοκομείο βαριά τραυματισμένη. Οι γιατροί την είχαν σχεδόν ξεγράψει. «Αν ζήσει, θα είναι με ένα χέρι και ένα πόδι», είχαν πει, αλλά η νεαρή Ζωρζ τούς έβγαλε ψεύτες. Όχι μόνο έζησε, αλλά με δύο πόδια και δύο χέρια. Τι και αν το δεξί της χέρι έμεινε μισοπαράλυτο και ο αγκώνας της παραμορφωμένος; Μήπως αυτό την εμπόδισε να γίνει η Ζωρζ Σαρή; Όχι!

Η Ζωρζ Σαρή της υποκριτικής
«Εγώ θα γίνω ηθοποιός», δήλωνε με έμφαση η μικρούλα Ζωρζ στους φίλους της και οργάνωνε θεατρικές βραδιές για να τους διασκεδάζει τα καλοκαιρινά βράδια. Όπως το συνήθιζε, αν έβαζε κάτι στο μυαλό της, δεν υπήρχε περίπτωση να μην τα καταφέρει. Μέσα στην κατοχή άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα στη σχολή του Δημήτρη Ροντήρη. Ο εμφύλιος μπορεί να την ανάγκασε να εγκαταλείψει την Ελλάδα, αλλά όχι και το όνειρο της υποκριτικής. Το 1947 αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι και εκεί κατάφερε να συνεχίσει τις σπουδές της στη σχολή του Σαρλ Νιτλέν.
Στο Παρίσι γνώρισε και παντρεύτηκε τον Αιγυπτιώτη χειρούργο Μάρκελλο Καρακώστα, από τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Το θέατρο έγινε η ζωή της και, όταν το 1962 επέστρεψε στην Ελλάδα άρχισε να εμφανίζεται στο θέατρο και τον κινηματογράφο όπου συνεργάστηκε με γνωστούς θιασάρχες και σκηνοθέτες: Ζυλ Ντασέν, Μιχάλη Κακογιάννη, Ντίνο Δημόπουλο, Ντίνο Κατσουρίδη. Ο τελευταίος της εμπιστεύτηκε το ρόλο της αινιγματικής ηθοποιού Θάλειας Χαλκιά στην ταινία του Έγκλημα στα παρασκήνια και τότε η Σαρή κέρδισε το βραβείο β΄ γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Ύστερα από μερικά χρόνια, όμως, ήρθε η χούντα, και η Ζωρζ μαζί με άλλους συναδέλφους της αποφάσισαν, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο μέχρι να αποκατασταθεί η δημοκρατία. Βέβαια, αυτή την απόφαση την πήραν πιστεύοντας ότι η χούντα θα έπεφτε γρήγορα, σε εφτά μήνες ίσως, όχι σε εφτά χρόνια. Αλλά η υπόσχεση ήταν υπόσχεση και η Ζωρζ την τήρησε στο ακέραιο. Η επόμενη εμφάνισή της ήταν το 1976 στην ταινία του Παντελή Βούλγαρη Χάππυ Νταίη, όπου ως βασίλισσα Φρειδερίκη επισκεπτόταν τους εξόριστους σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης σε κάποιο ξερονήσι.

Η Ζωρζ Σαρή της λογοτεχνίας
Η ιδέα να ασχοληθεί με το γράψιμο γεννήθηκε το πρώτο καλοκαίρι που περνούσε μακριά από το θέατρο. Τότε άρχισε, σαν παιχνίδι, να γράφει το «Θησαυρό της Βαγίας».
«Στο γράψιμο βρήκα ό,τι δεν μπορούσα να βρω στο θέατρο, ίσως γιατί δεν ήμουν πρωταγωνίστρια και ίσως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για μένα. Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που μπορώ», έλεγε.
Το βιβλίο «Ο Θησαυρός της Βαγίας» εκδόθηκε το 1969 και η ανταπόκριση που γνώρισε από το κοινό οδήγησε τη Ζωρζ Σαρή να βρει έναν καινούριο προορισμό στη ζωή της. Έγινε η αγαπημένη συγγραφέας των παιδιών, γιατί τα αντιμετώπισε με σοβαρότητα. Ξεπερνώντας το διδακτισμό, το ηθικοπλαστικό και προστατευτικό ύφος που χαρακτήριζαν μέχρι τότε τα παιδικά βιβλία, μίλησε στους μικρούς αναγνώστες για τον πραγματικό κόσμο και για θέματα δύσκολα, όπως οι κοινωνικές προκαταλήψεις, η θέση της γυναίκας, το διαζύγιο, η φτώχεια και η μετανάστευση. Ακόμα περισσότερο, μίλησε ανοιχτά στους αναγνώστες της για γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας, κάτι που απέφευγαν επιμελώς να κάνουν γονείς και δάσκαλοι. Τα βιβλία της ξεχωρίζουν για την απλότητα και την αμεσότητα του ύφους, για τις πρωτότυπες αφηγηματικές τεχνικές και το βιωματικό γράψιμο. Όπως η ίδια ομολογεί:
«Οι συγγραφείς γράφουν πριν απ’ όλα για τον εαυτό τους, για να εκφραστούν οι ίδιοι πριν απ’ όλα, για να σωθούν».

Όλα τα βιβλία της έχουν κάνει αρκετές επανεκδόσεις και μερικά από αυτά έχουν βραβευτεί.
Το 1994 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας και το Βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο της «Νινέτ». Το 1999 ένα άλλο της βιβλίο, «ο Χορός της Ζωής» βραβεύθηκε από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το 1988 με το βιβλίο «Τα Χέγια» η Ζωρζ Σαρή ήταν υποψήφια για το βραβείο Άντερσεν. Επίσης στο ενεργητικό της έχει δεκατέσσερις μεταφράσεις μυθιστορημάτων από τα γαλλικά.
Το 2008 πραγματοποιήθηκε ημερίδα αφιερωμένη στα 40 χρόνια της προσφοράς της στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους, όπου σημαντικά πρόσωπα του ακαδημαϊκού χώρου και της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας μίλησαν για τη ζωή και τη συμβολή του έργου της.
Καμπή στη ζωή της ήταν το 2007, όταν έχασε την κόρη της, επίσης συγγραφέα παιδικών βιβλίων, Μελίνα Καρακώστα.

Μερικά από τα βιβλία της Ζωρζ Σαρή

Όταν ο ήλιος…
Αθήνα, περίοδος Κατοχής. Η δεκαεξάχρονη Ζωή προσπαθεί να καταλάβει… Προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο πόλεμος, γιατί οι θάνατοι, γιατί η κατάκτηση της χώρας από τους Ναζί, γιατί η πείνα και οι κακουχίες. Και σιγά σιγά, θα αρχίσει να αντιδρά με τις μικρές της δυνάμεις ώστε να επιστρέψει στην Ελλάδα η πολυπόθητη ελευθερία… Αυτό είναι το τρίτο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή και η καταξιωμένη συγγραφέας καταπιάνεται με μια σκοτεινή εποχή της ελληνικής ιστορίας (την Κατοχή), όπου ο καθένας πασχίζει να βρει έναν τρόπο για να επιβιώσει και είναι υποχρεωμένος να καταφύγει σε όλα τα μέσα, δίχως όμως να ξεχνά…

Νινέτ
Η Έμμα από τη Σενεγάλη και ο Σωκράτης από τη Μ. Ασία γνωρίζονται μέσω αλληλογραφίας, ερωτεύονται, συναντιούνται και παντρεύονται. Το πρώτο τους παιδί, η Νινέτ. Η Νινέτ γεννιέται στην Κωνσταντινούπολη το 1911 και από εκεί ξεκινά την προσωπική πορεία ωρίμανσής της μέσα στον χρόνο και στον χώρο. Ζει στην Οδησσό, στην Αθήνα, στο Παρίσι και στο Σαιν Λουί της Σενεγάλης. Ξεκινά ως ατίθασο παιδί, γεμάτο ερωτήματα που ταλαιπωρεί τους γονείς και τις αδερφές της και εξελίσσεται μεγαλώνοντας σε μια ήρεμη, συνετή και αξιόλογη νεαρή που προκαλεί τον θαυμασμό όλων. Πώς όμως συντελείται αυτή η αλλαγή; Τι…

Τότε…
Το Τότε δεν είναι μυθιστόρημα. Είναι η προσπάθεια της Ζωρζ Σαρή, μετά από αίτημα των αναγνωστών της, να συμπληρώσει κενά από τη ζωή της, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στα βιβλία της. Είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για τους αναγνώστες της του αυτοβιογραφικού χαρακτήρα των περισσότερων έργων της και η δικαίωση της προσπάθειάς τους να συνδέσουν τους χαρακτήρες, τους τόπους και τον χρόνο των μυθιστορημάτων της. Έτσι το Τότε χωρίζεται στις εξής ενότητες: Μετά τους «Νικητές» Μετά τον «Χορό της ζωής», πριν από τη δικτατορία Με τις δύο αυτές ενότητες ολοκληρώνεται και με λεπτομέρειες το παζλ της ζωής της.

Τα Χέγια
Η Μάτα τελειώνει το λύκειο στη Λαμία. Ζει με τον πατέρα και τη γεροντοκόρη θεία της και πιστεύει –έτσι της έχουν πει– πως η μητέρα της πέθανε στη γέννα. Ωστόσο, στην πορεία η Μάτα ανακαλύπτει πως ο πατέρας της κρατά ένα μεγάλο μυστικό. Ένα μυστικό που έχει να κάνει με το παρελθόν του, αλλά και με το παρόν της Μάτας. Όταν η Μάτα μαθαίνει πως ο πατέρας της σχετιζόταν με το καθεστώς της δικτατορίας και πως ζούσε στην Αθήνα μια ζωή άγνωστη για εκείνη, συγκρούεται μαζί του και ο συγυρισμένος κόσμος της αναστατώνεται. Ωστόσο, αγνοεί πολλά γεγονότα για την αληθινή ιστορία των γονιών της, τα…

Tο ψέμα
Οι γονείς της Χριστίνας χωρίζουν και η μητέρα της αναγκάζεται να μετακομίσει στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη, για να βρει δουλειά. Εκεί την περιμένει μια οικογένεια συγγενών της και τη βοηθά να πιάσει δουλειά ως θυρωρός σε πολυκατοικία, όπου και μένει σε ένα υπόγειο. Όταν η Χριστίνα πάει να βρει τη μητέρα της για να μείνει μαζί της, απογοητεύεται από το νέο της σπίτι και τον καινούριο τρόπο ζωής της. Έτσι, στο καινούριο της ακριβό σχολείο, όπου διδάσκει ο θείος της ο Γιώργος και εκείνη φοιτά δωρεάν, γνωρίζει νέους φίλους, αλλά διστάζει να τους «ανοιχτεί» και να τους πει την αλήθεια για ό,τι…

Τα στενά παπούτσια
Ο Παναγιώτης Χαλδαίος, ενήλικος πια, θυμάται το καλοκαίρι του 1935 στη Βαγία της Αίγινας. Συγκρίνοντας τη Βαγία τού τότε με τη Βαγία τού σήμερα, ο Παναγιώτης ξαναζεί κάθε στιγμή εκείνου του καλοκαιριού που έχει σημαδέψει τη μνήμη του. Με τα παιδιά του χωριού και τις κόρες της οικογένειας Αϊβαλιώτη παίζει ανέμελα, μπλέκει σε περιπέτειες, στήνει μια θεατρική παράσταση, χαίρεται τη θάλασσα, ακούει τις ιστορίες της μάνας του και ερωτεύεται τη φίλη του Ζωή, με την οποία «παντρεύεται» φορώντας τα στενά του παπούτσια. Για τη Ζωή παρακούει τη μάνα του, γίνεται θαρραλέος και αψηφά τον φόβο του,…

Ε. Π.
Ένα ακόμη αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή. 1935-1938. Δικτατορία του Μεταξά, λίγο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ζωρζ πηγαίνει για πρώτη φορά στο Γυμνάσιο, όπου δουλεύει ο πατέρας της. Πρόκειται για ένα ιδιωτικό σχολείο, όπου φοιτούν μόνο κορίτσια. Διευθύντρια και ιδιοκτήτρια, η Ερασμία Δελαπόρτα, μια αυστηρή και άκαμπτη γεροντοκόρη. Εκεί η Ζωρζ θα περάσει τα τρία χρόνια [τότε το γυμνάσιο ήταν εξατάξιο] του Γυμνασίου, χρόνια γεμάτα εμπειρίες, λύπες και χαρές. Θα αποκτήσει φιλίες που θα κρατήσουν για μια ζωή. Μαζί θα περάσουν πολλά, θα κάνουν κοριτσίστικες ζαβολιές, θα…

Ο θησαυρός της Βαγίας
Το πρώτο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή, το οποίο ξεκίνησε ένα καλοκαίρι στην Αίγινα σαν παιχνίδι με τα παιδιά της. Έτσι πρωταγωνιστές είναι τα παιδιά της και οι φίλοι τους, ενώ όλα τα μέρη που περιγράφει είναι απολύτως αληθινά! Μία παρέα παιδιών περνάει τις καλοκαιρινές της διακοπές στην Αίγινα. Εκεί τους επισκέπτεται μια οικογενειακή φίλη από τη Γαλλία, η οποία δουλεύει ως βοηθός ενός ψυχιάτρου στο Παρίσι. Αποστολή της να ανακαλύψει κάποια στοιχεία που επαναλαμβάνει ένας Γερμανός ασθενής, ο οποίος πάσχει από αμνησία μετά την έκρηξη μιας νάρκης που πάτησε στην Αίγινα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου…

Σχολιάστε

Top