ΚΑΤΑΔΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Κατά τη διάρκεια μιας εκπαιδευτικής επίσκεψής μας στο Ίδρυμα Λασκαρίδη γνωρίσαμε τον αρχαιολόγο κ. Θεοδούλη Χριστοδούλου, ο οποίος μας παρουσίασε τον μαγευτικό κόσμο των καταδύσεων και της ενάλιας- υποβρύχιας αρχαιολογίας.
Μας ξενάγησε στον βυθό των ελληνικών θαλασσών, τον γεμάτο με αρχαία ναυάγια και καταποντισμένες πόλεις που περιμένουν να εξερευνηθούν και να αποκαλύψουν τα μυστικά τους και μας έδειξε πώς μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε αυτά τα μυστικά, ώστε να οδηγηθούμε σε ιστορικά συμπεράσματα. Η συζήτηση μαζί του ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα διαφωτιστική.
Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την υποβρύχια αρχαιολογία;
Στην πραγματικότητα έγινε εντελώς τυχαία! Μετά την αποφοίτησή μου από το αρχαιολογικό της Αθήνας έκανα τις πρώτες ενέργειες για ένα διδακτορικό στην αρχιτεκτονική της αρχαίας Κύπρου. Τότε ήταν που είδα τοιχοκολλημένη στην Ακαδημίας, περιμένοντας το λεωφορείο, μια αγγελία για ένα σεμινάριο υποβρύχιας αρχαιολογίας, το οποίο τελικά παρακολούθησα. Η στροφή ήταν ακαριαία και απότομη… από τα στερεά βρέθηκα ανεπιστρεπτί στα υγρά!
Έχετε καταδυθεί ποτέ; Αν ναι , πώς νοιώσατε;
Ναι, καταδύομαι από το 1993 και ελπίζω να συνεχίσω για πολλά χρόνια ακόμα. Στην αρχή ένιωσα τον αυτόματο φόβο του αγνώστου. Από την αρχική εκπαίδευση και εξής αισθάνομαι την απόλυτη ηρεμία που νιώθει κανείς μέσα στο νερό, μια ανάμνηση ίσως της εμβρυϊκής κατάστασης. Η δική μας κατάδυση, των αρχαιολόγων, δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο για να εντοπίσουμε, να καταγράψουμε ή να ανασκάψουμε τεκμήρια του παρελθόντος. Συνεπώς, συνδυάζει, την πράξη και το συναίσθημα της κατάδυσης με την επιστημονική δεοντολογία, δηλ. ευχαρίστηση, μέθοδος και καθήκον.
Ποιες βυθισμένες πόλεις υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο και ποια από αυτές θεωρείτε πιο ενδιαφέρουσα;
Βυθισμένες πόλεις υπάρχουν πολλές σε όλο το Αιγαίο, την Κρήτη, την Πελοπόννησο, αλλά και σε όλη τη Μεσόγειο για να περιοριστούμε στην ευρύτερη περιοχή μας. Πρόσφατα εντοπίστηκε μάλλον η αρχαιότερη βυθισμένη πόλη στην Ελλάδα, από την 3η χιλιετία π.Χ. στον όρμο Λαμπαγιαννά στην Αργολίδα. Γνωστή είναι επίσης η προϊστορική πόλη στο Σαλάντι επίσης της Αργολίδας, το μυκηναϊκό Παυλοπέτρι στον κόλπο της Νεάπολης στα νότια της Πελοποννήσου, διάφορες μινωικές θέσεις στην ανατολική Κρήτη και ανάμεσά τους ξεχωριστή η Ελούντα, ο αρχαίος Ολούς, όπου πρόσφατα ξεκινήσαμε την έρευνα για την καταγραφή της. Μέχρι τα 2μ. νερό μπορεί να δει κανείς κτίρια, τείχη, λιμενικά έργα, εκκλησίες, δρόμους, κοκ.
Είχατε συμμετάσχει στην έρευνα για το ναυάγιο των Αντικυθήρων και μάλιστα περιμένατε τότε κάποιες απαντήσεις . Έχει προκύψει κάτι καινούργιο;
Κάθε τι που προκύπτει από μια ανασκαφή και εμπλουτίζει τη γνώση μας είναι καινούριο, από τα μικρότερα μέχρι τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα. Η επανέναρξη της έρευνας του Ναυαγίου των Αντικυθήρων είχε στόχο να απεικονίσει την περιοχή που έγινε το ναυάγιο, να επιβεβαιώσει ότι υπάρχουν ακόμα στο βυθό και κάτω από αυτόν τμήματα του φορτίου και του πλοίου, να δείξει ότι είναι δυνατή η συστηματική ανασκαφή στο μεγάλο βάθος των 50-55μ. Επιτεύχθηκαν όλα και είναι όλα καινούρια στοιχεία για την επιστήμη.
Πολλές φορές τα αρχαιολογικά ευρήματα ανατρέπουν ιστορικές αλήθειες. Έχετε κάνει μια τέτοια ανακάλυψη;
Κάθε εύρημα είναι ένα μικρό τμήμα που συμπληρώνει το μεγάλο παζλ της ιστορίας, φωτίζοντας νέες πτυχές της. Τα λιμάνια της Πάφου, της Καρπασίας, της Αμαθούντας και του Μαρίου στην Κύπρο φαίνεται τελικά ότι τα έκτισε ο Πτολεμαίος και όχι ο Πολιορκητής Δημήτριος. Το τμήμα ενός λιμενοβραχίονα στη Μήθυμνα της Λέσβου έδειξε ότι το λιμάνι της ήταν πολεμικό και προσανατολισμένο εντελώς διαφορετικά απ’ ότι νομίζαμε. Τα 15 ναυάγια στην Χίο έδωσαν μια εικόνα της έντονης ναυτικής κίνησης στο στενό Χίου – Οινουσσών. Η έρευνα στην Ελούντα αποκαλύπτει μια πόλη οργανωμένη, τειχισμένη, με πλακόστρωτους δρόμους, δημόσια κτίρια, για την οποία είχαμε μόνο έμμεσες μαρτυρίες από κείμενα. Το χάλκινο χέρι του περασμένου Σεπτέμβρη από το Ναυάγιο των Αντικυθήρων σημαίνει μάλλον ένα έβδομο χάλκινο άγαλμα αντί των έξι που θεωρούσαμε ότι μεταφέρονταν. Κάθε σπασμένο κεραμικό μιλάει μια γλώσσα που καλούμαστε να αποκρυπτογραφήσουμε.
Μας είχατε πει , πως στην Κρήτη έχουν συμβεί σημαντικές γεωλογικές ανακατατάξεις . Ποια ευρήματα υποδεικνύουν κάτι τέτοιο;
Το γεγονός ότι το λιμάνι της Φαλάσσαρνας στα δυτικά έχει ανυψωθεί κατά 6.6μ. και βρίσκεται πια στη στεριά, ενώ πόλεις, κτίρια και λιμενικά έργα της ανατολικής Κρήτης, σχεδόν σε κάθε δεύτερο χιλιόμετρο, είναι σήμερα βυθισμένα.
Αληθεύει αυτό που μαθαίνουμε στο σχολείο , πως η Κνωσός καταστράφηκε από παλιρροϊκό κύμα λόγω έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης;
Δεν νομίζω ότι καταστράφηκε η ίδια η Κνωσός από τα παλιρροϊκό κύμα. Βρίσκεται 5 χλμ. μακριά απ’ την ακτή. Αυτό που κατέστρεψε το τσουνάμι ήταν τα καράβια των μινωιτών, που ήταν τα βασικά στηρίγματα της δύναμής τους.
Μας είχατε πει , ότι το αρχαίο λιμάνι της Μυτιλήνης, είχε κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να αυτοκαθαρίζεται. Μπορείτε να μας το περιγράψετε;
Ένας κυρτός λιμενοβραχίονας 350μ. προστατεύει το λιμάνι από τους ισχυρούς βόρειους ανέμους. Σε αυτό τον λιμενοβραχίονα υπάρχουν κάθε 38μ. κανάλια που αφήνουν το νερό των ορμητικών κυμάτων να εισχωρεί στη λιμενολεκάνη. Έτσι, η στάθμη του νερού ανέβαινε μέσα στο λιμάνι. Λόγω της βαρύτητας το νερό που βρισκόταν πιο ψηλά απ’ ότι έξω απ’ το λιμάνι κατευθυνόταν ορμητικά προς την έξοδο/είσοδο, συμπαρασύροντας τα ιζήματα από τον πυθμένα και καθαρίζοντας με έξυπνο φυσικό τρόπο τη λιμενολεκάνη, χωρίς την ανάγκη μηχανημάτων. Η φύση παρέχει όλες τις αντίρροπες δυνάμεις που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε χωρίς να χρειάζεται η σπατάλη πόρων και ενέργειας του είναι τόσο συχνή στον σημερινό πολιτισμό.
Γνωρίζουμε από το διαδίκτυο ότι στο βυθό της Μαύρης θάλασσας , δεν υπάρχει οξυγόνο , γι ‘ αυτό τα ναυάγια διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Έχει καταδυθεί ποτέ κάποιος εκεί; Έχει ερευνηθεί κάποιο ναυάγιο;
Ναι, έχει γίνει έρευνα γι’ αυτό και γνωρίζουμε την ύπαρξή τους. Δεν έχει καταδυθεί κάποιος δύτης στα μεγάλα ανοξικά βάθη. Έχουν φτάσει όμως εκεί υποβρύχια οχήματα που έχουν την τεχνολογία να μεταφέρουν στην επιφάνεια την εικόνα που διατηρείται στο βυθό σαν μια χρονοκάψουλα, ένα παράθυρο προς το παρελθόν. Εικόνες από τα παγωμένα στο χρόνο ναυάγια της Μαύρης Θάλασσας δημοσιεύτηκαν σχετικά πρόσφατα στο διαδίκτυο.
Έχουν βρεθεί σε άλλες θάλασσες εκτός από τη Μεσόγειο ευρήματα που σχετίζονται με την αρχαία Ελλάδα;
Φυσικά και υπάρχουν ευρήματα από τις ευρωπαϊκές ακτές του Ατλαντικού, τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας , του Περσικού Κόλπου και της λίμνες της Ασίας που δείχνουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον μακραίωνο ελληνικό πολιτισμό.
Πιστεύετε ότι υπάρχει η χαμένη Ατλαντίδα; Που βρίσκεται; Σε ποια στοιχεία στηρίζετε την άποψή σας;
Κάθε μύθος έχει έναν πυρήνα πραγματικότητας. Η Ατλαντίδα είναι ένας μύθος που μας είπε ο Πλάτωνας τον 4ο αι. π.Χ. και αναφέρεται σε μια πλούσια πόλη που βυθίστηκε στη θάλασσα 900 χρόνια πριν από την εποχή του. Πού ήταν, ποια ήταν και αν ισχύει απόλυτα η περιγραφή που δίνει γι’ αυτή την πόλη δεν ξέρουμε αφού δεν την έχουμε βρει. Συνεπώς, πιστεύω ότι αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός, το οποίο δεν είχε όμως απαραίτητα τα στοιχεία που περιγράφει, τα οποία πιθανότατα προστέθηκαν στην πορεία διαμόρφωσης του θρύλου, μεταδιδόμενα προφορικά από γενιά σε γενιά για εκατοντάδες χρόνια. Επικρατέστερη επιστημονική άποψη είναι ότι πρόκειται για το μινωικό κέντρο που υπήρχε στην Σαντορίνη και καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ.
Μητροκώτσα Λητώ Α2
Αλεξά Ιωάννα Α1
Κοσμά Ιουστίνη Α1,
Εξάρχου Ελένη Α1
Tσεπέρκα Θεοδώρα Α4
