Flipped classroom  Φλωρεντία  17/2/20-22/2/20

Μια εναλλακτική μέθοδος διδασκαλίας, για τον καιρό της τηλεκπαίδευσης

Στην εκπαιδευτική διαδικασία επιχειρείται η αναζήτηση και εξεύρεση καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας που να είναι κοντά στα ενδιαφέροντα και τα βιώματα των μαθητών.

Το πρόβλημα της σωστής διαχείρισης του χρόνου και η έλλειψη αρκετής διαθέσιμης διδακτικής ώρας είναι ένα θέμα που πάντα απασχολούσε τους εκπαιδευτικούς στην παραδοσιακή διδασκαλία καθώς και η δημιουργία κλίματος που να ευνοεί την εμπλοκή των μαθητών στην μαθησιακή διαδικασία. Είναι απαραίτητη, λοιπόν, η μετάβαση από το παραδοσιακό-δασκαλοκεντρικό σε πιο σύγχρονα- μαθητοκεντρικά μοντέλα διδασκαλίας, που να προάγουν την ενεργητική μάθηση, καθώς όσο μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή του μαθητή, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η απόκτηση γνώσης.

Με την στρατηγική της Ανεστραμμένης Τάξης, τα προβλήματα αυτά μπορoύν να αντιμετωπιστούν φέρνοντας στο προσκήνιο τους μαθητές, οι οποίοι καλούνται να συμμετάσχουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία, διατηρώντας καθένας τον δικό του προσωπικό ρυθμό.

Σύμφωνα με το μοντέλο της Ανεστραμμένης Τάξης, η «παράδοση» του μαθήματος γίνεται αρχικά στο σπίτι, με τους μαθητές να μελετούν διδακτικό υλικό (π.χ. βίντεο) που τους έχει κοινοποιήσει ο εκπαιδευτικός, ενώ στη συνέχεια αξιοποιούν το χρόνο στην τάξη για συνεργατικές δραστηριότητες εξάσκησης και εμπέδωσης. Με αυτόν τον τρόπο, ο παραδοσιακός ρόλος του δασκάλου περνάει  από την μονοδιάστατη διάλεξη στην εξατομικευμένη υποστήριξη και καθοδήγηση του κάθε μαθητή.

Έτσι, λοιπόν, οι μαθητές καλούνται να συνδυάσουν τις πληροφορίες και να αλληλοεπιδράσουν με αυτές όπως και με τους συμμαθητές τους μέσα στην τάξη με τους κατάλληλους τρόπους. Αποδεικνύουν έτσι ότι έχουν αφομοιώσει το  διδακτικό υλικό, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες και την αλληλεπίδραση μέσω ομαδικών δραστηριοτήτων. Στην τάξη, ο εκπαιδευτικός χωρίζει τις ομάδες και βοηθάει ξεχωριστά κάθε μαθητή, ανάλογα με τις ανάγκες του. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η εξατομίκευση της μάθησης, με τον δάσκαλο να γίνεται καθοδηγητής και τους μαθητές να γίνονται ενεργοί χρήστες των πληροφοριών. Άλλωστε, οι μαθητές χρειάζονται τον δάσκαλο καθοδηγητή για επίλυση αποριών ή παροχή βοήθειας κατά τη διεκπεραίωση εργασιών.

Τέσσερα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του μοντέλου της Ανεστραμμένης Διδασκαλίας. Για την ακρίβεια η λέξη “FLIP” είναι το ακρωνύμιο των (αγγλικών) λέξεων που αφορούν σε αυτά τα χαρακτηριστικά:

1. Ευέλικτο περιβάλλον (Flexible environment): Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ευελιξία του περιβάλλοντος όπου διεξάγεται η εκπαιδευτική διαδικασία. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να αναδιοργανώσει το περιβάλλον, ώστε να περιοριστεί ο ίδιος σε ρόλο καθοδηγητή και εμψυχωτή και να ενθαρρύνει τις δραστηριότητες μάθησης.

2. Μαθησιακή κουλτούρα (Learning culture): Αντίθετα με την παραδοσιακή εκπαιδευτική μέθοδο, στο μοντέλο αυτό ο μαθητής πρέπει να μάθει να είναι ενεργός, δηλαδή να θέτει τους στόχους του, να αναγνωρίζει τις πηγές, να αξιολογεί το εκπαιδευτικό υλικό και αλληλοεπιδρώντας με τους υπόλοιπους να κατακτήσει τη γνώση.

3. Στοχευμένο περιεχόμενο (Intentional content): Το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται από  τον εκπαιδευτικό  προς μελέτη στο σπίτι θα πρέπει να είναι συγκεκριμένο και σχετικό με το θέμα της εκάστοτε εκπαιδευτικής δραστηριότητας.

4. Εκπαιδευτικοί επαγγελματίες (Professional educator): Ο εκπαιδευτικός που καλείται να εφαρμόσει το συγκεκριμένο μοντέλο μάθησης θα πρέπει αρχικά να είναι εξοικειωμένος με τις νέες τεχνολογίες και τον χειρισμό τους. Θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιεί σωστά τον χρόνο που έχει μαζί με τους μαθητές μέσα στην τάξη, σχεδιάζοντας τις δραστηριότητες με τέτοιο τρόπο που αφενός θα πετύχουν το στόχο τους (εμπέδωση γνώσης) και αφετέρου θα φροντίσει η παρουσία του να είναι διακριτική και καθόλου παρεμβατική (απλή καθοδήγηση, υποστήριξη).

Το μοντέλο της Αντεστραμμένης Τάξης, περιλαμβάνει τρία στάδια προετοιμασίας και εφαρμογής:

1ο στάδιο: «Πριν την τάξη» : ο μαθητής  λαμβάνει (συνήθως μέσω κάποιας πλατφόρμας) το εκπαιδευτικό υλικό προς μελέτη. Είναι σημαντικό το πλεονέκτημα ότι από τον δικό του χώρο και σε χρόνο που ο ίδιος ορίζει, μπορεί να παρακολουθήσει το υλικό, όσες φορές θέλει και μελετώντας το, σύμφωνα πάντα με τους δικούς του ρυθμούς, να εστιάσει περισσότερο ή λιγότερο στα σημεία που επιθυμεί. Οι μαθητές – καθοδηγούμενοι ουσιαστικά από τον τρόπο που έχει δομήσει ο δάσκαλος το εκπαιδευτικό υλικό- ερευνούν και ανακαλύπτουν την γνώση, γεγονός που διατηρεί το ενδιαφέρον τους αμείωτο. Το πρωτοποριακό στοιχείο αυτής της διαδικασίας είναι ότι με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια μοναδική διαβάθμιση ως προς την αλληλεπίδραση των μαθητών με το εκπαιδευτικό υλικό, κάτι που δεν συμβαίνει κατά την παράδοση διαλέξεων στην τάξη.

2ο στάδιο «Μέσα στην τάξη»:  μέσα από εκπαιδευτικές διαδικασίες στις οποίες ο μαθητής καλείται να έχει ενεργό συμμετοχή διαπιστώνεται κατά πόσο έχει μελετήσει, κατανοήσει και αφομοιώσει το διδακτικό υλικό. Προσέρχεται στην τάξη προετοιμασμένος και ο σχολικός χρόνος αξιοποιείται με δραστηριότητες για την επίλυση προβλημάτων και με διεκπεραίωση ομαδικών εργασιών. που διεξάγονται πάντα υπό την καθοδήγηση και με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού. Ο εκπαιδευτικός που καθοδηγεί και βοηθά, έχει την ευκαιρία να αντιληφθεί τις δυσκολίες που έχουν πιθανώς οι μαθητές, το κατά πόσο αφομοίωσαν την διδακτέα ύλη και τα σημεία όπου υπάρχουν κενά. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι η ανάθεση εργασιών σχετικών με το αντικείμενο που έχουν μελετήσει διατηρεί την προσοχή τους και ενισχύει τα κίνητρά τους.

3ο στάδιο «Μετά την τάξη»: οι μαθητές καλούνται να αξιολογήσουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει μετά τα δυο πρώτα στάδια. Αφού εφάρμοσαν στην πράξη τις γνώσεις που απέκτησαν από την μελέτη του διδακτικού υλικού στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που ακολούθησαν, ανατρέχοντας εκ νέου στο υλικό αυτό είναι σε θέση να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας. Με άλλα λόγια, μπορούν πια να αντιληφθούν ποια σημεία του υλικού αντιλήφθηκαν επαρκώς και ποια όχι και να επισημάνουν την πρόοδό τους .

Ερευνητικά δεδομένα που έχουν προκύψει από την εφαρμογή και την αξιολόγηση της Ανεστραμμένης Τάξης σε διαφορετικά επίπεδα σπουδών και γνωστικά αντικείμενα δείχνουν ότι οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά στη μεθοδολογία αυτή, εκφράζουν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από το μάθημα, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η διδακτική διαδικασία συνοδεύεται από βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα και υψηλότερες βαθμολογικές επιδόσεις, συγκριτικά με την παραδοσιακή διδασκαλία. Η μέθοδος αυτή σε αρκετές περιπτώσεις έχει βοηθήσει επίσης μαθητές να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι σε μαθήματα που αρχικά θεωρούσαν δύσκολα.

Θετική αντιμετώπιση συναντάμε και από τους γονείς. Πολλοί μαθητές δήλωσαν πως οι γονείς τους έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το νέο μέσο, που το είδαν σαν κάτι καινοτόμο και διαφορετικό.

Σημαντική συμβολή του μοντέλου της ανεστραμμένης τάξης παρατηρείται και στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στην έκφραση της δημιουργικότητας των μαθητών.

Για τον εκπαιδευτικό, το μοντέλο βοηθάει στην αλλαγή των αντιλήψεων για τη διαδικασία της μάθησης, από την άλλη όμως απαιτεί και αρκετό χρόνο προετοιμασίας.

Μία ακόμα πρόκληση που συναντάται κάποιες φορές είναι οι προ υπάρχουσες στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών, που χρειάζεται κάποιος χρόνος για να αλλάξουν.

Με λίγα λόγια, διασταυρώνοντας την εμπειρία μας με συναδέλφους από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και γνωρίζοντας το μοντέλο της Ανεστραμμένης Τάξης κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου στη Φλωρεντία, διαπιστώσαμε την κοινή ανάγκη, παιδιά και εκπαιδευτικοί να ανανεώσουν τον τρόπο που βλέπουν τη μάθηση, να διαχειριστούν διαφορετικά το χρόνο τους, να συνεργαστούν περισσότερο, να αναρωτηθούν, να δεχτούν και να δώσουν βοήθεια. Ανακαλύπτοντας τη γνώση – με τη βοήθεια και των κατάλληλων ψηφιακών εργαλείων -και παρεμβαίνοντας με τις απορίες τους στην τάξη, τα παιδιά αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση καθώς η μέθοδος ανταποκρίνεται καλύτερα στις προσωπικές μαθησιακές ανάγκες κάθε μαθητή. Σιγά σιγά χτίζουν τις γνώσεις τους αλλά συμμετέχουν και πιο δυναμικά στις ομάδες. Αναμένουμε έτσι να αναλάβουν ενεργητικό ρόλο και σε άλλα πεδία της ζωής τους και το ενδιαφέρον τους για μάθηση να παραμένει ζωηρό.

Μια τελευταία σημείωση: ο φετινός χρόνος που σημαδεύεται από την πανδημία του Covid 19 και τα υγιειονομικά  μέτρα που περιόρισαν τη φυσική επαφή με τους μαθητές μας ανέδειξαν την ανάγκη εφαρμογής εναλλακτικών μεθόδων και εργαλείων διδασκαλίας προκειμένου να προσαρμοστούμε στις απαιτήσεις της τηλεκπαίδευσης. Το μοντέλο της Ανεστραμμένης Τάξης προσφέρει σημαντική βοήθεια στους εκπαιδευτικούς, φιλοδοξώντας να μπορέσει να κινητοποιήσει τα παιδιά να ενδιαφερθούν για τη μάθηση σ’ αυτές τις πολύ ιδιαίτερες συνθήκες της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.