Από το αρχείο της ΕΡΤ: Αφιέρωμα στο Νίκο Πουλαντζα 10 χρόνια από το θάνατό του το 1979
Αρχίζοντας την ομιλία αυτή μέσα σένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα και γνωρίζοντας πόσο όσοι βρίσκονται σ” αυτό έχουν την τάση να υπερτιμούν τον κοινωνικό ρόλο του, θα σημειώσω δύο πράγματα:
α) Ότι οι βασικές κοινωνικές αλλαγές γενικά δεν εξαρτώνται βασικά από την Παιδεία, αλλά παίζονται άλλου.
β) Ότι οι αλλαγές στην ίδια την Παιδεία εξαρτώνται βασικά από αλλαγές σε άλλους, βασικότερους κοινωνικούς τομείς.
1. Ρόλος της Παιδείας (δημοτικό, γυμνάσιο, πανεπιστήμιο) σε σχέση με τις κοινωνικές τάξεις
Αυτό είναι το πρωταρχικό πρόβλημα. Το σχολικό σύστημα είναι ένας μηχανισμός αναπαραγωγής των ταξικών διαφορών, κυρίως όντας ένας μηχανισμός πού κατανέμει τούς συγκεκριμένους ανθρώπους ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές τάζεις.
Τί όμως εννοούμε, με αυτό; Για να έχουμε μια παραστατική εικόνα, θα πω ότι οι παραγωγικές σχέσεις, σε μια κοινωνία, γενικά, προσδιορίζουν ορισμένες θέσεις, τις οποίες καταλαμβάνουν διάφορα άτομα. Στο καπιταλιστικό σύστημα οι δύο βασικές θέσεις είναι το κεφάλαιο και ή μισθωτή εργασία. Αυτές πληρώνονται από ορισμένα άτομα και δίνουν την αστική τάξη και την εργατική τάξη. Αλλά βέβαια, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την μικροαστική τάξη, με τις αγροτικές τάξεις κ.λ.π.
