Σχολική αποεπένδυση (disengagement):
- Είναι μια σταδιακή διαδικασία κατά την οποία ο/η μαθητής/τρια χάνει το ενδιαφέρον για το σχολείο.
- Συχνά εκδηλώνεται με χαμηλό κίνητρο, αδιαφορία, φτωχή επίδοση, απουσίες, αλλά χωρίς έντονη συναισθηματική αντίδραση.
- Δεν υπάρχει απαραίτητα άμεση άρνηση να πάει σχολείο, αλλά δεν «επενδύει» πια στο σχολείο, ούτε γνωστικά, ούτε συναισθηματικά.
- Μπορεί να σχετίζεται με βαρεμάρα, σχολική αποτυχία, έλλειψη σχέσεων με καθηγητές ή συμμαθητές.
Σχολική άρνηση (school refusal):
- Είναι πιο ξαφνική ή έντονη άρνηση να πάει το παιδί στο σχολείο, συνοδευόμενη συχνά από άγχος, πανικούς, σωματικά συμπτώματα (πονόκοιλοι, πονοκέφαλοι).
- Συνήθως σχετίζεται με άγχος αποχωρισμού, κοινωνικό άγχος ή φόβο για κάτι συγκεκριμένο στο σχολείο (π.χ. εκφοβισμός, εξετάσεις).
- Οι μαθητές θέλουν να πάνε, αλλά δεν μπορούν λόγω έντονων συναισθηματικών εμποδίων.
- Οι γονείς συχνά εμπλέκονται έντονα στο αν θα πάει ή όχι.
Διαχείριση Σχολικής Αποεπένδυσης
Στόχος: Να ανακτήσει ο/η μαθητής/τρια το ενδιαφέρον του/της για το σχολείο και να αισθανθεί ότι έχει νόημα να συμμετέχει.
Βήματα:
- Διάγνωση των αιτιών: Μήπως δεν τον ενδιαφέρουν τα μαθήματα; Νιώθει ότι δεν τα καταφέρνει; Νιώθει απόρριψη από συμμαθητές/καθηγητές;
- Δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης: Ένας εκπαιδευτικός ή σχολικός ψυχολόγος να «ανοίξει δίαυλο» επικοινωνίας.
- Στόχοι μικρού βήματος: Ορίζουμε μαζί με τον/την μαθητή/τρια μικρούς, ρεαλιστικούς στόχους (π.χ. να συμμετέχει έστω σε 1 μάθημα την ημέρα).
- Διαφοροποίηση διδασκαλίας: Πιο βιωματικά μαθήματα, συνδέοντας τη γνώση με ενδιαφέροντα του παιδιού.
- Ενίσχυση αυτοεκτίμησης: Να πάρει εμπειρίες επιτυχίας, ακόμη και σε εξωσχολικά πλαίσια (π.χ. αθλητισμός, μουσική).
- Συνεργασία με οικογένεια: Ενημέρωση και υποστήριξη των γονιών ώστε να ενισχύουν τη θετική στάση προς τη μάθηση, χωρίς πίεση.
Διαχείριση Σχολικής Άρνησης
Στόχος: Το παιδί να επιστρέψει στο σχολείο με μείωση του άγχους και των αρνητικών συναισθημάτων.
Βήματα:
- Κατανόηση των φόβων: Τι ακριβώς φοβάται; Χρειάζεται να εντοπιστεί αν υπάρχει τραυματικό γεγονός ή άγχος αποχωρισμού.
- Σταδιακή επαναφορά στο σχολείο: Μπορεί να ξεκινήσει με λίγες ώρες ή συγκεκριμένες μέρες. Όχι απότομα.
- Συστηματική ψυχολογική υποστήριξη: Παρέμβαση από ψυχολόγο (σχολικό ή ιδιώτη), που δουλεύει με το παιδί πάνω στη διαχείριση του άγχους.
- Εκπαίδευση γονέων: Οι γονείς δεν πρέπει να ενισχύουν άθελά τους την αποφυγή. Ούτε όμως να πιέζουν. Χρειάζεται να παραμείνουν ήρεμοι και σταθεροί.
- Συνεργασία σχολείου-οικογένειας-ειδικών: Συντονισμένη προσέγγιση για να μην μπερδεύεται το παιδί από διαφορετικά μηνύματα.
- Παρέμβαση στο σχολείο αν υπάρχει bullying ή άλλο σοβαρό πρόβλημα: Δεν αρκεί να πείσουμε το παιδί να πάει – πρέπει να νιώθει ασφαλές.
Πώς ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της Σχολικής Αποεπένδυσης:
- Δημιουργία Σύνδεσης με το Μέλλον:
- Ο επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθά τους μαθητές να συνδέσουν την τρέχουσα σχολική τους εργασία με τις μελλοντικές τους επαγγελματικές φιλοδοξίες. Όταν οι μαθητές κατανοούν πώς τα μαθήματα και οι δεξιότητες που αποκτούν στο σχολείο είναι relevant για τους στόχους τους, είναι πιο πιθανό να παραμείνουν αφοσιωμένοι.
- Η εξερεύνηση διαφορετικών επαγγελμάτων και εκπαιδευτικών διαδρομών μπορεί να δημιουργήσει ενθουσιασμό και να δώσει έναν σκοπό στην εκπαίδευση.
- Ανάπτυξη Ενδιαφέροντος και Κινήτρου:
- Ο επαγγελματικός προσανατολισμός ενθαρρύνει τους μαθητές να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα, τις αξίες και τις ικανότητές τους. Αυτή η αυτογνωσία μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη επαγγελματικών τομέων που τους ελκύουν, αυξάνοντας το εσωτερικό τους κίνητρο για μάθηση.
- Η σύνδεση των σχολικών μαθημάτων με πραγματικές επαγγελματικές εφαρμογές μπορεί να κάνει τη μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και σχετική.
- Ενίσχυση της Αυτοπεποίθησης και της Αίσθησης Ικανότητας:
- Ο επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθά τους μαθητές να αναγνωρίσουν τις δυνατές τους πλευρές και τις δεξιότητές τους. Αυτή η αναγνώριση μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους και την αίσθηση ότι είναι ικανοί να επιτύχουν ακαδημαϊκά και επαγγελματικά.
- Η επιτυχής ολοκλήρωση δραστηριοτήτων επαγγελματικού προσανατολισμού μπορεί να δώσει στους μαθητές μια αίσθηση επιτυχίας και να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν να προσπαθούν.
- Θέτοντας Ρεαλιστικούς Στόχους:
- Ο επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθά τους μαθητές να θέσουν ρεαλιστικούς ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς στόχους. Έχοντας σαφείς στόχους, οι μαθητές είναι πιο πιθανό να παραμείνουν αφοσιωμένοι στη σχολική τους εργασία ως ένα μέσο για την επίτευξη αυτών των στόχων.
- Η δημιουργία ενός ατομικού σχεδίου δράσης για την επίτευξη των στόχων μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση κατεύθυνσης και ελέγχου.
- Παροχή Υποστήριξης και Καθοδήγησης:
- Οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού μπορούν να προσφέρουν ατομική υποστήριξη και καθοδήγηση στους μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή αισθάνονται αποσυνδεδεμένοι από το σχολείο.
- Μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν εμπόδια που επηρεάζουν την αφοσίωσή τους.
- Ενίσχυση της Σχολικής Κουλτούρας:
- Η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων επαγγελματικού προσανατολισμού στο ευρύτερο σχολικό πρόγραμμα μπορεί να δημιουργήσει μια κουλτούρα όπου η σύνδεση της εκπαίδευσης με το μέλλον είναι εμφανής και ενθαρρύνεται.
Η διοργάνωση εκδηλώσεων που παρουσιάζουν διαφορετικές επαγγελματικές διαδρομές και ευκαιρίες μπορεί να εμπνεύσει τους μαθητές
Ελληνική Βιβλιογραφία
- «Η διακοπή της σχολικής φοίτησης και η εκδήλωση αποκλίνουσας συμπεριφοράς»
Πρόκειται για διπλωματική εργασία που εξετάζει τη σχολική αποεπένδυση και τη διαρροή στην Ελλάδα, με έμφαση σε κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Διατίθεται μέσω του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Διεθνής Βιβλιογραφία
- «The Disengagement Gap» – Brookings Institution (2025)
Αναφορά που εξετάζει τη διαφορά μεταξύ της αντίληψης των γονέων και της πραγματικής εμπειρίας των μαθητών σχετικά με την εμπλοκή τους στο σχολείο. Τονίζει τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής για την εκπαιδευτική επιτυχία. - «Shame, Anger and the Lived Experience of School Disengagement» – Scandinavian Journal of Educational Research (2022)
Άρθρο που διερευνά τις συναισθηματικές διαστάσεις της σχολικής αποεπένδυσης, όπως η ντροπή και ο θυμός, μέσα από ποιοτική μελέτη στην Αυστραλία. - «Preventing Student Disengagement and Keeping Students on the Graduation Path» – Balfanz et al. (2007)
Μελέτη που προτείνει στρατηγικές για την πρόληψη της σχολικής αποεπένδυσης, εστιάζοντας σε προειδοποιητικά σημάδια και παρεμβάσεις σε σχολεία με υψηλό ποσοστό φτώχειας. - «School Disengagement and Mental Health Service Intensity Need» – PMC (2021)
Έρευνα που συνδέει τη σχολική αποεπένδυση με την ανάγκη για εντατικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, υπογραμμίζοντας τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης. - «When Children Refuse School: A Cognitive-Behavioral Therapy Approach» – Christopher A. Kearney & Anne Marie Albano
Ένα πρακτικό εγχειρίδιο που προσφέρει εργαλεία αξιολόγησης και τεχνικές γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας για την αντιμετώπιση της σχολικής άρνησης.
