Το ντροπαλό παιδί και η ανάπτυξη αυτοεκτίμησης

Πολλές φορές συναντούμε μαθητές ως εκπαιδευτικοί που δείχνουν μια υπερβολική συστολή, στα όρια της δειλίας ή της ντροπής. Αποσύρονται στην τάξη, δεν συμμετέχουν, φοβούνται τις επικρίσεις και τις αντιδράσεις των συμμαθητών τους.

Ως ένα βαθμό τα ντροπαλά παιδιά θεωρούνται «καλά» παιδιά καθώς δεν ενοχλούν στην τάξη.

Είναι όμως έτσι;

 Τι είναι ντροπαλότητα;

• Μια σταθερή συμπεριφορική τάση αποφυγής κοινωνικών καταστάσεων, ιδιαίτερα νέων ή άγνωστων.
• Συνδέεται με φόβο αξιολόγησης, αυτοπαρατήρηση, ανασφάλεια.
• Δεν σημαίνει απαραίτητα εσωστρέφεια – μπορεί να υπάρχει έντονη εσωτερική επιθυμία για κοινωνική επαφή.

Στην εφηβεία η αυτοεκτίμηση είναι ήδη εύθραυστη, επειδή το άτομο ψάχνει να ορίσει την ταυτότητά του και να αναγνωριστεί από τους άλλους. Τα social media ενισχύουν αυτήν την ανάγκη για αποδοχή και επιβεβαίωση, αλλά πολλές φορές με τοξικό τρόπο:

• Συγκρίσεις: Οι έφηβοι συγκρίνουν το σώμα, τη ζωή, τα επιτεύγματά τους με τις «τέλειες» εικόνες που βλέπουν. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση ότι «δεν είμαι αρκετός/ή».
• Εξωτερική επικύρωση: Η αξία τους μετριέται σε likes, followers και comments. Αν δεν πάρουν την αναμενόμενη ανταπόκριση, νιώθουν ανεπαρκείς ή αποτυχημένοι.
• Cyberbullying: Η διαδικτυακή παρενόχληση μπορεί να χτυπήσει καίρια την αυτοεκτίμηση και να αφήσει τραύματα.
• Εθισμός: Η συνεχής ανάγκη για «check» σε notifications αποδυναμώνει την ικανότητα του εφήβου να αντλεί αυτοεκτίμηση από τον πραγματικό του εαυτό και όχι από την οθόνη.

 Πώς ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση ενός ντροπαλού παιδιού;

1. Αποδοχή χωρίς όρους

• Να νιώθει ότι είναι αγαπητό και αποδεκτό όπως είναι, χωρίς να το πιέζουμε να αλλάξει.
• Να αποφεύγουμε χαρακτηρισμούς τύπου «είσαι ντροπαλό», γιατί εδραιώνουν την ταμπέλα.

 2. Ενίσχυση των μικρών επιτυχιών

• Κάθε προσπάθεια κοινωνικής έκθεσης, ακόμη και μικρή, αναγνωρίζεται θετικά.
• Δίνουμε συγκεκριμένο έπαινο: «Μου άρεσε που χαιρέτισες τον καινούριο σου φίλο σήμερα».

 3. Ενίσχυση δεξιοτήτων επικοινωνίας

• Μέσα από παιχνίδι ρόλων, ομαδικά παιχνίδια, θεατρικό παιχνίδι.
• Μαθαίνει πώς να ξεκινήσει κουβέντα, να εκφράζει άποψη, να λέει «όχι».

 4. Ασφαλές κοινωνικό περιβάλλον

• Επιλέγουμε μικρές ομάδες με ήρεμα παιδιά, όπου νιώθει ασφαλές να ανοιχτεί.
• Ενθαρρύνουμε εξωσχολικές δραστηριότητες (μουσική, σκάκι, ζωγραφική), όπου μπορεί να νιώσει ικανό.

5. Εσωτερικός διάλογος και ενίσχυση θετικής εικόνας

• Μαθαίνουμε στο παιδί να αναγνωρίζει τα θετικά του: «Είμαι καλός στο σχέδιο», «είμαι ήρεμος».
• Αποφεύγουμε τη σύγκριση με άλλα παιδιά.

 Προτεινόμενα εργαλεία & βιβλία

• Βιβλίο για παιδιά:
  «Η Δάφνη είναι Ντροπαλή» – Ένα παιδικό παραμύθι που βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν και να αποδεχτούν τη ντροπαλότητά τους.
  [Διαθέσιμο σε ελληνικά βιβλιοπωλεία]
• Γονεϊκός οδηγός:
  «The Shyness and Social Anxiety Workbook for Kids» – Lawrence Shapiro
  Με δραστηριότητες για ενίσχυση αυτοπεποίθησης σε παιδιά 6–12 ετών.
• Ομάδες αυτοεκτίμησης στο σχολείο
  Υπάρχουν δομημένα προγράμματα, π.χ. “Second Step” ή “Zippy’s Friends” που βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες αυτορρύθμισης και κοινωνικής εμπιστοσύνης.