Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή που λατρεύει όλος ο κόσμος και κυρίως τα παιδιά διότι είναι η πιο πολύχρωμη γιορτή. Στολίζουμε δέντρο, υπάρχουν λαμπάκια, στολίδια, γιρλάντες, χρώματα. Αλλά πώς έγινε συνήθεια ο στολισμός του δέντρου;
Τα Χριστούγεννα γιορτάζουμε, σχεδόν σε όλο τον κόσμο την γέννηση του Χριστού, στις 25 Δεκεμβρίου.
Το δέντρο των Χριστουγέννων αποτελεί σήμερα διεθνές χριστουγεννιάτικο έθιμο. Ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο-έθιμο φέρεται από τον 8ο αιώνα, όταν ο Άγιος Βονιφάτιος θέλησε περί το 750 να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των <<ειδωλολατρών>>στη βελανιδιά, αντικαθιστώντας την με το έλατο δηλαδή το δέντρο των Χριστουγέννων.
Τι συμβολίζει άραγε το έλατο; Το έλατο είναι το παραδοσιακό δέντρο που στολίζουμε το οποίο έχει την ιδιότητα να μην μαραίνονται τα φύλλα του και να μην πέφτουν ποτέ και να παραμένει καταπράσινο στο βαθύ χειμώνα, κάτι που συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού και έχει σχήμα τριγωνικό το οποίο συμβολίζει την Αγία Τριάδα.
Σύμφωνα με ερευνητές του αντικειμένου, το πρώτο στολισμένο δένδρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539 και τα πρώτα στολίδια ήταν συσκευασμένα φαγητά ή είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα. Κατά την παράδοση ο πρώτος που στόλισε δέντρο ήταν ο Μαρτίνος Λούθηρος. Έχει εκφραστεί όμως και η άποψη ότι το έθιμο έχει ανατολίτικη προέλευση. Σύμφωνα με αυτή, ο Αναστάσιος Α” το 512 έχτισε στη Συρία έναν ναό με δύο ορειχάλκινα δέντρα.
Στην Ελλάδα το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου το έφεραν οι Βαυαροί και στολίστηκε για πρώτη φορά στην χώρα μας στα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα το 1833.Αρχικά στολίστηκε στα ανάκτορα του Ναυπλίου και στην συνέχεια στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν.
Στην αρχαία Ελλάδα το έτος άρχιζε μεταξύ του Χειμώνα και της Άνοιξης, ενώ στην Αττική μετά το θερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου) κατά τα μέσα Ιουλίου και ο πρώτος μήνας ήταν ο Εκατομβαιών. Τραγούδια όμως θρησκευτικά τραγουδούσαν τα παιδιά και σε άλλες γιορτές μέσα στον χρόνο, όπως συνέβαινε κατά τον μήνα Πυανεψιώνα, που ξεκινούσε από τα μέσα του Οκτωβρίου μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου. Κατά τον μήνα αυτό υπήρχε μια γιορτή, τα Πυανέψια ή Πυανόψια ή Πανόψια (πύανα=κύαμοι, κουκιά. Πύανα+έψω=ψήνω). Η γιορτή αυτή, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς προερχόταν από την εποχή του Θησέα, ο οποίος, όταν πήγαινε στην Κρήτη, για να σκοτώσει τον Μινώταυρο, πέρασε από τη Δήλο και έκανε τάμα στον Απόλλωνα, ότι αν πετύχαινε τον στόχο του, θα επέστρεφε και θα του πρόσφερε ένα κλαδί ελιάς στολισμένο, πράγμα που έγινε.
Έτσι καθιερώθηκε το στόλισμα του δέντρου ελιάς, που το τοποθετούσαν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού. Το στόλισμα περιλάμβανε κλωστές από μαλλί, διάφορα φρούτα και καρπούς, σύκα, χουρμάδες, κορδέλες λευκές και κόκκινες, μπισκοτάκια με μέλι κτλ. Το κλαδί της ελιάς ονομαζόταν Ειρεσιώνη (είριον=έριον=μαλλί) και το κρατούσαν μέχρι την επόμενη χρονιά.
Τα παιδιά γυρνούσαν τα σπίτια και τραγουδούσαν:
εἰρεσιώνη σῦκα φέρει κα πίονας ἄρτους κα μέλι ἐν κοτύλῃ κα ἔλαιον ἀποψήσασθαι και κύλικ’ εὔζωρον, ὅπως μεθύουσα καθεύδῃς (η ειρεσιώνη έχει πάνω της σύκα και ψωμιά παχιά και μέλι σε ποτήρι και λάδι για σπόγγισμα (του προσώπου) και φιάλη με καλό κρασί, ώστε να κοιμηθείς μεθυσμένη).
Όταν κατά την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο απαγορεύτηκαν οι ειδωλολατρικές γιορτές, για να μη χαθεί το έθιμο το επένδυσαν οι χριστιανοί με στίχους χριστιανικούς και έφτασε το έθιμο μέχρι τις μέρες μας με τη μορφή των καλάντων, που είναι ευχετήρια και εγκωμιαστικά τραγούδια. Ψάλλονται κυρίως τις παραμονές των γιορτών των Χριστουγέννων, της πρωτοχρονιάς, των Θεοφανίων και του Λαζάρου.
Βατρικά Σοφία
