Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια προς ανεξαρτησία γίνεται γύρω στα μέσα της εφηβείας, δηλαδή στα 14 με 16. Αυτή τη περίοδο παρατηρείται η δεύτερη κατά σειρά μεγέθους ανάπτυξη ( η πρώτη συμβαίνει στην βρεφική ηλικία) για τα αγόρια και τα κορίτσια. Οι ορμόνες αλλάζουν, οι φίλοι αποκτούν πρωταρχική σημασία, και ο τρόπος σκέψης γίνεται πιο ώριμος, πιο φιλοσοφημένος και συχνά αντίθετος με το τρόπο σκέψης των γονιών.

Αυτό το στάδιο οι έφηβοι αισθάνονται πιεσμένοι από τις αλλαγές του σώματος τους, από τις συναισθηματικές αλλαγές τους και επίσης από τις αλλαγές της αντίληψης τους. Αυτή η πίεση τους οδηγεί να αναπτύξουν τον δικό τους τρόπο σκέψης, και την δικιά τους ιδεολογία η οποία θα τους οδηγήσει στα επόμενα στάδια ανάπτυξης όπως είναι η καριέρα τους και ο γάμος τους. Αυτή η τάση εξαρτοποίησης αντιπροσωπεύει την αρχή της κρίσης της εφηβείας κατά την οποία οι έφηβοι δοκιμάζουν την ικανότητα τους να είναι διαφορετικά άτομα από αυτά που ήταν πριν. Εδώ έρχεται συχνά η ρήξη με τους γονείς οι οποίοι απειλούνται με τις αλλαγές που παρατηρούν στα παιδιά τους και αντιδρούν άλλοι διακριτικά, άλλοι επιθετικά. H αρνητική αντίδραση στη διαφοροποίηση εφήβου και γονέα, η οποία είναι τόσο υγιείς και φυσιολογική, επιδεινώνει τη κρίση και προκαλεί τεραστία εμπόδια στην πρόθεση που πιθανά έχει ο έφηβος να συζητήσει, να διαπραγματευτεί και να ξεπεράσει αυτά που αισθάνεται. Έτσι το συναίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης κυριεύει και αυτό το σημείο πολλές φορές εμφανίζονται συμπτώματα μελαγχολίας, ανορεξίας και αργόσχολης τα οποία εναλλάσσονται με εναντίωση προς τον εαυτό τους η άλλες φορές με πολύ διάβασμα η αφοσίωση σε κομπιούτερ και ηλεκτρονικά παιχνίδια που είναι και αυτά μέσα απομόνωσης.

Οι έφηβοι μπορεί να επιχειρήσουν να αντιμετωπίσουν τις ανασφάλειες τους με το να έρθουν πιο κοντά στους φίλους τους η σε άλλους ενήλικες έξω από την οικογένεια οι οποίοι θα τους δώσουν τη συμπαράσταση που τους έδινε πριν η οικογένεια. Αυτοί οι φίλοι θα επιτρέψουν στον έφηβο να πειραματισθεί και αυτός ο πειραματισμός είναι απαραίτητος, θετικός και υγιείς για την σωστή ανάπτυξη του εφήβου. Εδώ βεβαία δημιουργούνται όλα τα ερωτηματικά του τι μπορούν να κάνουν οι “κακές παρέες” και ο ρόλος του γονέα είναι κρίσιμος. Οι γονείς πρέπει να ξερόυν ότι δεν είναι σωστό να σταματήσουν την ανάπτυξη του παιδιού τους αυτό το στάδιο. Όσο τα παιδιά είναι μικρά, δηλαδή από βρέφη έως περίπου 7-8 χρονών, οι γονείς είναι πολύ ενθαρρυντικοί ως προς την ανεξαρτητοποίηση τους. Τα ενθαρρύνουν να περπατήσουν, να μιλήσουν και αισθάνονται υπερήφανοι για αυτά τα πρώτα βήματα. Όταν τα μικρά παιδιά διαφοροποιούνται πλησιάζουν τους γονείς τους, τα μεγαλύτερα παιδιά απομακρύνονται. Αυτό το στάδιο φοβίζει τους γονείς. Τα παιδιά όταν περάσουν τα 10 και μπούνε στην προεφηβικά και αργότερα στην εφηβεία, ξαφνικά αυτή η ενθάρρυνση σταματάει επειδή οι γονείς τους δεν ξερόυν πως να αντιμετωπίσουν το παιδί τους που ξαφνικά μεγαλώνει. Η εφηβεία είναι δύσκολη περίοδος για τα παιδιά και για τους γονείς. Είναι λάθος να περνούν λοιπόν οι γονείς προσωπικά τις αναπτυξιακές δυσκολίες της εφηβείας και είναι βασικό να βρούνε το κουράγιο να γίνουνε οι ενήλικες που χρειάζονται τα παιδιά τους ούτως ώστε να μην μπλέξουνε με τις “κακές παρέες”.

Οι γονείς που αναγνωρίζουν την αυτονομία στους εφήβους και συντελούν στη υγρή εξαρτοποίηση τους είναι αυτοί που αναγνωρίζουν ότι οι έφηβοι αλλάζουν, και ότι αυτή η αλλαγή τους ικανοποιεί και δεν τους απειλεί. Αυτοί οι γονείς δείχνουν το ενδιαφέρον τους, την ζεστασιά και την αγάπη τους προς το παιδί τους και νοιάζονται για το παιδί πιο πολύ από τις πράξεις του παιδιού τους. Αυτοί οι γονείς βοηθάνε χωρίς να επιβάλλουν την βοήθεια τους. Αυτοί οι γονείς συνεχίζουν να καλοσωρίζουν τις αλλαγές στα παιδιά τους και δεν επιμένουν στους παλιούς τρόπους επικοινωνίας.

 Τι πρέπει να κάνετε σαν γονείς για να παραμείνετε κοντά τους

•  Καταλάβετε ότι η εφηβεία είναι ένα στάδιο ανάπτυξης και ότι θα περάσει
• Δείξετε υπομονή εάν αισθάνεστε ότι το παιδί σας απορρίπτει
• Δεχτείτε ότι είναι απόλυτα φυσικό ότι το παιδί σας θα απομακρυνθεί από εσάς.
• Συζητήσετε με το παιδί σας και αποφασίστε τι μπορείτε να κάνετε μαζί, δηλαδή, να περάσετε ένα απόγευμα την εβδομάδα μαζί, η να πάτε ένα σινεμά η για καφέ. Βρείτε σημεία επαφής. Ακουστέ τον/την. Μιλήστε για τα ενδιαφέροντα σας.
• Καλέστε τους φίλους του παιδιού σας στο σπίτι και μην κριτικάρετε την συμπεριφορά τους η το ντύσιμο τους.
• Πείτε στο παιδί σας τι επιτρέπεται και τι όχι, μην περιμένετε ότι το παιδί σας θα μαντέψει τι θέλετε και συμφωνήστε όλοι μαζί για αυτούς τους κανόνες.
• Πείτε στο παιδί σας εξαρχής τι θα γίνει εάν οι κανόνες παραβιάσουν. Αφού τις αποφάσεις τις παίρνετε μαζί, θα πρέπει να τηρούνται.
• Δείξατε την αγάπη σας ακόμα και όταν επιβάλλετε μια τιμωρία.
• Να είστε σταθεροί και συνεπείς στην συμπεριφορά σας, ούτως ώστε να γίνουν τα παιδιά υπεύθυνα των πράξεων τους.

Τα πιο βασικά

Μην απορρίψετε το παιδί σας ποτέ, απορείτε μονό τις πράξεις τους.

Φροντίστε να είστε εσείς καλά, και γενικά να σκεφτόσαστε και τις προσωπικές σας ανάγκες.

Εάν εσείς σαν γονείς νομίζετε ότι έχετε τα παραπάνω χαρακτηριστικά και όμως αισθάνεστε απομακρυσμένοι από το παιδί σας θα πρέπει να συζητήσετε την πιθανότητα να αρχίσει ψυχοθεραπεία. Η σχέση που θα δημιουργήσει το παιδί σας με τον/την ψυχολόγο είναι βασική. Πριν πάρετε την απόφαση σας να δείτε ένα ψυχολόγο κάντε ένα ραντεβού γνωριμίας, μιλήστε για το πρόβλημα σας και πάρτε εσείς την απόφαση αν θέλετε αυτός ο άνθρωπος να βοηθήσει την οικογένεια σας. Θα πρέπει να εμπιστευτείτε πρώτα εσείς τον ψυχολόγο που θα σας βοηθήσει και μετά θα σας είναι πιο εύκολο να δεχτείτε καινούργιες απόψεις και τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων σας.

Λένα Καστρησίου, Μ.Εd,Psy.D Κλινική Ψυχολόγος