Η Βασίλειος Στοά ήταν το πρώτο διοικητικό κτίσμα της Αγοράς. Δίπλα της περνούσε ο αρχαίος « Δρόμος» ή αλλιώς «Οδός Παναθηναίων». Η Βασιλική Στοά βρίσκεται στα Βόρεια όρια της Αρχαίας αγοράς, δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές και κοντά στον Παναθηναϊκό δρόμο. Βρισκόταν εκεί λόγω του μεγάλου αριθμού των Ερμών που στήνονταν εκεί. Η Βασιλική Στοά ονομάζονταν Ερμή επειδή βρισκόντουσαν εκεί πολλά αγάλματα του Δία. Επίσης ονομάστηκε έτσι διότι αποτελούσε την έδρα του άρχοντα Βασιλέως. Από την Ανατολική πλευρά της Βασιλείου Στοάς, με κατεύθυνση την αγορά οδηγούσε διπλή σειρά αγαλμάτων, των Ερμών. Αυτές τις γκρέμισε ο Αλκιβιάδης πριν από την εκστρατεία του στην Σικελία. Οι Ερμαϊκές στήλες ήταν μια προτομή του Ερμή που βρίσκονταν στην κορυφή και μια μαρμάρινη ή μπρούτζινη κολώνα που ήταν ζωγραφισμένα κάποια γεννητικά όργανα του Ερμή. Το 415 π. Χ καταστράφηκαν οι Ερμαϊκές στήλες που βρίσκονταν στη βορειοδυτική πλευρά της Αγοράς από τους βάνδαλους. Σε αυτή την Στοά φυλάσσονται αντίγραφα των νόμων της πόλης. Οι Άρχοντες ορκίζονταν να διαφυλάξουν την τιμή και τους νόμους. Η Στοά χρησιμοποιήθηκε επίσης για την έκθεση των σημαντικότερων νόμων του αθηναϊκού κράτους. Βρίσκεται και στις τρεις περιόδους που αναπαριστάται, την Κλασική, την Ελληνιστική και την Ρωμαϊκή. Η Βασιλική Στοά ήταν η έδρα του Αρείου Πάγου και του Άρχοντα βασιλιά ο οποίος είχε περισσότερο θρησκευτικές υποθέσεις αλλά συμπεριλάμβανε και τους φόνους. Μετά από αρχαιολογικές έρευνες πολυάριθμες εγχαραγμένες βάσεις και τμήματα έρμειων βρέθηκαν μπροστά από τη Βασιλική Στοά. Ενδέχεται να είναι από την Έρμεια Στοά η οποία ήταν γνωστή από γραπτές πηγές. Μετά από όλα αυτά κανένα τμήμα της Στοάς δεν διατηρείται. Πιθανόν να χτίστηκε από τον Κίμωνα προκειμένου να στεγάσει τις Έρμες που συγκεντρώνονταν στην περιοχή, αυτό έγινε λίγο μετά το 479 π. Χ. Ανατολικά από το κτίριο βρίσκεται μία μεγάλη ορθογώνια πέτρα που ονομάζεται «Όρκιος Λίθος» και τα μέλη του Συμβουλίου έδιναν όρκο να διαφυλάξουν τους νόμους της πόλης. Στο εσωτερικό της Στοάς βρισκόταν ο ναός της Ημέρας, πολλά αγάλματα του Θησέα και του Σκείρωνα. Επίσης υπήρχαν τα αγάλματα του Κόνωνα, του Τιμόθεου και του Ευαγόρα που ήταν βασιλιάς των Κύπριων. Σε αυτή την Στοά βρίσκονταν και το σπίτι του Πολυτίωνα. Στον χώρο της Στοάς βρέθηκαν πολλές βάσεις με εντορμίες για την υποδοχή των Ερμαϊκών στηλών. Στους τοίχους ήταν γραμμένοι οι περίφημοι νόμοι του Σόλωνα και του Δράκοντα. Η Σολώνεια νομοθεσία ήταν χαραγμένη σε πυραμιδοειδείς στύλους που ονομάζονται «κύρβεις». Στη Βασιλική Στοά υπάρχει ένα άγαλμα που βρίσκεται στην μπροστινή πλευρά και απεικονίζει τη Θέμις. (που σημαίνει Δικαιοσύνη . Αυτό το άγαλμα βρισκόταν μπροστά από το κτίριο που ο Σωκράτης συνάντησε τον Εύθυμο και στη βορειοδυτική γωνία της Αγοράς. Μετά την συνάντηση του Σωκράτη και του Εύθυμου οι ιστορικοί πίστευαν ότι η ψηφοφορία για εξοστρακισμό ήταν μια πολιτική πρακτική που έγινε στην Αθήνα κατά τον 5ο αιώνα π. Χ. Η στέγη του κτηρίου έχει αποκατασταθεί από κεραμίδια με ακροκέραμα, διακοσμημένα με ανθέμια. Ο Παυσανίας έδωσε κάποιες περιγραφές οι οποίες ακολουθήθηκαν. Τον 5ο αιώνα. π. Χ. για να κατασκευαστεί μια νέα φάση του κτηρίου χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν υλικά από παλαιότερες φάσεις και έτσι παρατηρείται μια μετατροπή του σχεδίου. Με την προσθήκη της βόρειας προέκτασης η οποία έχει ένα πτερό τριών κιόνων στην πρόσοψη και έναν κίονα στις πλευρές. Στην Ελληνιστική περίοδο ενσωματώνεται η νότια πρόσοψη. Αυτό έγινε το 400 π. Χ. Στη Ρωμαϊκή περίοδο αλλαγές γίνονται μόνο στο σχήμα της νότιας πρόσοψης. Για τη στέγαση των πτερύγων, μεταξύ των δύο εκδοχών, επιλέχθηκε η δεύτερη. (δίριχτη που είναι η στέγη με αέτωμα ή η επίπεδη στέγη). Αυτό συμβαίνει επειδή τα ακρωτήρια στα οποία βασίστηκε η υπόθεση για την ύπαρξη του αετώματος, θεωρείται ότι ανήκουν στον παρακείμενο Βωμό της Αφροδίτης Ουρανίας. Η Βασιλική Στοά ήταν μικρή και ήταν Δωρικού Ρυθμού. Τα προβλήματα που υπήρχαν αφορούσαν το εσωτερικό του κτιρίου. Σήμερα σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση και παραμένει αδημοσίευτη. Τα ερείπια της δεν μπορούν να τα δουν επισκέπτες. Μπορούν όμως να παρατηρηθούν από την οδό Αδριανού και από τις γραμμές του τραίνου. Χρησιμοποιήθηκαν ανέκδοτα σχέδια από τη σχεδιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής και έγιναν κάποιες συζητήσεις με τον αρχιτέκτονα της ανασκαφής R. Anderson. Οι νόμοι του Σόλωνα χαράσσονταν σε ξύλινες στήλες που ονομάζονται «κυρίες» και βρίσκονταν στη Βασίλειο Στοά. Διάφορα ακρωτήρια, γωνιαία διακοσμητικά στοιχεία που απεικόνιζαν μυθολογικές σκηνές διακοσμούσαν την οροφή του κτηρίου. Επίσης τον 4ο αιώνα π. Χ. προστέθηκαν στο βόρειο και στο νότιο τμήμα της Στοάς δύο μικρότερες πτέρυγες με συνέπεια όλη η Στοά να αποκτήσει σχήμα Π. Αυτό έγινε κατ’ επιρροήν της διπλανής Στοάς του Ελευθερίου Διός. Θεωρείται απίθανο πως μια μικρή Στοά στέγαζε μια τόσο σημαντική διοικητική αρχή όπως αυτή του άρχοντος- βασιλέως. Επειδή υπάρχει μια άριστη διατήρηση του στυλοβάτη και των θεμελιώσεων αναπαριστούμε την πρόσοψη με οκτώ κίονες με μετακιόνιο διάστημα 1,92 μ., εν μέσω παραστάδων. Υπάρχει μια εσωτερική κιονοστοιχία με τέσσερις κίονες που στηρίζουν την αμφικλινή στέγη. Ακολουθήθηκε η υπόθεση των ανασκαφέων πως τα δύο κιονόκρανα τα οποία είχαν βρεθεί παλαιότερα σε ανώτερα αρχαιολογικά στρώματα ανήκουν στο ίδιο κτήριο. Αυτό είναι ένα γεγονός που υποδεικνύει τις διαστάσεις τους, το ρυθμό της κιονοστοιχίας που είναι δωρικός και το πάχος τους. Οι διαστάσεις του θριγκού υπολογίστηκαν με βάση ένα τρίγλυφο και ένα τμήμα του θριγκού ανακαλύφθηκε το 1974. Ο θριγκός βρίσκεται ακριβώς πάνω από τους κίονες. Μετά την κατασκευή της Στοάς το 525 π. Χ. ένα μεγάλο μέρος της ξανακτίστηκε το 480 π. Χ. Στη Βασίλειο Στοά δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο ο φιλόσοφος Σωκράτης το 399 π. Χ. Επίσης εκεί συνερχόταν στα ύστερα χρόνια η «εξ Αρείου Πάγου» Βουλή, ένας από τους παλαιότερους πολυμελείς θεσμούς της αρχαίας Αθήνας, που ανάγεται στην εποχή της αριστοκρατίας. Την πραγματική εξουσία ασκούσε η Βουλή των Τετρακοσίων και στην συνέχεια η Βουλή των Πεντακοσίων. Τέλος, το 52 μ. Χ. ο απόστολος Παύλος επισκέφτηκε την Αθήνα, ήλθε στην Βασίλειο Στοά και μίλησε στους Αρεοπαγίτες κηρύσσοντας την νέα θρησκεία του Χριστιανισμού.
Κάτοψη της βορειοδυτικής γωνίας της Αγοράς. Στα αριστερά της Οδού Παναθηναίων η Βασίλειος Στοά.
Κάτοψη της Βασιλείου Στοάς και του χώρου μπροστά από αυτήν.
Αποκατάσταση της Βασιλείου Στοάς στην αρχική της φάση (τέλη αρχαϊκής-αρχές κλασσικής περιόδου).
Τομή κατά μήκος της Βασιλείου Στοάς περίπου το 300 π. Χ.. Στο σχέδιο φαίνεται η προσθήκη των πλαϊνών πτερύγων στα δύο άκρα της, που εξυπηρέτησε εν μέρει την έκθεση των εγχάρακτων νομικών κωδίκων. Μπροστά της υπάρχει το μνημειακό μαρμάρινο άγαλμα της Θέμιδος, θεάς της δικαιοσύνης, το οποίο στήθηκε εκεί γύρω στο 330 π. Χ.
ΡΟΥΣΙΝΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Α3
