ΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ

Η κυριότερη γιορτή της Αθήνας προς τιμήν της  θεάς Αθηνάς. Γιορτάζονταν κάθε πέντε χρόνια κατά τον πρώτο μήνα του αττικού έτους, και αναγόταν στον μυθικό βασιλιά διαρκούσαν τέσσερις μέρες. Η ίδρυσή τους από Εριχθόνιο το 566 π.χ.,  περιλάμβαναν: χορούς παρθένων νέων, λαμπαδηφορία, γυμνικούς αγώνες.

Τα Παναθήναια  χωρίζονταν σε μικρά και σε μεγάλα. Τα Μικρά γιορτάζονταν κάθε χρόνο και τα Μεγάλα κάθε τέσσερα χρόνια. Η γιορτή ανάγεται στον ήρωα των Αθηνών Εριχθόνιο, ο οποίος, αφού έστησε στην Ακρόπολη  της Θεάς, ίδρυσε αγώνες, οι οποίοι ονομάστηκαν «Αθήναια». Οι εορταστικοί αυτοί τοπικοί αγώνες έγιναν κοινοί για όλη την Αττική επί των ημερών του Θησέως, με την υπαγωγή των συνοικισμών και Δήμων της Αττικής στο άστυ των Αθηνών, οπότε και ονομάστηκαν «Παναθήναια» ως γιορτή της ενοποιήσεως των συνοικισμών και προς τιμή της νίκης της Αθηνάς κατά των Γιγάντων.Στην αρχή η γιορτή γινόταν κάθε χρόνο. Αργότερα επί Περικλέους, απέκτησε μεγαλύτερη αίγλη και θεσπίστηκαν ψηφίσματα συμμετοχής των συμμάχων των Αθηναίων στη Μεγάλη θυσία των Παναθηναίων. Οι Παναθηναϊκοί αγώνες περιελάμβαναν αγώνες μουσικούς, γυμνικούς, ιππικούς, πυρρίχειο, ευανδρίας, λαμπαδηδρομίας, παννυχίδος και «νεών αμίλλης». Ο μουσικός αγών διεξαγόταν στο ωδείο του Περικλέους, στην νοτιοανατολική κλιτύ της Ακροπόλεως, κοντά στο θέατρο του Διονύσου και έπαιρναν μέρος οι ραψωδοί που απήγγειλαν τα Ομηρικά Έπη και οι μουσικοί που τραγουδούσαν με τη συνοδεία κιθαρωδών και αυλωδών, λυρικά τραγούδια. Επίσης διεξάγονταν αγώνες μεταξύ κιθαρωδών και αυλωδών. Στους νικητές εκάστου αγωνίσματος, έδιναν χρηματικό βραβείο και στον πρώτο μεταξύ των νικητών, στεφάνι. Οι γυμνικοί αγώνες διεξάγονταν στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στην αριστερή όχθη του Ιλισσού. Διαρκούσαν δύο μέρες και περιελάμβαναν δρόμο, πάλη, παγκράτιο και πένταθλο. Έπαιρναν μέρος τρεις κατηγορίες αθλητών: παιδιά, έφηβοι και άνδρες. Τα παιδιά αγωνίζονταν στο δόλιχο, το στάδιο, το δίαυλο, την πάλη, την πυγμή και το παγκράτιο. Οι άνδρες στο δόλιχο, το στάδιο, τον δίαυλο, τον ίππιο, το πένταθλο, την πάλη, την πυγμή, το παγκράτιο και τον οπλίτη. Οι νικητές των αγώνων έπαιρναν ως έπαθλο «παναθηναϊκούς αμφορείς» γεμάτους λάδι.

Οι ιππικοί αγώνες διαρκούσαν δύο μέρες: Την πρώτη μέρα διεξάγονταν:

α) αγών«εκ των πολιτών»: δύο διαγωνίσματα του αποβάτου και τέσσερεις

δρόμοι με το άρμα.

β) αγών «εκ των φυλάρχων»: τρεις δρόμοι.

γ) αγών «εκ των ιππίων»: τρεις δρόμοι.

Την δεύτερη μέρα διεξάγονταν: «αγών εκ πάντων» και «αγών εκ των πολιτών» με άρματα μάχης και παρελάσεως. Σε αυτούς τους ιππικούς αγώνες μπορούσαν να πάρουν μέρος όλοι οι Έλληνες, αλλά και ξένοι. Η γιορτή περιελάμβανε επίσης και τον χορό«Πυρρίχειο», ο οποίος ήταν χορός με όπλα, σε ανάμνηση του ότι η πάνοπλος Θεά Αθηνά χόρεψε μετά τη νίκη της εναντίον των γιγάντων. Ο χορός εκτελείτο και από τις τρεις κατηγορίες αθλητών.

Συνοίκια. Γιορτή σε ανάμνηση του «συνοικισμού» των κοινοτήτων της Αττικής.

Αδώνια. Γιορτή προς τιμήν του θεού της βλάστησης και παρέδρου της Αφροδίτης Αδώνιδος. Γιορταζόταν στο τέλος του καλοκαιριού, όπως και σε άλλες πόλεις, και κύρια στοιχεία της ήταν ο θάνατος και η ανάσταση ομοιώματος του νεαρού θεού, που περιέχει καθαρό τον συμβολισμό του θανάτου και της ανάστασης της φύσης.

Οσχοφόρια. Διονυσιακή γιορτή των αρχών του Πυανοψιώνος, συνδεδεμένη και με τη Σκιράδα Αθηνά που ήταν θεότητα της βλάστησης. Δηλ. κλαδιά αμπελιού με σταφύλια, κρατούσαν δύο νέοι επικεφαλής της πομπής, που ξεκινούσε από το «εν Λίμναις» ιερό του Διονύσου και κατέληγε στο τέμενος της Αθηνάς Σκιράδος, κοντά στο Φάληρο. Είχε ευχαριστήριο χαρακτήρα για το τέλος του τρύγου.

Απατούρια. Γιορτή του μήνα Πυανοψιώνος με κοινωνικό κυρίως χαρακτήρα, που γιορταζόταν με αφορμή την εγγραφή των αγοριών και των κοριτσιών στους καταλόγους των ελευθέρων πολιτών της Αθήνας. Γίνονταν θυσίες σε πολλούς θεούς, συνηθέστερα στον Δία Φράτριο και στην Αθηνά Φρατρία.

Χαλκεία. Γιορτή του τέλους του Πυανοψιώνος προς τιμήν αρχικά της Αθηνάς Εργάνης και αργότερα και του Ηφαίστου. Ήταν κυρίως γιορτή των χειρωνακτών και των χαλκέων, από τους οποίους πήρε και το όνομά της.

Αλώα. Γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης και του Διονύσου, με σκοπό την ενίσχυση της βλάστησης και της καρποφορίας. Γιορταζόταν στα τέλη του Ποσειδεώνος. Χαρακτηριστικό της γιορτής ήταν η τοποθέτηση φαλλών στα καλλιεργημένα χωράφια και οι αισχρολογίες και τα σκώμματα που αντάλλασσαν όσοι συμμετείχαν στη γιορτή.Τα Αλώα ήταν γιορτή της Αττικής προς τιμή της Δήμητρος Αλωάδος, τουΔιονύσου και του Ποσειδώνος Φυταλμίου. Οι ιεροπραξίες της γιορτής γίνονταν γύρω από τα αλώνια συγχρόνως σε όλους τους δήμους της Αττικής. Ο χρόνος διεξαγωγής της γιορτής ήταν κατά τη διάρκεια του τρύγου, όταν άνοιγαν τα νέα κρασιά και κατά τη διάρκεια της συγκομιδής των καρπών. Η γιορτή άρχιζε στην Αθήνα, συνεχιζόταν και τελείωνε στην Ελευσίνα. Μία ιερά πομπή ξεκινούσε από την Αθήνα φέρνοντας τις «απαρχές», δηλαδή τους πρώτους καρπούς του έτους, με κατεύθυνση προς την Ελευσίνα, όπου γίνονταν θυσίες. Τότε γινόταν και η«Ποσειδώνος πομπή».

Λήναια. Γιορτή προς τιμήν του Διονύσου με οργιαστικό χαρακτήρα, που γιορταζόταν τον μήνα Γαμηλιώνα. Το όνομα της γιορτής είχε σχετιστεί παλαιότερα με τους «ληνούς», δηλ. τα πατητήρια των σταφυλιών, αλλά πιθανότερο φαίνεται ότι προέρχεται από τις μαινάδες, που ονομάζονταν «λήναι» και συμμετείχαν με εκστατικούς χορούς στη γιορτή.

Ανθεστήρια. Σημαντικότατη γιορτή του Διονύσου, που γιορταζόταν κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα  και περιλάμβανε τα «Πιθοίγια τις «χόες» «ιερού γάμου» και τους «χύτρους.

Διάσια. Η μεγαλύτερη γιορτή του Μειλίχιου Διός κατά τα κλασικά χρόνια. Γιορταζόταν τον μήνα Ανθεστηριώνα ‘με σκοπό να ζητήσουν την εύνοια από τον θεό για τα ζωντανά, αλλά και τα νεκρά μέλη της οικογένειας.

Θαργήλια. Κοινή γιορτή του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος. Γιορταζόταν κατά τον μήνα Θαργηλίωνα  και περιλάμβανε δύο εκδηλώσεις: α) την προσφορά των «θαργήλων άρτων», με την οποία εκφραζόταν ευγνωμοσύνη για την καρποφορία, και β) την περιφορά των «φαρμακών», με την οποία εξασφαλιζότα ο εξαγνισμός της πόλης.

Πλυντήρια. Γιορτή προς τιμήν της Αθηνάς με καθαρτήριο χαρακτήρα. Γιορταζόταν κατά τον μήνα Θαργηλίωνα και περιλάμβανε τον καθαρισμό του ναού της Πολιάδος Αθηνάς στην Ακρόπολη και τη μεταφορά του ιερού ξοάνου της στο Φάληρο, όπου πλενόταν στη θάλασσα για να καθαριστεί από τον «προσιζάνοντα ρύπον» των κακών πράξεων των ανθρώπων.

Αρρηφόρια: Γιορτή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, που είχε σκοπό την ενίσχυση την βλάστηση.

Διονύσια: Αυτή η γιορτή είναι συνδεδεμένη με το Διόνυσο και μπορεί να αφορά:

1. Διονύσια, γιορτή στην Αθηνά με παρουσίαση διαφορετικών κρασιών

2. Μεγάλα Διονύσια, γιορτή στην Αθηνά η οποία τελούνταν τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο.

3. Μικρά Διονύσια, γιορτή στην Αθηνά η οποία τελούνταν το μήνα Δεκέμβριο.

Ελευσίνια: Τα Ελευσίνια ήταν γιορτή και μυστήρια τελετή προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης.

Βιβλιογραφία:

Πηγές: βικιπαίδια Διονήσια/Ελευσήνια,fcb.pblocs.gr,πάπυρος Λάρους Μπριτάνικα

ΒΑΓΕΝΑ ΜΑΡΙΑ & ΔΟΓΑΤΖΗ ΕΒΕΛΙΝΑ  Α1