Η οδός των Παναθηναίων ήταν ίσως η σημαντικότερη από τις οδικές αρτηρίες της Αθήνας. Γνωστή στην αρχαιότητα και ως «Δρόμος» επρόκειτο για μεγάλου μήκους ευρεία οδό – η φαρδύτερη των Αθηναίων – η οποία ξεκινούσε από το Δίπυλο στην περιοχή του Κεραμεικού και στη συνέχεια διέσχιζε διαγωνίως την Αγορά από την βορειοδυτική έως τη νοτιοανατολική της γωνία, με τελική κατάληξη τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως, όπου έφθανε περίπου μέχρι την είσοδο του ναού της Αθηνάς (Παρθενώνας). Από την οδό αυτή περνούσε η πομπή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς κατά την εορτή των Μεγάλων Παναθηναίων, όπου και το ιερό πέπλο της Αθηνάς μεταφερόταν πάνω σε πλοίο στην Ακρόπολη.

Σωζόμενη επιγραφή του β’ μισού του 4^ου αιώνα π.Χ. στην Βόρεια Κλίτυ της Ακροπόλεως, δυτικά της Πινακοθήκης των Προπυλαίων και μπροστά από το βάθρο του Αγρίππα, μαρτυρεί ότι κάπου σε αυτό το σημείο κατέληγε η παναθηναϊκή πομπή κι έπειτα έστριβε με κατεύθυνση προς τα Προπύλαια. Επίσης, η ζωφόρος του Παρθενώνα αποδίδει μια εξιδανικευμένη εικόνα της πομπής όταν βρισκόταν σε κίνηση, όπως αυτή σχηματιζόταν στην αγορά λίγο πριν ξεκινήσει την πορεία της. Κατά τη διάρκεια της λαμπρής αυτής εορτής, διεξάγονταν στον ίδιο χώρο καιαγωνίσματα όπως οι αποβατικοί αγώνες και η ανθιπασσία, καθώς και μουσικοί αγώνες.

Το πλάτος της οδού, που κυμαινόταν από 10-12 μ. έως και 20 μ. σε ορισμένα σημεία, διατηρήθηκε μέχρι τα Ρωμαϊκά χρόνια. Ένας αγωγός υπεύθυνος για τη συλλογή των νερών της βροχής, διέτρεχε την οδό κατά μήκος της δυτικής της πλευράς. Σε μεγάλο τμήμα της οδού το οδόστρωμα ήταν από χώμα. Στη διάρκεια όμως του 1^ου και 2^ου αιώνα μ.Χ., το ανηφορικό τμήμα της νοτιοανατολικής πλευράς της αγοράς λιθοστρώθηκε. Ένας άλλος, μικρότερος δρόμος, που είχε την αφετηρία του στη νοτιοδυτική γωνία της Αγοράς και διασταυρωνόταν με την Οδό των Παναθηναίων στην βορειοδυτική γωνία, μπροστά από την Βασίλειο στοά, οδηγούσε στον δήμο της Μελίτης, ανάμεσα στον Άρειο Πάγο και τον Αγοραίο Κολωνό, εξακολουθώντας την πορεία του έως τον λόφο των Νυμφών (Πνύκα). 

Εκτός των άλλων, η οδός των Παναθηναίων εξυπηρετούσε τις ανάγκες του πολιτικού και εμπορικού κέντρου της πόλης από τον 6^ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 6^ο αιώνα μ.Χ. Τις πλευρές της καταλάμβαναν εμπορικά και διοικητικά κτήρια, όπως και βωμοί, ναοί, βάθρα και αγάλματα.

Το εντός της αγοράς τμήμα της Παναθηναϊκής οδού, χρησιμοποιούνταν όχι μόνο για την διέλευση της πομπής των Παναθηναίων αλλά και ως χώρος διεξαγωγής των διαφόρων αγωνισμάτων στίβου και ιππικών αγώνων. Για το λόγο αυτό πολύ συχνά αναφέρεται απλώς με την ονομασία «Δρόμος», ονομασία που δηλώνει τόσο την πράξη του αγώνος, όσο και τον χώρο στον οποίο τελούνταν. Η αφετηρία του «Δρόμου» πρέπει να βρισκόταν λίγο βορειότερα του Βωμού των Δώδεκα Θεών. Τέλος, αριστερά και δεξιά του «Δρόμου», μετά το βορειοδυτικό άκρο της Αγοράς, υπήρχαν στοές που εξυπηρετούσαν λειτουργικούς σκοπούς, σχετιζόμενους πιθανότατα με την προετοιμασία και εκτέλεση των λατρευτικών πράξεων των Παναθηναίων.

ΤΖΙΤΖΙΦΑ ΑΝΤΩΝΙΑ Α3