Στην κορυφή του λόφο του Αγοραίου Κολωνού, που  οριοθετεί την Αρχαία Αγορά των Αθηνών στη δυτική πλευρά, βρίσκεται ο ναός του Ηφαίστου, ευρύτερα γνωστός ως ΄΄Θησείο΄΄. Πρόκειται για έναν από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ναούς, γεγονός που οφείλεται εν μέρει και στη μετατροπή του σε χριστιανική εκκλησία. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, στον ναό λατρεύονταν από κοινού ο Ήφαιστος, προστάτης τον μεταλλουργών, και η Αθηνά Εργάνη, προστάτρια των κεραμέων και της οικοτεχνίας. Την ταύτιση του ναού ως  Ηφαιστείο  επιβεβαίωσε η ανασκαφική έρευνα με την αποκάλυψη εργαστηρίων μεταλλουργίας στην ευρύτερη περιοχή του λόφου, επισκιάζοντας, παλαιότερες απόψεις, που αναγνώρισαν ως λατρευόμενες  θεότητες το Θησέα, Ηρακλή ή τον Άρη.  Η οικοδόμηση του ναού πρέπει να πραγματοποιήθηκε ανάμεσα  στα έτη 460-420 π.Χ. από άγνωστο αρχιτέκτονα, στον οποίο, όμως, αποδίδονται και άλλοι ναοί στην Αττική, με παρόμοια κατασκευή.

 Ο ναός διέθετε πρόναο και οπισθόδομο, δίστηλους εν παράσταση. Εξωτερικά περιβάλλονταν από την περίσταση, μια δωρική κιονοστοιχία, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 13 στις μακρές. Ολόκληρο το οικοδόμημα, από την κρηπίδα έως και την οροφή, ήταν κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο, ενώ τα αρχιτεκτονικά γλυπτά που το κοσμούσαν ήταν από παριανό μάρμαρο. Στο εσωτερικό του σηκού υπήρχε δίτονη κιονοστοιχία σε σχήμα Π στο βάθος του υπήρχε βάθρο , επάνω στο οποίο στέκονταν τα ορειχάλκινα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς, έργα του γλύπτη Αλκαμένη, σύμφωνα με τον Παυσανία, τα οποία πρέπει να φιλοτεχνήθηκαν ανάμεσα στα έτη 421-415 π.Χ. Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο. Από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μετόπες, που κοσμούσαν την ανατολική πλευρά της περίστασης εξωτερικά και παριστάνουν τους εννέα άθλους του  Ηρακλή. Σε συνέχεια αυτών, στη βόρεια και στην νότια πλευρά, εικονίζονται από τέσσερις άθλοι του Θησέα, σκηνές από της όποιες προέκυψε η λαϊκή ονομασία  ΄΄Θησείο΄΄ για τον ναό . Η ζωοφόρος δεν διατρέχει τις τέσσερις πλευρές του σηκού, αλλά μόνο τον πρόναο και τον οπισθόδομο. Στον πρόναο παριστάνεται νικηφόρος αγώνας του Θησέα κατά των απαιτητών του θρόνου, των 50 υιών του Πάλλαντα, στον οποίο παρίστανται και η έξη θεοί του Ολύμπου. Στον οπισθόδομο στο πλάτος του σηκού, παριστάνεται η Κενταυρομαχία. Αξιόλογες γλυπτικές παραστάσεις κοσμούσαν, επίσης, και τα αετώματα του ναού. Στο δυτικό παριστανόταν η Κενταυρομαχία  και στον ανατολικό η υποδοχή του Ηρακλή στον Όλυμπο ή η γέννηση της Αθηνάς. Ορισμένα από τα γλυπτά αυτά αναγνωρίζονται σε αγάλματα που βρέθηκαν στην περιοχή του ναού, όπως το αποσπασματικά σωζόμενο σύμπλεγμα δυο γυναικείων μορφών, από τις οποίες η μία μεταφέρει στον ωμό της την άλλη, σαν να προσπαθεί να τη σώσει και ο κορμός μιας ενδεδυμένης γυναικείας μορφής με έντονο το στοιχείο της κίνησης, που θα μπορούσε  να είναι ένα από ακρωτήρια του ναού.

      Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους γύρο από τον ναό φυτεύτηκαν θάμνοι ή μικρά δένδρα σε παράλληλες σειρές, μέσα σε γλάστρες, οι οποίες βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές. Τον 7^ο αι. μ.Χ  ναός μετατράπηκε σε εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Ακόμα και λειτούργησε έτσι έως την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. Κατά τον 18^ο αιώνα μέσα στο κτήριο ενταφιάστηκαν πολλοί επιφανείς προτεστάντες, που πέθαναν στην Αθήνα, ενώ το 1834 πραγματοποιήθηκε η τελετή υποδοχής του  βασιλιά Όθωνα. Έκτοτε ο ναός λειτουργούσε ως αρχαιολογικό μουσείο, μέχρι την έναρξη των ανασκαφών της Αμερικανικής σχολής στην Αρχαία αγορά, το 1930.

Βιβλιογραφία:

• el.wikipedia.org
• odysseus.culture.gr

 ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΧΑΤΖΗΧΡΥΣΟΣ Α3