Στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών – στα βόρεια του ναού του Απόλλωνα – βρίσκονται τα ερείπια της Στοάς του Δία, η οποία χτίστηκε το 430-420 πΧ. αιώνα. Η κάτοψη του έχει το σχήμα Π της ελληνικής αλφαβήτου. Η πρόσοψη φέρει εξωτερική κιονοστοιχία  Δωρικού Ρυθμού και εσωτερικά κιονοστοιχία Ιωνικού Ρυθμού.

     Ο Δίας τιμήθηκε εδώ ως Θεός της Ελευθερίας. Τίτλος που του αποδόθηκε από την ελευθερία που κέρδισαν οι Έλληνες στην μάχη των Πλαταιών, όπου πέτυχαν την τελική νίκη επί των Περσών σε ελληνικό έδαφος. Μάλιστα, βωμός προς τιμήν του  Ελευθερίου Διός είχε στηθεί κοντά στο πεδίο της μάχης, ενώ θυσίες και εορτές (τα λεγόμενα «Ελευθέρια») προς τιμήν του θεού τελούνταν ακόμη στα χρόνια του Πλουτάρχου (περ. 120 μ.Χ.).

Το αρχικό σχέδιο της Στοάς προσαρμόστηκε για να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες ελληνικές πόλεις, όπως στην Θάσο, την Μεγαλούπολη, την Καλαβρία  και την Δήλο.

Κάτω από την Στοά έχουν βρεθεί υπολείμματα μιας αρχαϊκής κατασκευής (6^ου αιώνα π.Χ.), η οποία περιβάλλεται από μια ορθογώνια βάση κατάλληλη για άγαλμα. Στα ανατολικά υπάρχουν ίχνη από ότι απέμεινε από τον βωμό.

 Η Στοά του Ελευθερίου Διός καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480-479 π.Χ..

Από εκείνη την εποχή έως την ανακατασκευή της Στοάς,  η περιοχή καταλήφθηκε από διάφορους τεχνίτες, όπως τεχνίτες αγγειοπλαστικής και μεταλλουργίας.

Μπροστά από την νότια πτέρυγα της Στοάς βρέθηκε κατά τις εκσκαφές σχεδόν ολόκληρο το άγαλμα της Θεάς Νίκης, το οποίο φυλάσσεται στο Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς. Το βόρειο άκρο της Στοάς καταστράφηκε μερικώς το 1891 για να κατασκευαστεί η σιδηροδρομική γραμμή Κηφισιάς – Πειραιά.

Όπως συνέβη με την Ποικίλη Στοά και με άλλα κτίρια της Αγοράς (Βουλευτήριων) και εκτός αυτής (Ερέχθειο, Προπύλαια, Πρυτανείο, Πομπείον), σύμφωνα με την μαρτυρία του Παυσανία, έτσι και η Στοά του Ελευθερίου Διός ήταν εμπλουτισμένη με ζωγραφικές παραστάσεις που κοσμούσαν τους τοίχους της. Οι ζωγραφικές αυτές παραστάσεις περιλάμβαναν απεικονίσεις των δώδεκα Θεών του Oλύμπου, του Δήμου και της Δημοκρατίας, και της μάχης της Μαντινείας, έργο που φιλοτέχνησε ο Ευφράνορας. Παράλληλα, στο κτίριο είχαν αναρτηθεί οι ασπίδες εκείνων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία της πόλης, τις οποίες πήραν μαζί τους στην Ρώμη οι στρατιώτες του Σύλλα κατά την ρωμαϊκή επιδρομή στην Αθήνα το 86 π.Χ. 

Οι ζωγραφικές συνθέσεις αλλά και η ανάρτηση των ασπίδων στην Στοά μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Στοά επιτέλεσε και κοινωνικό ρόλο, λειτουργώντας ως χώρος ανεπίσημων συγκεντρώσεων για πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις.

Μάλιστα η Στοά ήταν ένας από τους πιο δημοφιλής χώρους περιπάτου και τόπος συνάντησης. Ο Σωκράτης συναντούσε εδώ συχνά τους φίλους του για να καθίσουν, να κουβεντιάσουν και να περπατήσουν.

 Το ότι σύχναζε εδώ ο Σωκράτης το καταλαβαίνουμε και από διάφορα χωρία του Πλάτωνος και του Ξενοφώντος τα οποία αναφέρουν, ότι ο Σωκράτης συναντούσε τους φίλους και τους μαθητές του, ενώ επίσης η Στοά φιλοξένησε πολλές φορές τον κυνικό φιλόσοφο Διογένη (ο ίδιος έλεγε ότι έχτισαν την στοά για να την έχει ως σπίτι του, και ίσως εδώ να βρισκόταν το πιθάρι μέσα στο οποίο διέτριβε). Κατά μία άποψη, αδιευκρίνιστη μέχρι σήμερα, η Στοά του Ελευθερίου Διός δεν αποκλείεται να αποτέλεσε και την έδρα του διοικητικού σώματος των έξι Θεσμοθετών· εντούτοις, δεν είναι

απαραίτητο να υποθέσει κανείς ενδεχόμενη δημόσια χρήση για ένα οικοδόμημα θρησκευτικού προσανατολισμού.

Στα πρώιμα Ρωμαϊκά χρόνια έγινε προσθήκη δύο δωματίων στο πίσω δυτικό τμήμα της Στοάς. Κάθε δωμάτιο είχε τον δικό του προθάλαμο, η πρόσβαση ήταν δυνατή από τον πίσω τοίχο της Στοάς. Τα δωμάτια ήταν στρωμένα με μάρμαρο και στο νότιο δωμάτιο υπήρχε μια βάση για άγαλμα. Ο Ναός ολοκληρώθηκε με την κατασκευή ενός μεγάλου βωμού μπροστά από την Στοά καλυμμένο με μάρμαρο. Σήμερα στο μέρος έχει απομείνει μόνο ένας λιθοσωρός.

Αυτή η προσθήκη εξυπηρετούσε πιθανόν τη χρήση των χώρων ως ναών για την άσκηση λατρείας αυτοκρατόρων συνδεδεμένων με τον Δία Ελευθέριο, όπως π.χ. ο Αύγουστος και ο Αδριανός, που έφεραν το ομώνυμο επίθετο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/
  Stoa_of_Zeus_Eleutherios.aspx
• http://project.athens-agora.gr
• ΄΄Η Aγορά της Αρχαίας Αθήνας΄΄, Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών
• Φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στις 24.03.2013

ΗΛΙΑΣ ΡΑΤΣΙΚΑΣ  Α3

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΤΣΑΣ Α3