Γενάρης

Το ρόδον της Ιεριχούς ή «ρόδον της Παναγίας».
Ροία η κοινή, η ροδιά.
Η ροδή, κοινώς η τριανταφυλλιά.

Γιορτάσαμε και φέτος τη γέννηση του Θεού ως Ανθρώπου μέσα στην ταπεινή του φάτνη, ακούγοντας παράλληλα για πλήθος νεκρών λόγω της πανδημίας ή λόγω των ναυαγίων των μεταναστών στο Αιγαίο. Βγαίνει, λοιπόν,  «ο Χρηστός,  άγιος και πνευματικός,» σ’ έναν κόσμο που δε βοηθά, όπως φαίνεται, στην πραγμάτωση του Ανθρώπου.  Γι” αυτό  και η στήλη μας θα προσπαθήσει να μας «καλοκαρδίσει» με λουλούδια, κείμενα και νότες που «κουβεντιάζουν» μεταξύ τους, κάνοντας πιο γιορτινό και ανθρώπινο τον κόσμο μας.

rodo1Πρώτο λουλούδι: το ρόδο της Ιεριχούς ή αλλιώς ρόδο της Παναγίας συντρόφευσε την Παναγία στο μοναχικό της ταξίδι από τα Ιεροσόλυμα στην Αίγυπτο κι εκείνη το ευλόγησε να είναι αθάνατο και να ανθίζει κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων. Πρόκειται πραγματικά για  ένα μοναδικό φυτό που έχει την ικανότητα να επιβιώνει ξεραμένο στην έρημο σαν μια καφέ μπάλα και  να πρασινίζει με ελάχιστο νερό. Στον Ακάθιστο Ύμνο η Παναγία γεννά τον Ιησού και είναι αυτός το ρόδον το αμάραντον.

        «Ρόδον το Αμάραντον, χαίρε, η μόνη βλαστήσασα
το μήλον το εύοσμον, χαίρε η τέξασα».


Το παραπάνω απόσπασμα μας οδηγεί στο 10ο άσμα από τα Πάθη του Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη. Ο ποιητής, ως έκφραση της συνείδησης του κόσμου και προφήτης που βλέπει και ξέρει τα παλιά και τα μελλούμενα, ζει μες στη σκληρότητα της ζωής των ανθρώπων, αλλά, φλεγόμενος  με το φως  της αγάπης και της αλήθειας, μάχεται το κακό με το Πάθος της δημιουργίας του, δηλαδή με το ποίημά του στο οποίο η Παναγία Μητέρα, το Ρόδο το Αμάραντο και η αγάπη ταυτίζονται. Ας ακούσουμε τον αξεπέραστο αυτό ύμνο, μελοποιημένο από τον Μ. Θεοδωράκη, να ερμηνεύεται ανεπανάληπτα από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και ας τον αφιερώσουμε σε όσους «οξειδώνονται μες στη νοτιά των ανθρώπων».

Τη γιορτή των Χριστουγέννων ακολουθούν η Πρωτοχρονιά, η πρωτομηνιά του Γενάρη και πολλά έθιμα των γιορτών του Δωδεκαημέρου που φτάνουν ως εμάς από την αρχαιότητα. Από κει μας έρχεται και η αντίληψη πως το ρόδι είναι σύμβολο καλοτυχίας και ευημερίας, γι’ αυτό το σπάμε την πρώτη μέρα του χρόνου και σκορπίζουμε τους σπόρους του. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία το ρόδι ήταν ο ιερός καρπός της Ήρας και συμβόλιζε τη γονιμότητα μέσα στον γάμο αλλά και τον ίδιο τον γάμο, γι’ αυτό και ο Άδης έδωσε σπόρους ροδιού στην Περσεφόνη, για να την κρατήσει κοντά του. Το ρόδι έγινε και σύμβολο του ερχομού της άνοιξης και της αναγέννησης της φύσης. Ξεχωριστή θέση είχε και στα Ελευσίνια μυστήρια που γίνονταν προς τιμή της Δήμητρας, της θεάς της γεωργίας. Ένα ρόδι έδινε ο ιερέας των μυστηρίων σε όσους μυούνταν στα μυστήρια και οι ιερείς σε όλη τη διάρκεια των μυστηρίων ήταν στεφανωμένοι με κλαδιά ροδιάς: οι χρόνοι και οι συμβολισμοί της γονιμότητας των ανθρώπων και της γονιμότητας της γης, οι κύκλοι της ζωής και του θανάτου μπλέκονται αξεδιάλυτα μεταξύ τους . Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα ιερής  μυστηριακής τρέλας διαβάζουμε την «Τρελή Ροδιά» του Οδυσσέα Ελύτη, ένα ποίημα γεμάτο ήχους και μουσική, σαν μια αρχαία γιορτή μέσα στη φύση.

rodo2Στη θέση του τραγουδιού λοιπόν αυτή τη φορά ένα ποίημα, μέσα στο οποίο όλα μπορεί να τα ακούσει κανείς στη διάρκεια του πρωινού της «Τρελής Ροδιάς»: τον αγέρα του Αιγαίου, τα γέλια και τα τραγούδια των κοριτσιών, το αεράκι ανάμεσα στις φυλλωσιές των δέντρων, τους κελαηδισμούς, τη θάλασσα, τα τζιτζίκια … όλα μαζί συντονισμένα από τη ροδιά και την ερωτική διάθεση του ποιητή διώχνουν μακριά το κακό .

Μπορείτε να ακούσετε μελοποιημένο το ποίημα από τους Χειμερινούς Κολυμβητές.

Μπορείτε να αποδώσετε με ζωγραφιές τον στίχο: «είναι η τρελή ροδιά που μάχεται τα σύννεφα του κόσμου;»

rodo3

Στο αριστούργημα  του Μ. Θεοδωράκη και του Π. Κοκκινόπουλου ο ποιητής περιμένει να επιστρέψει η «τετράκλωνη ροδιά» του, για να λάμψουν  ξανά το σπίτι και η αυλή του.


Προσπαθήστε να αποδώσετε την «χρυσαυγή» με τα εκρηκτικά χρώματα των δύο πρώτων στροφών στον χώρο μιας αυλής όπου δεσπόζει μια ανθισμένη ροδιά.

Και η συζήτηση μεταξύ των λουλουδιών και των στίχων μας πηγαίνει στη ροδή ή τη ρόδη, κοινώς στην τριανταφυλλιά, το πιο διαδεδομένο και αναγνωρίσιμο καλλωπιστικό φυτό, με τη μεθυστική μυρωδιά και τα πανέμορφα χρώματα των λουλουδιών του. Και πάνω, λοιπόν, σε μια τριανταφυλλιά χτίζει η πέρδικα φωλιά, στο δημοτικό τραγούδι που έρχεται από τη Μακεδονία. Η πανέμορφη και συγκινητική αφήγηση και ο γρήγορος ρυθμός ξεσηκώνουν  τους νεαρούς στο βίντεο από το μαθητικό φεστιβάλ. Η ερμηνεία και η εκτέλεση από το μαθητικό συγκρότημα Γης Μαδιάμ.

rodo4 rodo5

 

4 Σχόλια

  1. https://www.tsemperlidou.gr/wp-content/uploads/2015/03/EMPNEYSH-VASO-FATOYROY-5-DIASHMOI-PINAKES-POY-EXYMNOYN-TA-LOYLOYDIA-5.jpg

      Τίτλος έργου: Roses (Τριαντάφυλλα)

    Ζωγράφος: Henri Fantin-Latour

    Χρονολογία: 1894

    Ο Henri Fantin-Latour ήταν πραγματικά ο ζωγράφος που εξυμνούσε την ομορφιά των ρόδων με κάθε του πινελιά. Δεν κουράστηκε να αναπαράγει τη χάρη των διαφορετικών τριαντάφυλλων στους καμβάδες του ούτε στιγμή. Τα λουλούδια μοιάζουν με αληθινά, σχεδόν νομίζει κανείς πως μυρίζει το άρωμά τους, για αυτό και ο Fantin δεν προλάβαινε να τελειώσει έναν πίνακα πριν τον πουλήσει, κυρίως στο αγγλικό κοινό.

Υποβολή απάντησης