ΦΥΤΟ ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ, Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ
Ακούστε το τραγούδι «Στην κοιλάδα των Τεμπών» του Θανάση Παπακωνσταντίνου.
Ο Σεπτέμβριος είναι στενά συνδεδεμένος με το άνοιγμα των σχολείων. Γι’ αυτό το λουλούδι αυτού του μήνα θα είναι τα πλατάνια της σχολικής μας αυλής. Πρόκειται για μεγάλα δέντρα που αγαπούν τον ήλιο και το νερό. Με τα πλατιά τους φύλλα δημιουργούν πυκνή σκιά, γι’ αυτό θα τα βρούμε σε χώρους όπως οι πηγές και οι πλατείες, όπου συνήθως συγκεντρώνονταν οι άνθρωποι. Στην παράδοση, λοιπόν, των δημοτικών μας τραγουδιών ο πλάτανος ακούει τα μυστικά των ανθρώπων, συμπάσχει με τα βάσανά τους, χαίρεται με τα παιδιά που παίζουν στις ρίζες του και μεγαλώνοντας γίνεται ο σοφός γερο-πλάτανος. Σύγχρονοι δημιουργοί, επηρεασμένοι από την παράδοση, το μέγεθος και το βαθύ ρίζωμα του πλάτανου, του αφιερώνουν τους στίχους και τις μουσικές τους. Στο τραγούδι του Θανάση Παπακωνσταντίνου, ο πλάτανος της κοιλάδας των Τεμπών παραμένει γέρος και «παράφορος» μέσα στη μοναξιά του και στη νοσταλγία του για τα ξενιτεμένα του παιδιά. Στο τραγούδι του Σταύρου Σιόλα ακούμε τη συζήτηση του ποιητή με τον γέρο πλάτανο, η οποία κλείνει με την ευχή του ανθρώπου «Στον καιρό να αρμένιζα και στη γη να ρίζωνα», όπως ακριβώς το δέντρο. Λύτρωση στην ανάγκη και των δύο για αγάπη και ουρανό προσφέρει το νερό του ποταμού που κυλάει παραδίπλα. (Τα πλατάνια στο βίντεο είναι τα δέντρα της αυλής μας).
Για να ξεκινήσουμε, παιδιά, τη συζήτηση, γράψτε ποιες ομοιότητες εντοπίζετε ανάμεσα στον πλάτανο του ενός και του άλλου τραγουδιού. Μπορείτε, φυσικά, να γράψετε εδώ στα σχόλια και οτιδήποτε άλλο σκέφτεστε.
Ο πλάτανος
Ο θεριεμένος πλάτανος βαρδιάτορας
την ίσκιωνε την εκκλησιά·
λαός πουλιά φωλιάζανε στα χέρια του
και τρελοπαίζαν κάτου από τον ίσκιο του
5
λαός παιδιά.
Ήρθαν οι καλογέροι· του κρεμάσανε
λογού καμπάνα στο λαιμό·
κι αλλαξοπίστησε άθελα κι ο πλάτανος
κι ο Χριστιανός τον πήρε και τον έκαμε
10
καμπαναριό.
Και των Ελλήνων οι θεοί και οι ήρωες,
τώρα δαιμόνοι και στοιχειά,
θυμώσανε κι ανάψαν· ξαπολύσανε
με τους ανέμους, με τ’ αστραποπέλεκα,
15
την τρικυμιά.
Κι ο πλάτανος χτυπήθηκε, σωριάστηκε
και βρόντηξε στη γη, νεκρός,
και τα πουλιά και τα παιδιά τον κλάψανε·
το κουφάρι του πήρε, το ’καψε άκαρδος
20
ο Χριστιανός.
Οι καιροί αλλάζουν, αλλά ο πλάτανος παραμένει σταθερό σημείο αναφοράς όλων των εποχών. Πολύ ωραία και παράξενη ιστορία! Ποιο να είναι άραγε το μύνημα του ποιητή; Μπορείτε, πάντως, να ζωγραφίσετε τον πλάτανο της πρώτης στροφής, μια ζωγραφιά που θα έχει ως λεζάντα το
«Ο πλάτανος
Ο θεριεμένος πλάτανος βαρδιάτορας
την ίσκιωνε την εκκλησιά·
λαός πουλιά φωλιάζανε στα χέρια του
και τρελοπαίζαν κάτου από τον ίσκιο του
λαός παιδιά.»
Αναζητήστε και τη σημασία της λέξης βαρδιάτορας.