Όλοι μας,ή τουλάχιστον οι περισσότεροι από εμάς,έχουμε βιώσει την εμπειρία της αίσθησης,ότι αυτό που μας συμβαίνει το έχουμε ζήσει ξανά στο παρελθόν. Η κατάσταση αυτή δεν είναι ένας καινούριος,σύγχρονος όρος. Υπάρχουν αναφορές σε παρόμοιες περιπτώσεις και στη λογοτεχνία του παρελθόντος,γεγονός που αποδεικνύει ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι νέο. Η αίσθηση αυτή περιγράφεται στην ελληνική γλώσσα με τον όρο προμνησία,αν και συχνότερα χρησιμοποιείται ο γαλλικός όρος “déjà vu”,που σημαίνει “ήδη ηδωμένο”. Τι ακριβώς είναι,όμως,το “déjà vu”;

Το φαινόμενο έχει ερευνηθεί εκτεταμένα τα τελευταία χρόνια από ψυχολογική και νευροφυσιολογική σκοπιά. Η εξήγηση που δίνεται είναι ότι πιθανότατα πρόκειται για μία ανωμαλία της μνήμης. Συγκεκριμένα,ο εγκέφαλος εσφαλμένα «πιστεύει» ότι έχει καταγεγραμμένη μία εμπειρία,ενώ,στην πραγματικότητα,δεν την έχει. Η εξήγηση αυτή στηρίζεται από το γεγονός ότι,μπορεί μεν το άτομο να πιστεύει ότι η εμπειρία του έχει ξανασυμβεί, αλλά δεν είναι σε θέση να ανακαλέσει τη χρονική στιγμή ή τις συνθήκες. Η προμνησία έχει ακόμα συσχετιστεί με μη επιστημονικά αποδεδειγμένα φαινόμενα,όπως η μετενσάρκωση ή η εξωαισθητηριακή αντίληψη. Στην πρώτη περίπτωση, η αίσθηση της ανάμνησης που έχει το άτομο αποδίδεται στο ότι είχε μία παρόμοια εμπειρία σε προηγούμενη ζωή του. Στη δεύτερη περίπτωση, η εξήγηση που δίνεται είναι ότι το άτομο είχε “προφητέψει” την εμπειρία που βιώνει, μέσω π.χ. ενός ονείρου.Τέλος,οι εξηγήσεις,οι οποίες αναφέρονται στην οπτική καθυστέρηση ή στην συσχέτιση της προμνησίας με διαταραχές,όπως η σχιζοφρένεια και η επιληψία,έχουν απορριφθεί. Αυτό οφείλεται στο ότι εμπειρίες “déjà vu” καταγράφηκαν και από τυφλούς ανθρώπους,ενώ είναι και αρκετά συνηθισμένες και καθημερινές σε πολλά υγιή άτομα.

Επιπλέον,η προμνησία έχει και διάφορα είδη. Αυτά είναι το:»déjà vécu»,που σημαίνει «αυτό το έχω ξαναδεί» και είναι η πιο συνηθισμένη μορφή προμνησίας. Στη συνέχεια είναι το «déjà senti»,που σημαίνει “αυτό το έχω ξανανιώσει” και είναι αποκλειστικά συναισθηματική κατάσταση. Και τρίτο είναι το «déjà visité»,που η σημασία του είναι “αυτό το έχω ξανά επισκεφθεί”. Αυτή είναι η μόνη αίσθηση η οποία έχει συγκεκριμένες χωρικές και γεωγραφικές διαστάσεις,σε αντίθεση με το «déjà vécu» και το «déjà senti»,τα οποία είναι κυρίως,ή και αποκλειστικά,συναισθήματα.

Αυτή είναι,επομένως,η ολοκληρωμένη εξήγηση της προμνησίας,ή αλλιώς,του “déjà vu”. Το μόνο σίγουρο για το συγκεκριμένο φαινόμενο πάντως,είναι πως όταν μας συμβαίνει,δεν το έχουμε ξαναβιώσει στο παρελθόν και πως,μάλλον,δεν είμαστε προφήτες ή μετενσαρκωμένοι. Έτσι,την επόμενη φορά που θα μας συμβεί κάτι τέτοιο,θα γνωρίζουμε πως η αίσθηση αυτή του “παράξενου” που μας περιβάλλει αποδίδεται σε “όνειρο” και πως δεν αποτελεί τίποτα ανησυχητκό ή μεταφυσικό,όσο ενδιαφέρον και αν μας φαίνεται πως είναι.