Μουσικογραφίες

  Τον Ιανουαρίου του 532 μ.Χ. σημειώθηκε μια από τις πιο αιματηρές και πιο βίαιες εξεγέρσεις στο Βυζάντιο την περίοδο που εξουσίαζε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α’, η οποία ονομάστηκε «Στάση του Νίκα». Πρωταγωνιστές αυτής της εξέγερσης ήταν οι δήμοι των «Πρασίνων» και των «Βενετών». Ήταν οργανώσεις φιλάθλων με λαϊκή καταγωγή. Αρκετοί ιστορικοί και αρκετές πηγές δηλώνουν πως ήταν κάτι ανάμεσα σε οπαδοί και πολιτικά σώματα, καθώς είχαν πολιτική εξουσία και προσπαθούσαν να επηρεάζουν στις αποφάσεις. Αν και κράτησε μόλις οκτώ ημέρες έγινε αφορμή για να διατυπωθεί σε διάφορα κείμενα συγγραφέων.

Την εντεκάτη Ιανουαρίου, ημέρα Κυριακή σημειώθηκαν οι πρώτες συγκρούσεις στον Ιππόδρομο κατά την διάρκεια ενός αγώνα αρματοδρομιών. Ο αυτοκράτορας βρισκόταν στο θεωρείο του και παρακολουθούσε των αγώνα όταν ξεκίνησαν οι εντάσεις. Οι Πράσινοι, με βάση της ιστορικές πηγές που έχουμε¹, έδειξαν τα παράπονά τους και τη δυσανασχέτησή τους στον Ιουστινιανό για την πίεση που δέχονταν και την κακή μεταχείριση. Έτσι ξεκίνησε μια λογομαχία μεταξύ του Ιουστινιανού και των Πρασίνων οι οποίοι εκτός από τις δυσανασχετήσεις τους πρόσβαλλαν τον αυτοκράτορα λέγοντάς του πως κάποιοι δολοφόνοι από την τάξη των Βενετών, την οποία και υποκινούσε κατά των Πρασίνων, δεν τιμωρήθηκαν ποτέ. Με αυτά τα λόγια, ο Ιουστινιανός πρόσβαλε με ύβρεις τους Πρασίνους. Αυτή η λογομαχία συνεχίστηκε και από το μέρος των Βενετών προκαλώντας μεγαλύτερη αναταραχή στον Ιππόδρομο. Ο αυτοκράτορας αποσύρθηκε στο παλάτι του και έδωσε εντολή να συλλάβουν αυτούς που προκάλεσαν την ταραχή. Έτσι οι αξιωματικοί του συνέλαβαν αρχηγούς και των Πρασίνων και λιγότερους των Βενετών, συνολικά επτά άτομα.Με αυτήν τηνκίνηση ο Ιουστινιανός ήθελε να δείξει πως είναι δίκαιος και συμπεριφέρεται το ίδιο και στις δύο τάξεις. Δυστυχώς όμως αυτό έφερε ένα νέο κύμα συγκρούσεων καθώς οι δήμοι ενώθηκαν.

Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν σε θάνατο, κάποιοι με αποκεφαλισμό και άλλοι με απαγχονισμό. Προτού τους εκτελέσουν, τους περιφέρανε γύρω στην πόλη ώστε να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους της. Κατά την διάρκεια των εκτελέσεων με απαγχονισμό, δύο από τους τρεις κρατούμενους, ένας από τους Πράσινους και ένας από τους Βενετούς,σώθηκαν καθώς και οι δύο αγχόνες σπάσανε. Ο κόσμος που παρακολουθούσε με τρόμο και φρίκη αυτό το θέαμα ταράχθηκε και θεώρησε αυτό το συμβάν ως σημάδι της Θείας Πρόνοιας. Έτσι το πλήθος άρχισε να φωνάζει να ελευθερωθούν και να μην θανατωθούν οι συλληφθέντες.

Μοναχοί από την μονή του Αγίου Κόνωνος, καθώς άκουσαν την οχλοβοή, βοήθησαν τους δύο θανατοποινιτέςνα απομακρυνθούν από το σημείο αυτό και τους μετέφεραν στην εκκλησία του Αγίου Λαυρεντίου. Επειδή όμως ο έπαρχος ήθελε να οδηγήσει τους παραβάτες στην δικαιοσύνη, πρόσταξε τους στρατιώτες του να πολεμήσουν αυτή την εξέγερση. Οι δύο τάξεις επέμεναν ακόμη πιο έντονα την ασυλία των δύοκαταδικασθέντων με αποτέλεσμα να συμμαχήσουν. Έτσι δόθηκε το σύνθημα «Νίκα» το οποίο επινοήθηκε για να μην επιτραπεί και να μην γίνει η διείσδυση κατασκόπων στην συμμαχία.

Την δέκατη τρίτη Ιανουαρίου οργανώθηκαν ξανά αρματοδρομίες στον Ιππόδρομο με την παρουσία του αυτοκράτορα. Τώρα πια η ένταση ήταν πολύ περισσότερη. Οι δύο τάξεις ανακοίνωσαν ανοιχτά την συμμαχία τους και ζήτησαν από τον Ιουστινιανό να μην θανατωθούν οι δύο καταδικασθέντες. Όμως δεν έδωσε σημασία στα λεγόμενά τους. Έτσι την νύχτα εκείνης της ημέρας, το οργισμένο πλήθος ξεχύθηκε στους δρόμους της πρωτεύουσας προκαλώντας το απόλυτο χάος. Ξεκινώντας από τον Ιππόδρομο άρχισαν να πυρπολούν τα σπίτια και τα κτίσματα. Ελευθέρωσαν τους φυλακισμένους από τις φυλακές, ξυλοκόπησαν όσους στρατιώτες βρέθηκαν στον δρόμο τους και πυρπόλησαν το αρχείο στο οποίο φυλάσσονταν οι καταστάσεις των φορολογούμενων.

Η εξέγερση είχε ξεκινήσει να βγαίνει εκτός ελέγχου όταν η πυρκαγιά έφτασε και κατέκαψε το κτήριο της Συγκλήτου, την μπρούτζινη πύλη του αυτοκρατορικού παλατιού, τον ναό της Αγίας Σοφίας και μια κοντινή εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Η φωτιά εξαπλώθηκε και στο βόρειο έδαφος της πρωτεύουσας. Φοβισμένοι οι κάτοικοι της πρωτεύουσας που δεν πήρανε μέρος στην εξέγερση, κατέφυγαν στην ακτή του Βοσπόρου.

Παρακολουθώντας τα γεγονότα, ο Ιουστινιανός θέλησε να μιλήσει με τους αρχηγούς των δύο τάξεων για την εξομάλυνση της κατάστασης, αλλά τα αιτήματα των Πρασίνων και των Βένετων ήταν αρκετά δύσκολα και ριζοσπαστικά. Ζητήθηκε η απόσυρση πολλών αξιωματούχων υψηλού βαθμού, την αντικατάσταση του Ιωάννη Καπαδόκη, του Τριβωνιανούκαι του έπαρχου Ευδαίμονος. Παρόλου που τα αιτήματα ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθούν, ο αυτοκράτορας ταικανοποίησε καθώς δεν ήθελε να συνεχιστεί αυτή η εξέγερση.

Ο Ιουστινιανός θέλησε να σταματήσει την εξέγερση με την βία καθώς παρατηρούσε πως ήταν η μοναδική λύση. Αν και με μόνο τρις χιλιάδες Γότθους μισθοφόρους, ο Ιουστινιανός έδωσε εντολή να αρχίσουν οι μάχες. Το ιερατείο της πόλης, καταλαβαίνοντας τι πρόκειται να ακολουθήσει, προσπαθούσαν να σταματήσουν την σφαγή μεταφέροντας εικόνες και κώδικες μεταξύ των στασιαστών. Δυστυχώς, η σκληρότητα και η βιαιότητα της στάσης αυτής δεν άφησε ατιμώρητους ούτε τους ιερείς, ούτε τους στασιαστές. Ο θάνατος πολλών ιερέων έγινε ορμητήριο για τους στασιαστές να συνεχίσουν ακόμη πιο έντονα την εξέγερση ώσπου να επιτευχθεί ο στόχος τους. Ακόμη και οι γυναίκες βοηθούσαν το πλήθος από τα μπαλκόνια και τις στέγες των σπιτιών τους, πετώντας πέτρες στους στρατιώτες με αποτέλεσμα να τους αναγκάσουν να καταφύγουν πίσω στο παλάτι.

Την επομένη ημέρα, παρατηρήθηκε μια νέα εξέγερση του όχλου ζητώντας νέο αυτοκράτορα. Ήθελαν στον θρόνο τον Υπάτιο, τον ανιψιό του Αναστασίου Α’, ο οποίος με τον αδερφό του Πομπήιο είχαν καταφύγει και εκείνοι στο παλάτι. Έτσι το πλήθος στράφηκε στον Πρόβο. Κατευθύνθηκαν προς το σπίτι του φωνάζοντας το όνομά του. Φοβισμένος ο Πρόβος κρύφτηκε. Οι στασιαστές νευριασμένοι, κατέκαψαν το σπίτι του.

Ο αυτοκράτορας, φοβούμενος πως στο παλάτι βρίσκονταν πιθανοί δολοφόνοι, δίνει πρόσταγμα να εγκαταλείψουν το ανάκτορο. Ακόμη και τα αδέρφια Υπάτιος και Πόμπηιοςοι οποίοι και έγιναν αρχηγοί των στασιαστών.

Την Κυριακή, 18 Ιανουαρίου του 532 μ.Χ.ο αυτοκράτορας προσπάθησε για ακόμη μια φορά να μιλήσει στις δύο τάξεις. Ακόμη εμφανίστηκε στο θεωρείο του στον Ιππόδρομο και ορκίστηκε στο Ευαγγέλιο ειρήνη. «Μὰτὴν δύναμιν ταύτην, συγχωρῶὑμῖντὸπταῖσματοῦτοκαὶοὐ κελεύω τινὰἐξὑμῶνσυσχεθῆναι, ἀλλ’ ἡσυχάσατε· οὐδὲνγὰρ παρ’ ὑμᾶς, ἀλλὰ παρ’ ἐμέ. αἱγὰρἐμαὶἁμαρτίαιἐποίησάν με μὴπαρασχεῖνὑμῖνπερὶὧνᾐτήσατέ με ἐντῷ Ἱππικῷ»²Δυστυχώς όμως κανένας δεν πίστεψε τα λόγια του. Το πλήθος ξεκίνησε να υβρίζει και εκείνον και την αυτοκράτειρα Θεοδώρα με αποτέλεσμα να καταφύγει πίσω στο παλάτι. Στέψανε ως νέο αυτοκράτορα τον Υπάτιοτον οποίο σύμφωνα με τα έθιμα, τον τοποθέτησαν πάνω σε μια ασπίδα και τον μετέφεραν στον Ιππόδρομο, στο αυτοκρατορικό θεωρείο.Τώρα που τα πράγματα βαίνανε καλώς για τους στασιαστές, έπρεπε να σκεφτούν την επόμενη κίνησή τους. Πολλοί λέγανε για επίθεση κατά του παλατιού ενώ άλλοι πιστεύανε πως ο Ιουστινιανός θα έφευγε μόνος του.

Από την πλευρά του παλατιού, ο Ιουστινιανός θεώρησε πως έπρεπε να τραπεί σε φυγή καθώς πλησίαζε το τέλος του. Τον περίμεναν πλοία εξοπλισμένα και φορτωμένα με το αυτοκρατορικό ταμείο και πολλά πολύτιμα αντικείμενα του παλατιού. Όμως, σε αυτήν την κρίσιμη ώρα, φάνηκε η ψυχραιμία της αυτοκράτειρας. Η Θεοδώρα στο συμβούλιο που έγινε αναφώνησε με τόλμη πως καλύτερος είναι ο θάνατος παρά η απώλεια της αυτοκρατορικής εξουσίας:«ὡςκαλὸνἐντάφιον ἡ βασιλεία ἐστί»³. Ο ευνούχος Ναρσής, εξαγόρασε ορισμένους αρχηγούς της στάσης και προκάλεσε τεράστιες ταραχές στο εσωτερικό των στασιαστών. Τότε ο Ιουστινιανός έδωσε εντολή στον Βελισάριο και στους στρατιώτες του να καταπνίξουν την στάση. Έτσι και έγινα. Οι στρατιώτες του Βελισάριου προκάλεσαν χάος με τα βέλη τους στο πλήθος το οποίο δεν μπορούσε να διαφύγει εξαιτίας του στενόχωρου Ιπποδρόμου. Ύστερα ξεκίνησε η σφαγή η οποία αποφέρει, με τις ιστορικές πηγές που έχουμε, τριάντα πέντε χιλιάδεςνεκρούς.Οι αρχηγοί Υπάτιος και Πομπήιος οδηγήθηκαν ενώπιον του αυτοκράτορα. Παρά τις δικαιολογίες που δίναν στον αυτοκράτορα, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Το πρωί της επομένης εκτελέστηκαν και οι δύο και τα σώματά τους πετάχτηκαν στην θάλασσα. Για όσους στασιαστές κατάφεραν να διαφύγουν, τους περίμεναν μεγάλες τιμωρίες και σκληρά βασανιστήρια.

Μετά από αυτή την εξέγερση, ο αυτοκράτορας θέλησε να ξεχαστεί αυτό το γεγονός. Οπότε από τις πρώτες του επιμέλειες ήταν η ανοικοδόμηση της Αγίας Σοφίας η οποία είχε κατακαεί από την πυρκαγιά. Όταν ανακαινίστηκε ο ναός και έγιναν τα εγκαίνια οργάνωσε γιορτή για τον λαό της Πόλης. Βλέποντας τα κατορθώματά του ο Ιουστινιανός αναφώνησε: «Δόξα τῷΘεῷ, τῷκαταξιώσαντί με τοιοῦτονἔργονἐπιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!»⁴.

Λουκάς Παπαδόδημας      Δ’1 Λυκείου

Μουσικό Σχολείο Πειραιά

Πηγές

Ανακτήθηκε από http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=12494 / 23 Απριλίου, 16:37

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%B1

Σημειώσεις τέλους

1. Θεοφάνης, Χρονογραφία, de Boor, C. (επιμ.), TheophanisChronographia (Leipzig 1883), σελ. 181-184· Πασχάλιον Χρονικόν, Dindorf, L. (ed.), ChroniconPaschale I (CSHB, Bonn 1832), σελ. 620.
2. Πασχάλιον Χρονικόν, Dindorf, L. (επιμ.), ChroniconPaschale I (CSHB, Bonn 1832), σελ. 623-624.
3. Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων 1, Haury, J. – Wirth, P. (επιμ.), ProcopiiCaesariensisoperaomnia 1 (Leipzig 1962), σελ. 130.
4. Ο βιβλικός βασιλιάς των Εβραίων Σολομών (973-933 π.Χ.) ανήγειρε σειρά μεγαλοπρεπών οικοδομημάτων, μεταξύ των οποίων ιδιαίτερα φημισμένος ήταν ο φερώνυμος ναός του.