Η Επανάσταση του ’21 στη Μακεδονία – Η δράση του Αγγελή Γάτσου

Της Μαρίας Φάφκα, μαθήτριας της Γ” τάξης

Συνηθίζουμε να ταυτίζουμε την 25η Μαρτίου, επέτειο της ενάρξεως του απελευθερωτικού αγώνα, με τη Νότια Ελλάδα, ως αποκλειστικότητα του Μοριά και της Ρούμελης. Όμως η αλήθεια γι’ αυτόν τον αγώνα έχει πολύ ευρύτερες διαστάσεις και γεωγραφικά και ιστορικά. Η Μακεδονία όχι μόνον αμέτοχη σ’ αυτόν τον αγώνα δεν ήταν, αλλά πρωτοστάτησε σε ηρωικές εξεγέρσεις, όπως ήταν τα κινήματα της Χαλκιδικής και των περιοχών του Ολύμπου και του Βερμίου, με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της ηρωικής Νάουσας.

a321a
Οπλαρχηγοί, Κλέφτες και Αρματολοί από τις πιο πάνω περιοχές, όπως ο Καρατάσος από την Βέροια, ο Αγγελής Γάτσος από τους Σαρακηνούς της Έδεσσας, ο Ζαφειράκης από τη Νάουσα, ο Κασομούλης από την Σιάτιστα κι ο Εμμανουήλ Παπάς από τις Σέρρες, έδωσαν τα πάντα στους αγώνες αυτούς κι όταν τα κινήματα στη Μακεδονία απέτυχαν η πνίγηκαν στο αίμα, κατέβηκαν στη Νότια Ελλάδα και συνέχισαν να αγωνίζονται με όλες τους τις δυνάμεις, πλάι στους υπόλοιπους Έλληνες αδελφούς.

427px-Aggelis_GatsosΟ Αγγελής Γάτσος (1771-1839) έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της επανάστασης, πολεμώντας στη Μακεδονία, στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Κατάγονταν από φτωχή οικογένεια των Σαρακηνών. Ο πατέρας του λέγονταν Δημήτριος (Μήτρος) και είχε τρεις γιους: τον Αγγελή, τον Πέτρο και έναν μικρότερο, και μία κόρη την Πέρση. Ο Αγγελής για βιοποριστικούς λόγους εγκατέλειψε τη γενέτειρά του σε ηλικία 16 ετών (το 1787) και μετέβη στο Πόζαρ (Λουτράκι) της κοιλάδας της Αλμωπίας. Εκεί, διατέλεσε φύλακας σε κοπάδια βουβαλιών του προύχοντα Ντουρνταβάκη. Όταν έμαθε ότι ο μπέης της περιοχής επρόκειτο να επισκεφτεί τον Ντουρνταβάκη με εχθρικούς σκοπούς, αποφάσισε να τον εξοντώσει, όπως και έκανε. Στη συνέχεια προμηθεύτηκε οπλισμό και διέφυγε μέσω του γειτονικού Τεχόβου (Καρυδιάς) στο Βέρμιο, όπου ακολούθησε κλέφτικη δράση. Με την διαρκή παρουσία του στην περιοχή του Βερμίου, προστάτευε τον καζά των Βοδενών, από τις συνεχείς καταδυναστεύσεις των πασάδων γειτονικών τουρκικών κέντρων και από τις ληστρικές επιθέσεις ατάκτων τουρκαλβανών και μπουλουκμπασήδων του Αλή Πασά. Ήταν οξύς και ορμητικός στους αγώνες, προικισμένος με χαρίσματα αθλητή, προσέλκυε με τον χαρακτήρα του την αγάπη και την εκτίμηση όλων. Μυήθηκε από νωρίς στη Φιλική Εταιρεία, όπως και άλλοι Εδεσσαίοι: ο Παναγιώτης Ναούμ και οι δύο αδελφοί Νεδέλκου.  Τελικά εγκατέστησε την έδρα του στο Περισώρι της Νάουσας.  Η οικογένειά του αποτελούνταν από τη σύζυγό του Πρώια (ήταν χήρα από τους Σαρακηνούς την οποία νυμφεύτηκε ο Αγγελής Γάτσος), τις πέντε κόρες του, το γιο του Νικόλαο και τον υιοθετημένο γιο του Δημήτριο.

17389337

Σε ηλικία 20 ετών, κατατάσσεται στο κλέφτικο σώμα του Αναστάσιου Καρατάσου που δρούσε στο Βέρμιο. Οι Οθωμανοί τον επικηρύσσουν και αιχμαλωτίζουν τη γυναίκα του, που καταλήγει να πωλείται ως σκλάβα στη Θεσσαλονίκη. Λίγο πριν από την εξέγερση της Νάουσας (αρχές Φεβρουαρίου του 1822) ο Αγγελής Γάτσος μετέφερε την οικογένειά του στη Νάουσα για λόγους ασφαλείας. Ο Αγγελής Γάτσος συμμετείχε στα γεγονότα της Νάουσας με τους Αναστάσιο Καρατάσο, και τον Γεώργιο Συρόπουλο. Προσπάθησε να καταλάβει τη Βέροια, επικεφαλής αποσπάσματος, με υπαρχηγούς τους Δημήτριο Σιουγκάρα και Λάζαρο Ραμαντάνη αλλά μετά την ισχυρή στρατιωτική επέμβαση των Οθωμανών, οι επιχειρήσεις απέτυχαν πλήρως, με αποκορύφωμα την καταστροφή της Νάουσας. Κατά την είσοδο του Οθωμανικού στρατού στη Νάουσα, αιχμαλωτίστηκε ο γιος του, Νικόλαος, η σύζυγός του και οι κόρες του. Η σύζυγός του μάλιστα, έγκυος ούσα, γέννησε στις φυλακές. Στη συνέχεια η οικογένειά του μεταφέρθηκε στις φυλακές της Γιάφας. Μετά την αποτυχία, ο Γάτσος ακολούθησε, ως υπαρχηγός, το σώμα του Καρατάσου στην περιοχή Ασπροποτάμου της Θεσσαλίας. ceb1ceb3ceb3-ceb3ceb1cf84cf83cebfcf83

Στις μάχες που διεξήχθησαν, σκοτώθηκε ο αδερφός του Πέτρος, στην Πλάκα Πραμάντων, την 30η Ιουλίου του 1822. Ως υπαρχηγός του Καρατάσου πολέμησε στη μάχη του Πέτα ένα μήνα μετά (τον Αύγουστο του 1822) και κατόπιν, επικεφαλής 100 Μακεδόνων, πολέμησε στη μάχη των Δερβενακίων υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ο υπασπιστής του Θ. Κολοκοτρώνη, Φ. Χρυσανθακόπουλος ανέφερε μετά τη μάχη «Ο περίφημος καπετάνιος Γάτσος, ων εις τα όπλα εκ γενετής και σύ­ντροφος αχώριστος του Ολύμπου και οι στρατιώτες του Μακεδόνες επολέμησαν εις τα Βασιλικά και τα Δερβενάκια γενναίως και οι Πελοποννήσιοι ευχαριστήθηκαν πολύ, διότι είδον άνδρας έχοντας ζήλον και εθνισμόν μέγαν».

275px-Angel_GacoΤο 1823 συμμετέχει στις επιχειρήσεις της Σκιάθου και του Ευρίπου με τους Αν. Καρατάσο και Διαμαντή Νικολάου. Το ίδιο έτος πολέμησε στην Πελοπόννησο με τους Αν. Καρατάσο, Χατζηχρήστο και Κοντογιάννη, προτάσσοντας άμυνα στον Αιγυπτιακό στρατό. Το 1826 συγκρότησε δικό του σώμα με τους Κ. Δουμπιώτη και Κωνσταντίνο Μπίνο, στον Εύριπο. Το ίδιο έτος, επικεφαλής σώματος 500 ανδρών έδωσε σφοδρές μάχες στην περιοχή της Αταλάντης με τις Οθωμανικές δυνάμεις. Το 1827 συμμετείχε στην επιχείρηση κατάληψης του Τρικερίου υπό τον Καρατάσο, μαζί με τους Μπίνο, Μήτρο Λιακόπουλο, Αποστολάρα Βασιλείου (από το Γομάτι Χαλκιδικής) και Γεώργιο Βελέντζα (από τον Αλμυρό).

Το 1830, με τη βοήθεια της ελληνικής κυβέρνησης, κατόρθωσε να απελευθερώσει το γιο του, Νικόλαο, ο οποίος στάλθηκε τελικά από τον Όθωνα, στο Μόναχο για στρατιωτική εκπαίδευση. Ο Αγγελής Γάτσος πολέμησε επίσης στο Κομπότι, στην  Ύδρα, στο Μεσολόγγι και στην Ακρόπολη. Διακρίθηκε στην Καλαμάτα, όπου το σώμα των Μακεδόνων πέτυχε την πρώτη νίκη των Ελλήνων κατά του Ιμπραήμ. Σ’ όλη του την ζωή υπήρξε αγωνιστής τίμιος, αγνός και ανιδιοτελής. Δεν επεδίωξε ποτέ του οφέλη προσωπικά και αξιώματα. Στάθηκε μακριά απ’ τις μικρότητες και τις μηχανορραφίες που συνάντησε σε πολιτικούς και στρατιωτικούς στη Νότια Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε στην Αταλάντη, μαζί με πολλούς άλλους Μακεδόνες πρόσφυγες, σε ιδιαίτερο οικισμό που ονόμασαν «Νέα Πέλλα» (έτσι ονομάζεται μέχρι σήμερα). Του απονεμήθηκε ο βαθμός του συνταγματάρχη της  Φάλαγγος, με μια πενιχρότατη σύνταξη και πέθανε στην Αταλάντη, πάμπτωχος και παραμελημένος, το 1839.

DSC01447

 

Πηγές:

Παπαλαζάρου Ἰωάννης: «Αγγελής Γάτσος – Ένας γενναίος Μακεδόνας αγωνιστής στην Εθνεγερσία του 1821″.

http://el.wikipedia.org/

Σχολιάστε

Top