8 Μαρτίου ήταν η μέρα της γυναίκας, σκοπός της οποίας είναι να τιμηθούν οι αγώνες των γυναικών για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και την κατοχύρωση της ισονομίας των φύλων. Ωστόσο, επιδιώκουμε τον σεβασμό προς τη γυναίκα, με αυτή τη διεθνή εορτή, ή μήπως είναι απλώς ένα προσωπείο, ένας τρόπος να θεωρητικολογήσουμε τα δικαιώματα της γυναίκας, ώστε να παριστάνουμε πως την ευσπλαχνιζόμαστε; Πράγματι, παρ’ όλο που έχουμε σημαντικά προοδεύσει προς την ισότητα των φύλων, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, εξαιτίας των εκτεταμένων ναρκισσιστικών και εξωπραγματικών προσδοκιών προς αυτές και τη συχνή αντιμετώπισή τους ως αντικείμενα του «θεαθήναι».
Ποια ήταν η Marilyn Monroe;
Στο πλαίσιο αυτό, θα αναφερθώ στην περίπτωση της Marilyn Monroe (το κανονικο τό της όνομα ήταν Norma Jean Mortenson το οποίο άλλαξε εκ των υστέρων σε Marilyn Monroe, όταν ξεκίνησε καριέρα στο Hollywood) η οποία, γεννηθείσα το 1926, παραμένει, μέχρι και σήμερα γνωστή ως «σεξουαλικό σύμβολο», με το απόγειο της καριέρας της το 1950. Όμως, παρά το γεγονός ότι, ως ηθοποιός, υποδυόταν τον ρόλο της «χαζής ξανθιάς», αποτελούσε, πίσω από της κάμερες μία έξυπνη γυναίκα και μια τραγική φιγούρα. Η μητέρα της έπασχε από παρανοϊκή σχιζοφρένεια και κατέληξε στο ψυχιατρείο, με αποτέλεσμα η ίδια να μένει σε ορφανοτροφείο και σε ανάδοχες οικογένειες, με τη σεξουαλική βία να έχει σηματοδοτήσει τα παιδικά της χρόνια. Σε ηλικία 16 ετών, για να “δραπετεύσει” από εκείνες τις αντίξοες συνθήκες, παντρεύτηκε τον 21χρονο γείτονά της James Dougherty, μέχρι και την ηλικία των 20 ετών, τότε που ανακάλυψε πως το σώμα της “πουλούσε” και αποφάσισε να γίνει ηθοποιός και μοντέλο. Με αυτόν τον τρόπο, από απλή γυναίκα που δούλευε στα εργοστάσια , μετατράπηκε, μετά από την παρακολούθηση μαθημάτων ηθοποιίας, σε σταρ του Χόλιγουντ.
Βέβαια, ο ρόλος της ως πρότυπο ομορφιάς για τις Αμερικανίδες γυναίκες της εποχής δεν ήταν εύκολος. Έχοντας συνηθίσει την αντιμετώπισή της ως “σεξουαλικό αντικείμενο” από τους άλλους κι έχοντας, εξάλλου, εκθέσει τον εαυτό της ως “εμπόρευμα”, στη διάρκεια της ζωής της, άρχισε να ανέχεται ανάλογες συμπεριφορές και στην προσωπική της, ιδιαίτερα την ερωτική της, ζωή. Μπορεί μεν, δηλαδή, να ενσάρκωνε την “τέλεια γυναίκα”, αλλά η ίδια ήταν δε μία τραγική φιγούρα, ακριβώς επειδή δεν ήταν η “τέλεια γυναίκα” και, κυρίως, δεν είχε “τέλεια ζωή”. Ως επακόλουθο, η ίδια κατέφυγε στη χορήγηση ναρκωτικών και σε ιατρική βοήθεια, στη διάρκεια της οποίας δεν ήταν επικρατέστερη μια επαγγελματική σχέση, μεταξύ εκείνης και του γιατρού της, αλλά μια ερωτική.
Ο θάνατός της: Φόνος ή Αυτοκτονία;
Στις 4 Απριλίου του 1962, όπως είναι γνωστό, βρέθηκε η Marilyn Monroe νεκρή, γυμνή, πάνω στο κρεβάτι της, από άγνωστα αίτια, ενώ υπήρχαν δίπλα συσκευασίες από χάπια. Στο πλαίσιο αυτό, λέγεται-χωρίς να έχει αποδειχθεί- ότι το σώμα της εκλάπη για έξι ώρες, μετά τον θάνατό της, και κακοποιήθηκε. Ως αίτιο θανάτου, ορίστηκε η “πιθανή αυτοκτονία” από υπερβολική δόση ουσιών. Ωστόσο, ακριβώς επειδή η αυτοκτονία της δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένη, επικρατούν και απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες η Marilyn δολοφονήθηκε. Η επικρατέστερη άποψη ήταν ότι θανατώθηκε από τη CSI ή τον ίδιο τον Robert Kennedy ( αδελφό του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Jack F Kennedy), για να μην αποκαλυφθεί ότι είχε συνάψει ερωτικούς δεσμούς με τους 2 -ήδη παντρεμένους- αδελφούς Kennedy. Συγκεκριμένα, υπάρχει η φήμη πως κρατούσε ένα κόκκινο ημερολόγιο, στο οποίο έγραφε λεπτομερώς για τους εραστές της. Αγανακτισμένη που έτειναν να την αντιμετωπίζουν ως “αντικείμενο”, η Marilyn Monroe, απείλησε, σε έναν καυγά τους με τον Robert Kennedy, ότι θα μιλούσε, με αυτό, δημοσίως για τη σχέση τους και για κρατικά μυστικά που της είχε εκμυστηρευτεί. Για να της στερήσουν μια τέτοιου είδους δυνατότητα-δεδομένου ότι είχε και αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις, σε αντίθεση με την εκάστοτε κυβέρνηση- και να μην κλονιστεί η φήμη των Kennedy, όπως πιστεύουν οι υποστηρικτές αυτής της άποψης, τη σκότωσαν, με μια θανάσιμη ένεση,ενδεχομένως, στην καρδιά (έστω αυτή είναι η επικρατέστερη άποψη, αν και έχουν εκφραστεί και άλλες απόψεις για τον τρόπο δολοφονίας της). Το κόκκινο αυτό ημερολόγιο δε βρέθηκε ποτέ και, κατά πάσα πιθανότητα, καταστράφηκε από τους θύτες.
Όσον αφορά την αντίληψη που υποστηρίζει τον θάνατό της από αυτοκτονία, επικρατεί το επιχείρημα ότι, εφόσον πρόκειται για μια γυναίκα με ευρύ κοινό θαυμαστών, είναι δύσκολο το κοινό να δεχθεί ότι εκείνη θα ήθελε να αυτοκτονήσει, διότι η αλήθεια αυτή φαίνεται, κατά τη δική τους κρίση, δεινή. Πράγματι, όμως, η Marilyn Monroe έπασχε από ψυχολογικά προβλήματα, ήταν εξαρτημένη στα ναρκωτικά και λέγεται πως πραγματοποιήσει και άλλες απόπειρες αυτοκτονίας. Παρ’ όλα αυτά, η βιοψία της παρουσιάζει ανακρίβειες και ο θάνατός της παραμένει ακόμα ένα μυστήριο.
62 χρόνια μετά: Έχει προοδεύσει, άραγε, η κοινωνία μας;
Και από τις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις θανάτου της Marilyn Monroe, ανεξάρτητα, δηλαδή, από το αν πρόκειται για φόνο ή αυτοκτονία, εξάγουμε το ίδιο συμπέρασμα: ο θάνατος στη Marilyn Monroe οφείλεται στην αντιμετώπισή της ως “αντικείμενο” από τον εαυτό της και τον κοινωνικό της περίγυρο και στην έκθεσή της ως “εμπόρευμα του θεαθήναι” σε μια πατριαρχική κοινωνία. Και, στο πλαίσιο αυτό, οφείλουμε να θέσουμε το ερώτημα: Έχει αλλάξει η οπτική της κοινωνίας μας 62 χρόνια μετά; Όσον αφορά τη Marilyn Monroe, η οποία εξακολουθεί να είναι μία χαρακτηριστική φιγούρα του “δημοσίου θεάματος”, τείνουμε να την αναγνωρίζουμε, ως επί το πλείστον, για την ομορφιά της και να την “τιμάμε” ως “σεξουαλικό σύμβολο”, αμελώντας πως αυτός ο χαρακτηρισμός προς αυτήν, στην πράξη, τη στιγμάτισε, καθ’ όλη την πορεία της ζωής της. Συνεπώς, έχουμε την τάση είτε να την αποθεώνουμε είτε να την μεμφόμαστε, ανάλογα με τον αντίκτυπο που έχει σε εμάς αυτή της η “παρουσία”, αυτό το «φαίνεσθαι».
Με αφορμή, μάλιστα, τη Marilyn Monroe, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τον αντίκτυπο αυτής της παρουσίασης της γυναίκας ως “εμπόρευμα του θεαθήναι” στις σύγχρονες γυναίκες και, ιδίως, στα ανήλικα κορίτσια και τις influencer από μικρή ηλικία. Το 2019-2020, ειδικότερα, βρισκόταν στο απόγειο της φήμης της στην εφαρμογή TikTok η 15-16χρονη Αμερικανίδα χορεύτρια και influencer Charlie D’ Amelio, η οποία, από μικρή ηλικία, ως το κέντρο της δημοσιότητας, υπήρξε θύμα πορνογραφίας, σεξουαλικών και επιθετικών σχολίων και δημόσιου “κουτσομπολιού”. Ωστόσο, σε μια “εκσυγχρονισμένη” και “εξελιγμένη” κοινωνία, όπως είναι η δική μας, πώς είναι δυνατόν να αποδεχόμαστε τη δημόσια “έκθεση” ενός ανήλικου κοριτσιού με τέτοιο τρόπο- είτε το επέλεξε είτε όχι- και, μάλιστα, να το στοχοποιούμε κι εμείς οι ίδιοι, με τον αρνητισμό μας, πίσω από τις οθόνες των κινητών μας τηλεφώνων και χωρίς καμία δεύτερη σκέψη;
Επιπρόσθετα, χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση των κοριτσιών στην προεφηβική ηλικία (τα λεγόμενα Sephora Kids) που ψωνίζουν και χρησιμοποιούν προϊόντα αντιγήρανσης από καταστήματα ομορφιάς, για τα οποία όλοι έχουμε ακούσει παράπονα και μαρτυρίες που κυκλοφορούν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ωστόσο, αντί να κατηγορούμε τα παιδιά αυτά, ας αναλογιστούμε και τις δικές μας ευθύνες που έχουν οδηγήσει σε αυτό το φαινόμενο: Με τις αντιλήψεις μας ότι “Η ομορφιά είναι το παν” και την εμμονή μας προς την
“τελειότητα”, στην ουσία, “σπρώχνουμε” τα μικρά κορίτσια προς ακατάλληλες, για την ηλικία τους και την ανάπτυξή τους. Ως επακόλουθο, υιοθετούν, αυτές τις ανούσιες και εμμονικές αυτές προσπάθειες για την επίτευξη της “απαιτούμενης” εξωτερικής εμφάνισης (το “τέλειο δέρμα” στην προκειμένη περίπτωση), έχοντας εξοικειωθεί με αυτές. Παρ’ όλα αυτά, η εμμονή μας αυτή έχει καθολική ισχύ, καθώς σχεδόν όλες οι γυναίκες αισθάνονται ανασφάλειες για τις “ατέλειές τους”, ενώ δεν είναι σπάνια τα φαινόμενα αυτοκαταστροφικών τάσεων, εξαιτίας αυτής της προσκόλλησης στο “φαίνεσθαι”, όπως διατροφικών διαταραχών.
Για να συνοψίσω, στη σύγχρονη εποχή, αν και έχουμε διεκδικήσει ορισμένα στοιχειώδη δικαιώματα, δε σεβόμαστε τη γυναίκα. Αδυνατούμε να την αντιμετωπίσουμε ως μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, αλλά σαν ένα αναγκαίως “τέλειο εμπόρευμα”, με πρωταρχική απόδειξη τον τρόπο που αντιμετωπιζόταν – και εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται- η Marilyn Monroe και τα σύγχρονα φαινόμενα που εκθέτουν, συχνά, ανήλικα κορίτσια σε εμμονές αυτού του είδους και, γενικότερα, το σύνολο των γυναικών. Κλείνοντας, λοιπόν, αυτό το άρθρο θα ήθελα να εκφράσω πως ο σεβασμό προς τη γυναίκες δεν εκφράζεται με την “Ημέρα της Γυναίκας” ούτε με τη θεωρητική αναφορά των δικαιωμάτων της, αλλά με την αντιμετώπισή της ως άτομα, με δυνατότητες και αδυναμίες, ως “τέλειες ατελείς”. Με την ίδια λογική, ταυτόχρονα, να μην αντιμετωπίζουμε μόνο τους άλλους, αλλά, κυρίως, τους εαυτούς μας, καθώς μόνο ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του και αναγνωρίζει τον εαυτό του, από όλες τις πτυχές του, θα μπορεί να έχει αγαπήσει, με τον ίδιο τρόπο, και τους άλλους.
ΑΝΝΥ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
