Το καρναβάλι είναι μια γιορτή γεμάτη χαρά, διασκέδαση και ζωντάνια, που συνδέει τους ανθρώπους όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και με την παράδοση και τον πολιτισμό τους. Από τις μεταμφιέσεις, τη μουσική και τα γλέντια μέχρι τις εντυπωσιακές παρελάσεις, οι παραδόσεις του καρναβαλιού είναι φαντασμαγορικές και όλοι τις λατρεύουν. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, αλλά και του κόσμου, το καρναβάλι έχει τον δικό του ξεχωριστό τρόπο να το γιορτάζουν, συνδυάζοντας τη διασκέδαση με τις παλιές παραδώσεις.
Ένα από τα παλαιότερα έθιμα της Ελλάδας είναι οι «Κουδουνοφόροι» στον Σοχό Θεσσαλονίκης. Την Κυριακή της Αποκριάς, κάποιοι καρναβαλιστές, με κουδούνια σε όλο τους το σώμα, βγαίνουν και χορεύουν στους δρόμους και στις πλατείες του Σόχου. Αυτοί οι καρναβαλιστές φοράνε μαύρες γιδοπροβιές ζωσμένοι με τη ντουζίνα, όπως λέγονται τα κουδούνια. Αυτό που ξεχωρίζει στις στολές τους είναι η προσωπίδα τους, το καλπάκι όπως λέγεται, που καλύπτει όλο το πρόσωπο και καταλήγει σ’ ένα ψηλό λοφίο από κορδέλες. Είναι φτιαγμένη από μαύρο ύφασμα, πάνω στο οποίο κεντιούνται σε γεωμετρικούς σχεδιασμούς πολύχρωμα κομμάτια υφάσματος. Στη θέση του στόματος κρέμονται μουστάκια από ουρά αλόγου.
Λαμβάνουν χώρα την Καθαρά Δευτέρα και μικροί και μεγάλοι, καλυμμένοι με φόρμες και μαντήλια, κατεβαίνουν τα στενά του Γαλαξιδίου, πετώντας ο ένας στον άλλο αλεύρι, μέχρι να γίνουν όλοι πολύχρωμοι. Στα «αλευρομουτζουρώματα» όλοι γίνονται μια παρέα, με τη «μάχη» και τη μουσική να κρατούν έως το βράδυ. Προορισμός το λιμάνι, όπου η «μάχη» κορυφώνεται μέχρι το βράδυ, που οι κατάκοποι «πολεμιστές» μετακινούνται προς τα αυτοσχέδια γλέντια στις πλατείες και τα στενά. Η μουσική στα αλευρομουτζουρώματα βέβαια δεν σταματάει λεπτό κι εκτός από τα γνωστά καρναβαλικά, εδώ κυρίαρχο ρόλο έχουν οι κουδούνες, καραμούζες και νταούλια συνοδεύουν το κομβόι, ενώ ανάμεσα στους συμμετέχοντες, θα δείτε και ξεχαρβαλωμένα, βαμμένα αυτοκίνητα, τα «άρματα», που τους μεταφέρουν! Τα αλευρομουτζουρώματα δεν σταματούν αν δεν βαφτεί το λιμάνι, ακόμα και η θάλασσα δηλαδή, πολύχρωμο, όπως και όλοι όσοι βρίσκονται εδώ.
Δεν γίνεται φυσικά να παραλειφθεί το έθιμο του Μπαμπόγερου των Σερρών που αναβιώνει κάθε χρόνο στο χωριό την Κυριακή της Τυρινής και την Καθαρά Δευτέρα, στο χωριό Φλάμπουρο. Οι καρναβαλιστές-μπαμπόγεροι φορούν μαύρα ή καφέ δέρματα από αρνιά και κατσίκια, τα οποία έχουν οι ίδιοι επεξεργαστεί. Ζώνουν στη μέση τους διαφορετικού μεγέθους κουδούνια και τοποθετούν ευλαβικά στο κεφάλι το δίμετρο, μαύρο μυτερό καπέλο, τη λεγόμενη «μπαμπουσάρκα», που είναι στολισμένη με δεκάδες πολύχρωμες κορδέλες, χάντρες και μαντίλες. Μπορεί κανείς να δει μόνο τα μάτια τους. Νωρίς το πρωί, ο Μπαμπόγερος, αφού πάρει την ευλογία της μάνας του, κατευθύνεται στην εκκλησία για να πάρει τη χάρη της Αγίας Άννας και, έπειτα, επισκέπτεται κάθε σπίτι του χωριού με σκοπό να διώξει το κακό και να φέρει καλή τύχη, ευημερία και υγεία. Το έθιμο του Μπαμπόγερου ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα με ένα μεγάλο γλέντι, που στήνεται στην πλατεία του χωριού με έναν ιεροτελεστικό τρόπο, χάρμα οφθαλμών για τον επισκέπτη.
Έπειτα υπάρχει και το τρελό καρναβάλι της Ξάνθης! Καρναβάλι στην Ξάνθη σημαίνει φυσικά «κάψιμο του Τζάρου». Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου, ντόπιοι και επισκέπτες παρακολουθούν να καίγεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια, με στόχο να ξορκιστεί το κακό -εν προκειμένω, η απομάκρυνση των ψύλλων το καλοκαίρι. Το έθιμο έχει έρθει από πρόσφυγες του Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και ζωντανεύει κάθε χρόνο. Το ξανθιώτικο καρναβάλι είναι ο θεσμός με τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στην πόλη, από το 1966, και το δεύτερο μεγαλύτερο σε όλη την Ελλάδα, μετά από αυτό της Πάτρας.
Κλείνοντας όμως, ας μην ξεχαστεί το γεγονός ότι το ελληνικό καρναβάλι δεν είναι απλώς μια γιορτή μεταμφιέσεων και κεφιού, αλλά ένα ζωντανό κομμάτι της παράδοσής μας, που περνά από γενιά σε γενιά, γεμίζοντας τις πόλεις και τα χωριά με χρώματα, μουσική και ανεμελιά. Από το ξακουστό Πατρινό Καρναβάλι και μέχρι κάθε γωνιά της Ελλάδας προστίθεται μια μοναδική πινελιά στο ξέφρενο πανηγύρι. Και καθώς τα φώτα χαμηλώνουν και οι μάσκες πέφτουν, μια υπόσχεση μένει: το καρναβάλι θα επιστρέψει, φέρνοντας μαζί του την ίδια αστείρευτη χαρά και τη μαγεία της παράδοσης που το κρατά ζωντανό μέσα στους αιώνες!!
Συγγραφική ομάδα:
Αγγελική Γιαννακούλια
Σοφία Καρατζά