Τουλάχιστον 900 παιδιά «φαντάσματα» στα φανάρια. Παιδιά διαφόρων εθνικοτήτων κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ζητιανεύοντας στα φανάρια των δυο μεγαλουπόλεων. Η εικόνα των ανηλίκων που ζητιανεύουν και καθαρίζουν παρμπρίζ αυτοκινήτων επιβεβαιώνει το καλοστημένο κύκλωμα εκμετάλλευσης ανηλίκων. Αυτά τα παιδιά υπάρχουν στους δρόμους και ανανεώνονται κάθε μέρα. Όσο διαρκεί το κόκκινο φανάρι αρκετά νεαρά παιδιά ή βρέφη στην αγκαλιά της μάνας τους δίνουν στους οδηγούς διάφορα αγαθά και υπηρεσίες. Άλλοι προσφέρουν λουλούδια σε χαμηλή τιμή, άλλοι προσφέρονται να καθαρίσουν τζάμια για οτιδήποτε ποσό έχεις ευχαρίστηση να δώσεις, άλλοι επιδεικνύουν τα ακρωτηριασμένα μέλη του σώματος τους ζητώντας πάντα την οικονομική ενίσχυση των οδηγών. Μαζί με αυτούς οι οποίοι μπορεί να είναι λίγο μεγαλύτεροι, μικρά αγόρια και κορίτσια με κατάλληλη ενδυμασία, δηλαδή με λερωμένα ρούχα, αχτένιστα και βρώμικα ζητούν τον οβολό σας.
Τα παιδιά αυτά είναι συνήθως από χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης (Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία ) ή Ρομά. Έχουν μάθει από μικρά και είναι ετσι μεγαλωμένα , ώστε να πιστεύουν πως αυτό που κάνουν είναι δουλειά. Συχνά όταν τα ρωτάς «τι κάνεις;» σου απαντούν, «δουλεύω». Στη Νότια Ασία 44 εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν με διάφορους τρόπους.
Σύμφωνα με το νόμο η παιδική εργασία και ειδικά η επαιτεία (ζητιανιά) που κάνουν τα παιδιά των φαναριών τιμωρείται με φυλάκιση 6 μηνών ή χρηματικό πρόστιμο 3.000 χιλ. ευρώ. Μπορεί να υπάρξουν και οι δυο ποινές μαζί (φυλάκιση και πρόστιμο). Άρα σύμφωνα με το νόμο όποιος επαιτεί (ζητιανεύει) είναι παράνομος.
Με την παραπάνω εισαγωγή μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα «παιδιά των φαναριών» μπορεί να είναι και θύματα εκμετάλλευσης.
Υπάρχουν 2 κατηγορίες παιδικής εκμετάλλευσης πάνω σε θέματα επαιτείας: α) μικρά παιδιά να περιφέρονται στο δρόμο (με την πρώτη ματιά φαίνονται μόνα τους) να ζητάνε χρήματα και β) παιδιά που καθαρίζουν τζάμια ή πουλάνε μικροαντικείμενα (χαρτομάντηλα, στυλό, λουλούδια κ.α.).
Ανεξαρτήτως των λόγων που εξωθούν ένα άτομο στη ζητιανιά, η απλή ανθρώπινη συμπόνια για τα πάθη ενός συνανθρώπου, και ιδιαίτερα ενός μικρού παιδιού, είναι αρκετή για να οδηγήσει κάποιον στην απόφαση να προσφέρει μια ασήμαντη γι’ αυτόν βοήθεια. Όμως το ερώτημα είναι αν κάνει καλό και σε ποιον;
Πάνω σε αυτό έχουν δοθεί αντίθετες απαντήσεις. Η μία απάντηση είναι θετική και πιστεύει ότι ο κόσμος που ζούμε δε θα μπορεί ποτέ να εξαφανίσει την ζητιανιά. Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δυνάμεις και μηχανισμοί που φέρνουν οικογένειες και μεμονωμένους ανθρώπους σε κατάσταση απελπισίας. Γι’ αυτούς μια προσωρινή λύση είναι η αναζήτηση χρήματων μέσω της επαιτείας.
Η αρνητική απάντηση είναι ότι τα παιδιά αυτά τα εκμεταλλεύονται μεγάλοι άνθρωποι που ανήκουν σε διάφορα παράνομα κυκλώματα. Επειδή τα παιδιά είναι αδύναμα και στα λόγια και στις πράξεις τα προωθούν στην παράνομη εργασία και παίρνουν όλα αυτά που μαζεύουν δίνοντας τους (ίσως) μόνο ένα πιάτο φαγητό. Η αρνητική απάντηση έχει υποστηρικτές που λένε ότι όποιος δίνει «βοήθεια» σε ζητιανάκια γίνεται χωρίς να το θέλει συνεργός σε μια εγκληματική δραστηριότητα.
Γύρω στις 6.000 υπολογίζεται ότι είναι τα παιδιά που ζουν και εργάζονται στους δρόμους όλη την ημέρα. Τα λεγόμενα «παιδιά των φαναριών». Η κατοικία τους μπορεί να είναι ένα υπόγειο, μία γέφυρα, μια σκηνή, βαγόνια τρένων, εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα, ένα παγκάκι ή οι θάμνοι ενός πάρκου.
Σαν παράδειγμα θα σας πω για το θάνατο ενός μικρού κοριτσιού , που άκουσα, από τη Βουλγαρία. Ήταν στη Θεσσαλονίκη και ζητιάνευε όταν ξαφνικά δεν πρόσεξε, δεν ήξερε…την χτύπησε ένα λεωφορείο. Παρόμοια περιστατικά έχουν καταγραφεί πολλά. Το «χαμόγελο του παιδιού» μέσα σε μια τριετία (2009-2012) έχει στείλει στον εισαγγελέα 97 καταγγελίες για εξώθηση ανήλικων παιδιών σε επαιτεία και στο ίδιο διάστημα είχαν γίνει παρεμβάσεις ότι διάφοροι άνθρωποι σπρώχνουν ανήλικα παιδιά στη ζητιανιά για δικό τους όφελος.
Γιάννης Καπελάκος, Σταματία Βουρλάτου, Κωνσταντίνος Δημητριάδης, Δέσποινα Αλεξάνδρα Κουρούμαλου ( Δ1)
