ΣΚΟΤΕΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Αδιαμφισβήτητα η Ελληνική Επανάσταση έχει να επιδείξει πόλλες φωτεινές πλευρές, λαμπρά κατορθώματα, ηρωικές πράξεις, θυσίες, υπέρβαση του ατομικού συμφέροντος και ομοψυχία. Υπάρχουν, όμως, και κάποια σκοτεινά σημεία που την υπονόμευσαν: μίση, πάθη, αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, διαφωνίες και προστριβές ατόμων και ομάδων, εμφύλιοι πόλεμοι και παρέμβαση ξένων δυνάμεων. Η πορεία προς την εθνική ολοκλήρωση φαίνεται ότι συνεπάγεται αναπόφευκτα διαμάχες και σύγκρουσεις, για να καρποφορήσει. Θελήσαμε να μελετήσουμε και τα μελανά αυτά σημεία της Επανάστασης για να αποκομίσουμε μια πληρέστερη εικόνα του ιστορικού παρελθόντος, αυτού που μας καθορίζει. Αφορμή, εξάλλου, μας έδωσε και η μελέτη του Θουκυδίδη για τους εμφυλίους της κλασικής εποχής, τον Πελοποννησιακό πόλεμο και τον Κερκυραϊκό εμφύλιο. Μάλλον σε πολλά σημεία η ιστορία επαναλαμβάνεται… 

Οι Εμφύλιοι πόλεμοι στην ελληνική επανάσταση 1821

Οι εμφύλιοι πόλεμοι της περιόδου 1823-1825 επιβράδυναν τον επαναστατικό αγώνα, δίχασαν τους Έλληνες σε κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς και αποτέλεσαν μία μαύρη σελίδα στην ιστορία του σύγχρονου έθνους.

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1823-1824)

Ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος της επανάστασης έλαβε χώρα στην Πελοπόννησο κατά την περίοδο από το φθινόπωρο του 1823 μέχρι τον Ιούλιο του 1824. Από τη μία πλευρά ήταν οι «Κυβερνητικοί», δηλαδή οι Υδραίοι και οι προεστοί της βορειοδυτικής  Πελοποννήσου (Ζαΐμης, Λόντος) και από την άλλη οι «Αντικυβερνητικοί», δηλαδή οι σημαντικότεροι προεστοί και στρατιωτικοί της Πελοποννήσου, υπό τον Κολοκοτρώνη. Η αντιπαράθεση μεταξύ του εκτελεστικού σώματος (ε.σ.) ή αντικυβερνητικού με πρόεδρο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη (έχοντας στη θέση του αντιπροέδρου τον Κολοκοτρώνη) και του βουλευτικού σώματος (β.σ.) ή κυβερνητικού που είχε επικεφαλής τον Μαυροκορδάτο επιδεινώθηκε το φθινόπωρο του 1823. Αμφότερα τα σώματα έδρευαν εκείνη την περίοδο στη Σαλαμίνα.

Το Φθινόπωρο του 1823 συγκεντρώθηκαν στη Σιλίμνα της Τρίπολης  πολλά σημαντικά πρόσωπα όπως οι Νικηταράς, Πλαπούτας, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Δημήτριος Υψηλάντης και Οδυσσέας Ανδρούτσος. Εκεί αποφασίστηκε από κοινού η αντίσταση κατά του εκτελεστικού, δηλαδή του κυρίαρχου οργάνου εξουσίας.

Το εκτελεστικό σώμα διέθετε την πολιτική εξουσία, την οποία ασκούσε δια των υπουργών του, των επάρχων και με τις διοικητικές-οικονομικές του υπηρεσίες. Παράλληλα όμως, είχε και την ισχύ των όπλων (στρατιωτική εξουσία) καθώς σε αυτό παρέμενε πιστή η πλειοψηφία των επαναστατικών στρατευμάτων των Πελοποννήσιων οπλαρχηγών. Βάσεις του ε.σ. ήταν το φρούριο του Ναυπλίου, το οποίο ήλεγχε ο γιος του Κολοκοτρώνη, Πάνος (ως φρούραρχος) και η εύπορη επαρχία της Ηλείας που είχε μετατραπεί σε εφοδιαστικό κέντρο της κυβέρνησης. Ο ρόλος του β.σ. φαινόταν έτσι δευτερεύων, λόγω της εξάρτησής του από το ε.σ. Ωστόσο, το τελευταίο δεχόταν έντονη κριτική που έφτανε στη δημόσια διατύπωση κατηγοριών, τόσο από τα μέλη του β.σ. κατά τις συνεδριάσεις τους, όσο και από τους πλοιοκτήτες της Ύδρας, του πιο ισχυρού από τα ναυτικά νησιά της επαναστατημένης χώρας. Τάσεις αμφισβήτησης της εξουσίας του ε.σ. εκδηλώνονταν ήδη και στην Αχαΐα, στα μέρη της Βοστίτσας και των Καλαβρύτων. Επιπλέον, μυστικές διαβουλεύσεις που διεξάγονταν, είχαν οδηγήσει αρκετούς απ’ τους μέχρι τότε υποστηρικτές του Κολοκοτρώνη να μεταπηδήσουν φανερά ή κρυφά στην αντίθετη παράταξη (β.σ.). Υπεροπλία όμως διέθετε το β.σ. σε βάρος του ε.σ. και βάσει των συμμετεχόντων στα δυο «κόμματα» προσωπικοτήτων, αφού έναντι των έμπειρων πολιτικών του β.σ. (Μαυροκορδάτος, Κωλέττης, Λ. Κουντουριώτης, Ζαίμης κ.α.) το ε.σ. είχε να αντιπαρατάξει ουσιαστικά μόνο το σύμβουλο του Κολοκοτρώνη, Ανδρέα Μεταξά.

Αφορμή για την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου στάθηκε η απόφαση του Βουλευτικού να καθαιρέσει τον Υπουργό Δημήτριο Υψηλάντη με την κατηγορία της υπέρβασης καθήκοντος. Οι στρατιωτικοί και οι οπλαρχηγοί, υπερασπιζόμενοι το Εκτελεστικό (κυβέρνηση), διαλύουν το Βουλευτικό, με την κατηγορία ότι δεν είχε ενεργήσει νόμιμα.

Το 1823 ο Αγγλόφιλος πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος εκλέχτηκε Πρόεδρος του Βουλευτικού. Οι αντιθέσεις μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού οξύνθηκαν και ο Κολοκοτρώνης υπέβαλε την παραίτησή του από το Εκτελεστικό, αλλά η παραίτηση δεν έγινε δεκτή.

Οι Κυβερνητικοί (Μαυροκορδάτος, Γ. Κουντουριώτης, Ι. Κωλέττης, Α. Ζαϊμης, Λόντος κ.α.) είχαν σημαντική υποστήριξη από τους νησιώτες εφοπλιστές και κεφαλαιούχους, τους περισσότερους ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, το μεγαλύτερο μέρος των Πελοποννησίων γαιοκτημόνων, τους Έλληνες του εξωτερικού και τους περισσότερους φιλέλληνες. 

Οι δυνάμεις της αντικυβερνητικής παράταξης του Θ. Κολοκοτρώνη ήταν αρκετά περιορισμένες. Οι «Αντικυβερνητικοί» κατηγορούσαν τους «Κυβερνητικούς» ότι θέλουν να παραδώσουν την Ελλάδα στους Άγγλους, ενώ οι «Κυβερνητικοί» εξέφραζαν τους φόβους τους για τις δικτατορικές τάσεις των στρατιωτικών – οπλαρχηγών, που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά των «Αντικυβερνητικών». Η πλάστιγγα έγειρε εύκολα υπέρ των «Κυβερνητικών», που είχαν τη δύναμη και τον πλούτο στα χέρια τους.

Ένα επιπλέον όπλο στα χέρια των Κυβερνητικών του Κρανιδίου ήταν και το δάνειο των 800.000 λιρών που πήραν για τις πολεμικές ανάγκες της χώρας, αλλά το κατασπατάλησαν στην εμφύλια διαμάχη. Μάταια η παράταξη Κολοκοτρώνη προσπάθησε να το μπλοκάρει, επειδή γνώριζε ποια θα ήταν η τύχη του. Οι Κυβερνητικοί χρησιμοποίησαν τα χρήματα του δανείου για να εξαγοράσουν συνειδήσεις και να αποκτήσουν την υποστήριξη όσο το δυνατόν περισσότερων υποστηρικτών, ώστε να νικήσουν την Αντικυβερνητική παράταξη.

Το δίμηνο Φεβρουαρίου – Μαρτίου 1824 έγιναν σκληρές μάχες μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων στις περιοχές της Αρκαδίας και της Αργολίδας, με εύκολη επικράτηση των Κυβερνητικών. Στις 2 Μαρτίου 1824 ο Ανδρέας Μιαούλης αρχίζει να πολιορκεί το Ναύπλιο εκ μέρους της κυβέρνησης του Κρανιδίου (ή κυβερνητικών) και στις 31 Μαρτίου οι Νοταράς, Λόντος και Ζαΐμης φτάνουν μπροστά από τα τείχη της Τρίπολης. Γενικά όμως οι μάχες που έλαβαν χώρα στην πρώτη φάση δεν ήταν πολλές σε αντίθεση με την δεύτερη.

Τελικά ύστερα από διαπραγματεύσεις ο Θ. Κολοκοτρώνης συμφωνεί να εγκαταλείψει την Τρίπολη και αυτή να ανακηρυχτεί ελεύθερη πόλη χωρίς να έχει κανείς το δικαίωμα να την καταλάβει. Οι πολιτικοί και οι κοτζαμπάσηδες όμως καταπατούν την συμφωνία προκαλώντας την οργή του Κολοκοτρώνη, ο οποίος δίνει εντολή στον γιο του, Πάνο, να καταλάβει το Άργος και παράλληλα να λύσει την πολιορκία του Ναυπλίου. Με τη σειρά του ξεκίνησε να πολιορκεί την Τρίπολη.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι ο Παπαφλέσσας και ο Αναγνωσταράς είχαν προσχωρήσει στην κυβερνητική παράταξη δημιουργώντας τεράστιο πρόβλημα στον Κολοκοτρώνη και γενικότερα στους Φιλικούς. Με αυτά τα δεδομένα η αποτυχία της αντικυβερνητικής παράταξης του Κολοκοτρώνη ήταν κάτι περισσότερο από σίγουρη.

Οι ψύχραιμες φωνές για συμβιβασμό επικράτησαν και ο Κολοκοτρώνης, βλέποντας την αδυναμία του, αναγκάστηκε να συρθεί σε συνδιαλλαγή με τον Γ. Κουντουριώτη και μετά από κοπιαστικές συζητήσεις επιτεύχθηκε συμφωνία για τερματισμό των εχθροπραξιών στις 22 Μαΐου 1824. Στις 7 Ιουνίου 1824 και παρά τις αντιρρήσεις των Υδραίων, οι οποίοι ήθελαν ολοκληρωτική καταστροφή του Κολοκοτρώνη, οι κοτζαμπάσηδες, συγκεκριμένα ο Λόντος και ο Ζαΐμης, έγιναν, ύστερα από διαπραγματεύσεις, κύριοι του Ναυπλίου.

Ο Κολοκοτρώνης αναγνώρισε την κυβέρνηση Γ. Κουντουριώτη, η οποία στις αρχές Ιουλίου χορήγησε αμνηστία στους αντιπάλους της. Έτσι επήλθε μια προσωρινή ανακωχή. Με το τελευταίο αυτό γεγονός κλείνει η πρώτη φάση του ελληνικού εμφυλίου πολέμου της περιόδου 1823-1824.

ΚΟΝΤΟΒΡΑΚΗΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ Α3

ΠΗΓΕΣ:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_(1823%E2%80%931825)

https://cognoscoteam.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%B9-1823-1825/

https://www.sansimera.gr/articles/402

https://www.kathimerini.gr/opinion/1063112/o-emfylios-tis-epanastasis/

 

 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825)

Πρωταγωνιστές

• Οικογένεια Κουντουριώτη, ναυτική αγγλόφιλη οικογένεια της Ύδρας, αρβανίτικης καταγωγής
• Υδραίοι και Ρουμελιώτες, που συνεργάστηκαν με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο
• Ιωάννης Κωλέττης, γιατρός με καταγωγή από το Σύρακο των Ιωαννίνων
• Κοτζαμπάσηδες Μωραΐτες
• Κολοκοτρώνης

Αντίπαλες παρατάξεις

Στη Β’ φάση του εμφυλίου πολέμου, υπήρξαν εμφύλιες συρράξεις μεταξύ κυβερνητικών, υποστηριζόμενων από την Αγγλία, και Πελοποννησίων προκρίτων.

Α) Κύριο ρόλο διαδραμάτισε η αγγλόφιλη κυβερνητική παράταξη, η οικογένεια Κουντουριώτη, η οποία είχε καταφέρει να συγκεντρώσει το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας. Είχε επιλέξει τους Υδραίους καραβοκύρηδες ως τους καταλληλότερους για να προωθήσουν τα συμφέροντά της, τη συνεργασία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ως εγγυητή του αγγλικού δανείου, και των Ρουμελιωτών οπλαρχηγών.

Ο Ιωάννης Κωλέττης, γιατρός με καταγωγή από το Συράκο Ιωαννίνων, θα αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο μεταξύ Υδραίων και Ρουμελιωτών. Μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν να φέρει σε επαφή τον Ιωάννη Γκούρα, μετέπειτα φρούραρχο των Αθηνών, και τον Καραϊσκάκη με τους Υδραίους καθιστώντας τους σημαντικούς συμμάχους του.

Με αυτούς τάχθηκαν ακόμα και ο Παπαφλέσσας,  ο Κίτσος Τζαβέλας, ο Μακρυγιάννης, ο Δράκος, ο Βαλτινός, ο Τσάμης Καρατάσος και διάφοροι άλλοι Ρουμελιώτες, Σουλιώτες και Υδραίοι.

β) από την άλλη ήταν η Αντικυβερνητική παράταξη, οι κοτζαμπάσηδες του Μοριά που αποχώρησαν από την κυβέρνηση τον Ιούλιο του 1824 και συμμάχησαν με τον Θ. Κολοκοτρώνη. Αυτοί ήταν οι Δεληγιανναίοι, ο Νικηταράς, ο Ανδρέας Ζαϊμης, ο Ανδρέας Λόντος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, ο Ασημάκης Φωτήλας, ο Θεόδωρος Γρίβας, ο Γεώργιος Σισίνης, ο Χρύσανθος Σισίνης, ο Σωτήρης Νοταράς, ο Ιωάννης Νοταράς, ο Βάσος Μαυροβουνιώτης κ.α.

Πολλοί παλιοί σύμμαχοι έγιναν τώρα εχθροί και το αντίστροφο. Οι νησιώτες προσεταιρίστηκαν τους Ρουμελιώτες και παραμέρισαν τους Πελοποννήσιους προκρίτους. Η Κυβέρνηση Γ. Κουντουριώτη προχώρησε σε μια ιδιαίτερα προκλητική ενέργεια. Αποφάσισε να στείλει στρατεύματα στην Πελοπόννησο και να τρέφονται σε βάρος των φτωχών κατοίκων της.

Γεγονότα

• Απρίλιος 1824: Ο Κολοκοτρώνης παραδίδει στον Λόντο και τον Ζαΐμη το Ναύπλιο, παραβιάζοντας τις εντολές των Κουντουριωταίων.

• Δείχνει την παρουσία του στον εμφύλιο πόλεμο για πρώτη φορά ο Ιωάννης Κωλέττης. Φέρνει σε επαφή τον Γκούρα, μετέπειτα φρούραρχο των Αθηνών και τον Καραϊσκάκη με τους Υδραίους καθιστώντας τους σημαντικούς συμμάχους του.

• 20 Ιουλίου 1824: φτάνουν τα χρήματα του δανείου από την αγγλική κυβέρνηση. Έτσι η κυβέρνηση Κουντουριώτη ενισχύεται  με ένα υπέρογκο χρηματικό ποσό, το οποίο χρησιμοποιεί για δικούς της συμφεροντολογικούς σκοπούς μοιράζοντας το επιλεκτικά.

• 1η Οκτωβρίου 1824: διενεργούνται βουλευτικές εκλογές και η συγκαλείται νέο βουλευτικό σώμα. Η Βουλή απαρτίζεται κυρίως από νησιώτες, συμμάχους των Κουτουριωταίων και γενικώς των Υδραίων. Εκλέγεται αργότερα πρόεδρος ο Γεώργιος Κουντουριώτης.

• 23 Οκτωβρίου 1824: σώμα 500 στρατιωτών με επικεφαλής τον Παπαφλέσσα ξεκινάει για να επιβάλλει την τάξη στην Αρκαδία, η οποία είχε επαναστατήσει εναντίον της κυβέρνησης. Ο στρατός του Παπαφλέσσα εκδιώχθηκε κακήν κακώς από τον Κολοκοτρώνη και τον Κανέλλο Δεληγιάννη. Στα τέλη του 1824 ο Κολοκοτρώνης αρχίζει να πολιορκεί την Τρίπολη, ο Νικηταράς το Ναύπλιο και ο Νοταράς & ο Λόντος την Ακροκόρινθο. Οι Λόντος και Ζαΐμης είχαν λύσει την πολιορκία της Πάτρας προκειμένου να συγκεντρώσουν τους στρατούς τους στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.

• Τελικά ο Κολοκοτρώνης, ο Θεόδωρος Γρίβας, οι Γεώργιος και Χρύσανθος Σισίνης, οι Σωτήρης και Ιωάννης Νοταράς, οι Δεληγιανναίοι και μερικοί άλλοι φυλακίζονται στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στην Ύδρα. Ο Ασημάκης Φωτήλας διέφυγε τη σύλληψη, ενώ ο Παλαιών Πατρών Γερμανός συνελήφθη και αφού οδηγήθηκε στη Γαστούνη, από εκεί και πέρα προχώρησε πεζός, γεγονός πρωτάκουστο για κληρικό τέτοιας κατηγορίας.

• 3 Δεκεμβρίου 1824: Δολοφονείται ο πρωτότοκος γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο Πάνος Κολοκοτρώνης, κάτι το οποίο καταστρέφει την ψυχολογία του Θεοδώρου και του προκαλεί αδιαφορία για τα πολιτικά τεκταινόμεν

• Χειμώνας 1824-1825: Ακολουθούν εισβολές στην Κόρινθο και στα Τρίκαλα Κορινθίας (23 Νοεμβρίου), στον Αχλαδόκαμπο και στην Κερπινή Αχαϊας, από όπου καταγόταν ο Ζαϊμης. Εκεί συνέβησαν πολλές φρικαλεότητες. Λεηλατήθηκαν όλα τα σπίτια και έγιναν πολλά βασανιστήρια

• Η όξυνση της σύγκρουσης μαρτυρείται και από πολλά άλλα στοιχεία. Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι αντικυβερνητικοί ηγέτες δεν πιάστηκαν καν αιχμάλωτοι, αλλά προτίμησαν να πάνε οι ίδιοι να παραδοθούν οικειοθελώς στην κυβέρνηση στο Ναύπλιο γιατί είχαν φόβους για την τύχη τους αν συλλαμβάνονταν στις επαρχίες τους.

Την ίδια εποχή ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, νομίζοντας ότι θα του δοθεί αμνηστία, παραδίνεται στις αρχές, μεταφέρεται στην Αθήνα και φυλακίζεται στην Ακρόπολη. Εκεί αφού βασανίστηκε απάνθρωπα, στραγγαλίστηκε και ρίχτηκε από την Ακρόπολη στις 5 Ιουνίου 1825 μετά τα μεσάνυχτα. Στον λαό διαδόθηκε τότε ότι πήγε να δραπετεύσει, αλλά το σχοινί που χρησιμοποίησε κόπηκε και έτσι έπεσε από την Ακρόπολη και τσακίστηκε. Υπεύθυνος για τον θάνατό του ήταν το άλλοτε πρωτοπαλίκαρό του, ο Γκούρας.

 Αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου

Έχοντας επικρατήσει ολοκληρωτικά και έχοντας φυλακίσει όλους τους πολιτικούς αντιπάλους της, η φιλοαγγλική κυβέρνηση Κουντουριώτη ήταν πλέον ελεύθερη να περάσει την πολιτική της και να ηγηθεί της επανάστασης.

 Θοδωρής Παπαϊωάννου Α3

Πηγές:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_(1823%E2%80%931825)#%CE%92%CE%84_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%B3%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CF%8C%CE%BC%CE%BC%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CF%8C%CE%BC%CE%BC%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CF%8C%CE%BC%CE%BC%CE%B1

https://cognoscoteam.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%B9-1823-1825/