Ως δασκάλα ειδικής αγωγής έχω εργαστεί σε ειδικά σχολεία τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού. Η εξειδίκευση μου είναι στον αυτισμό καθώς έχω κάνει μεταπτυχιακό και έχω δουλέψει με πολλά παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Είμαι λοιπόν σε θέση να κάνω μία σύγκριση των ειδικών σχολείων της Ελλάδας και της Σκωτίας όσον αφορά τον τρόπο που επιχειρούν να εκπαιδεύσουν τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Μία βασική και πολύ ουσιαστική διαφορά που οφείλω να τονίσω είναι αυτή των υποδομών. Tα ειδικά σχολεία που έχω εργαστεί στην Ελλάδα στεγάζονται σε κτήρια που είναι παλιά, με αίθουσες μικρές λόγω έλλειψης χώρου, με παράθυρα με μόνα τζάμια που αποτελούν κίνδυνο για τα παιδιά καθώς σπάνε εύκολα και μπορεί να προκληθούν σοβαροί τραυματισμοί. Ένα άτομο με αυτισμό, προκειμένου να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητες του, να είναι ήρεμο και χαρούμενο ώστε να μπορέσει να συμμετέχει στη διαδικασία της μάθησης χρειάζεται το περιβάλλον του να είναι οργανωμένο, δομημένο και προβλέψιμο. Χρειάζεται επίσης έναν χώρο για να ηρεμεί όταν τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος τον κατακλύζουν. Όσον αφορά το διδακτικό υλικό υπάρχουν και εδώ σοβαρές ελλείψεις. Ο δάσκαλος καλείται πολλές φορές με δικά του έξοδα να εξοπλίσει την τάξη του, αφού τα παιχνίδια και τα διδακτικά βοηθήματα που βρίσκει εκεί είναι ελλιπή ή χαλασμένα. Πάνω από όλα όμως δεν είναι ειδικά φτιαγμένα για τον συγκεκριμένο μαθητή που πρέπει να υποστηρίξει ο δάσκαλος, αφού στην ειδική αγωγή η εξατομίκευση είναι απαραίτητη. Συγκεκριμένα στον αυτισμό εκτός από την εξατομίκευση της διδασκαλίας και του διδακτικού υλικού χρειάζεται και η οπτικοποίηση. Για να φτιάξω για παράδειγμα ένα οπτικοποιημένο πρόγραμμα χρειάζομαι σύμβολα-εικόνες εκτυπωμένα με έγχρωμο μελάνι και πλαστικοποιημένα ώστε να αντέξουν όλη τη σχολική χρονιά. Το ίδιο ισχύει και για την επικοινωνία, αφού στα άτομα στο φάσμα του αυτισμού η επικοινωνία διευκολύνεται σημαντικά όταν χρησιμοποιείται η μέθοδος της ανταλλαγής εικόνων (PECS). Παρόλα αυτά, τα απαραίτητα αναλώσιμα υλικά όπως για παράδειγμα το έγχρωμο μελάνι είναι δυσεύρετα στα ελληνικά σχολεία.
Έχοντας περιγράψει την κατάσταση των ελληνικών ειδικών σχολείων όσον αφορά τα κτήρια και το διδακτικό υλικό, ας μιλήσουμε για ένα τυπικό ειδικό σχολείο της Σκωτίας. Στο σχολείο όπου εργάστηκα για 4 χρόνια το κτήριο ήταν καινούργιο, τα παράθυρα και οι πόρτες ασφαλή για τα παιδιά και πάνω από όλα, οι αίθουσες ήταν ειδικά διαμορφωμένες για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις σύνθετες ανάγκες των παιδιών με αυτισμό για τα οποία προορίζονταν. Κάθε αίθουσα ήταν εξοπλισμένη με δωμάτιο ηρεμίας όπου το κάθε παιδί είχε τη δυνατότητα να περάσει λίγο χρόνο μακριά από πράγματα, ήχους ή φώτα που μπορεί να του προκαλούσαν στρες μέσα στη σχολική τάξη. Επιπλέον κάθε τάξη είχε το δικό της ηλεκτρονικό υπολογιστή, συνδεδεμένο με έξυπνο πίνακα για να διευκολύνεται η μάθηση μέσα από διαδραστικά παιχνίδια. Υπήρχε επίσης ένα τάμπλετ για κάθε μαθητή, απεριόριστη πρόσβαση σε είδη χειροτεχνίας και αναλώσιμα, αλλά και δυνατότητα να αγοράσεις με έξοδα του σχολείου οποιοδήποτε βιβλίο παιχνίδι ή άλλο υλικό χρειαζόσουν για να διδάξεις αποτελεσματικά τα παιδιά της τάξης σου. Μέσα στο σχολείο μας υπήρχε επίσης ένας μικρός παιδότοπος, και ένα δωμάτιο αισθητηριακής ολοκλήρωσης, απαραίτητο για κάθε δομή που υποστηρίζει άτομα με αυτισμό. Γίνονταν οργανωμένες εκδρομές κάθε βδομάδα σε έναν ιππικό όμιλο όπου τα παιδιά μπορούσαν να κάνουν θεραπευτική ιππασία καθώς και σε κολυμβητήριο όπου μάθαιναν να κολυμπάνε. Όσα περιέγραφα παραπάνω ίσχυαν και σε άλλα αντίστοιχα σχολεία της Σκωτίας με τα οποία είχαμε στενή συνεργασία.
Ολοκληρώνοντας αυτή την σύντομη περιγραφή των διαφορετικών συνθηκών εκπαίδευσης των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού στην Ελλάδα και τη Σκωτία, θα πρέπει να τονίσω την επιτακτική ανάγκη ανάπτυξης της ειδικής αγωγής στη χώρα μας. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να υποστηρίξουμε όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά τους μαθητές μας. Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί της ειδικής αγωγής, ακόμα και αν έχουν την κατάρτιση, την όρεξη για δουλειά αλλά και την αγάπη για το επάγγελμα που ασκούν, έρχονται δυστυχώς αντιμέτωποι με πολλές πρακτικές δυσκολίες που δυσχεραίνουν το έργο τους.
* Η Άννα Αλεξανδράκη είναι δασκάλα Ειδικής Αγωγής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κάτοχος M.Sc. του Πανεπιστημίου Strathclyde στον αυτισμό.
