ΚΑΛΑΝΤΑ

images (1)

 

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα  και διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ.

Τα κάλαντα είναι ελληνικό έθιμο που διατηρείται αμείωτο ακόμα και σήμερα με τα παιδιά να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι 2 μαζί ή και περισσότερα και να τραγουδούν τα κάλαντα συνοδεύοντας το τραγούδι τους με το τρίγωνο ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες, ή φυσαρμόνικες.

Ο νοικοκύρης στις μέρες μας τα ανταμοίβει με κάποιο χρηματικό ποσό, ενώ παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα ή κουραμπιέδες, καρύδια ή σύκα, ενώ σε  κάποια χωριά του βόρειου Έβρου δίναν και λουκάνικα ή λίγδα απο το γουρούνι που συνήθιζαν να σφάζουν τις ημέρες των χριστουγέννων.

Πιστεύεται ότι η ιστορία τους προχωρεί πολύ βαθιά στο παρελθόν και συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα. Βρήκαν, μάλιστα, αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα (Ειρεσιώνη στην αρχαιότητα).

Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί (η λεγόμενη ειρεσιώνη, από το έριο = μαλλί), γύριζαν και τραγουδούσαν και τους έδιναν δώρα. Πάνω του  κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές. Στις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων. Άλλοτε κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του θεού Διόνυσου.

Στο Βυζάντιο κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, ή ομοιώματα πλοιαρίων ή και κτιρίων, στολισμένα και τραγουδώντας, συνόδευαν το τραγούδι με κρούση τριγώνου ή τύμπανου.

Η Θράκη κατέχει την πρωτιά στο μεγάλο αριθμό   χριστουγεννιάτικων τραγουδιών Η Μάνη, χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου,   έχει να παρουσιάσει 47 χριστουγεννιάτικα τραγούδια
Τις μέρες των Χριστουγέννων έρχονται   στο μυαλό και στη σκέψη οι εικόνες που κυριαρχούσαν στη διάρκεια του   Δωδεκαημέρου και κυρίως στα Χριστούγεννα. Ήθη, έθιμα και κυρίως τα   χριστουγεννιάτικα τραγούδια, που εδώ στη Θράκη ήταν πάρα πολλά. Κάθε χωριό   είχε τα δικά του τραγούδια, διαφορετικά και ξέχωρα από το διπλανό. Πολλά και   τα έθιμα τόσο από τον θρησκευτικό κύκλο όσο και από τον κύκλο των   μεταμφιέσεων.Η Θράκη δικαιολογημένα κατέχει την πρωτιά στο μεγάλο αριθμό   χριστουγεννιάτικων τραγουδιών. Αφού μόνο η Μάνη, χωριό της επαρχίας   Διδυμοτείχου, έχει να μας παρουσιάσει 47 χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στη   Θράκη τα παιδιά μέχρι το 1930 και λίγο αργότερα, από βδομάδες μπροστά και σαν   έμπαινε η Σαρακοστή για τα Χριστούγεννα, άρχιζαν να ετοιμάζονται για τα   «Κόλιαντα», κάνοντας πρόβες, φωνάζοντας στις γειτονιές κάθε βράδυ σχεδόν.   Έτσι το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, πανέτοιμα πλέον, με τις ομάδες   τους ξεχύνονταν στα θεοσκότεινα σοκάκια του χωριού, κρατώντας στα χέρια τους   χοντρά και μακριά ξύλα, τις «τσουμάκες». Τα ξύλα αυτά δεν ήταν μόνο σύμβολο   της γιορτής, που συμβολίζανε τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου. Ήταν τα   προστατευτικά τους μέσα από τις επιθέσεις των σκυλιών. Μ’ αυτές επίσης θα   χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, για να τους ανοίξουν. Στα χωριά των   προσφύγων από την Ανατολική Θράκη τα παιδιά (πάντα τα αγόρια) έλεγαν τα δικά   τους «κόλιντα», σαν αυτό που λένε ακόμα στο Φυλακτό, χωριό του Δήμου Τυχερού,   του νομού Έβρου. Στη Νέα Βύσσα, της επαρχίας Ορεστιάδας, τα μικρά παιδιά,   κρατώντας το καθένα από μακριά βέργα, που στην άκρη κατέληγε σε θύσανο, την   παραμονή των Χριστουγέννων. Τα πολύ μικρά «τραγούδια» ,κατάλληλα όμως για την   ηλικία τους, τα λέγανε τα αγοράκια από τις πρώτες πρωινές ώρες της παραμονής   μέχρι το μεσημέρι. Από εκεί και μετά είχαν το λόγο οι παρέες των μεγάλων   παιδιών, των παλικαριών, που τραγουδούσαν τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια τους   από το βράδυ της παραμονής, όλη τη νύχτα μέχρι και ολόκληρη την πρώτη μέρα   των Χριστουγέννων. Κάθε χωριό, βέβαια, είχε και τα δικά του χριστουγεννιάτικα   τραγούδια, που διαφέρανε από τα γειτονικά χωριά τόσο στη μελωδία όσο και στα   λόγια.Η ποίηση των ημερών αυτών στη Θράκη είναι χωρίς σχήματα, είναι αληθινή,   γεμάτη έξαρση κι αρμονία. Η λαϊκή μούσα τραγουδά τον αγιοβασίλη με χαρτί και   καλαμάρι και τον καλεί να καθίσει και να τραγουδήσει με το λαό μαζί.

Στο τραγούδισμα των καλάντων πολλές φορές μεσολαβούν και διωξίματα. Δεν   ανοίγουν οι πόρτες παρ” όλα τα χτυπήματα, αλλά και τα παιδιά ξέρουν να   εκδικούνται με ωραία σκωπτικά στιχουργήματα.
Γενικά τα Θρακικά κάλαντα είναι τα καλύτερα ανάμεσα στα πανελλήνια. Με την   ποιητική τους ομορφιά αποτελούν άξια στολίδια της νεοελληνικής λαϊκής μούσας   σε όλο το πανελλήνιο.
Στο Πύθιο του Έβρου τα μικρά παιδιά έβγαιναν στους δρόμους του χωριού για να   πουν τα «κόλιαντα» μια μέρα νωρίτερα από την παραμονή των   Χριστουγέννων, δηλαδή στις 23 Δεκεμβρίου. Τα αγοράκια, από νωρίς το πρωί,   ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού και φώναζαν: » Kόλιντα,μπάμπου   τσικ,τσικ,τσικ …;.» Ανήμερα τα Χριστούγεννα τα παλικάρια του χωριού   χωρίζονταν σε μικρές ομάδες και γύριζαν όλα τα σπίτια. Την κάθε ομάδα την   αποτελούσαν τέσσερα άτομα. Στο δρόμο λέγανε τραγούδια του δρόμου και μέσα στο   σπίτι το: «Σαράντα μέρις έχουμι Χριστό που καρτερούμε …;»
Τα Ρουγκάτσια, δηλαδή οι παρέες των παλικαριών, όταν έμπαιναν στο σπίτι   κάθονταν, όπου τους έβαζαν οι νοικοκυραίοι, και τραγουδούσαν εναλλάξ δυο-δυο   το παραπάνω τραγούδι. Κι αυτό για να «ξεκουράζουν» τη φωνή τους.   Γιατί το τραγούδι ήταν πολύ μεγάλο, χωρίς ενδιάμεσα «ξεκουράσματα»,   και θα δυσκολεύονταν να τα βγάλουν πέρα. Εξάλλου έπρεπε να τραγουδήσουν σε   πολλά σπίτια και μέχρι αργά το βράδυ της μέρας των Χριστουγέννων.
Όταν θα “ρχονταν τα Ρουγκάτσια στο σπίτι έπρεπε όλα τα μέλη της οικογένειας   να βρίσκονται εκεί. Σπίτι κλειστό τα Ρουγκάτσια δεν έπρεπε να βρουν. Το’χανε   σε κακό. Κάθονταν, τραγουδούσαν, έπαιρναν το κέρασμά τους, το φιλοδώρημά τους   (χρήματα ) και φεύγανε για άλλο σπίτι.

 

 

Τσιαβδαρίδου Καλλιόπη

Σχολιάστε

Top