«Έλα να ζωγραφίσουμε ένα ανθρωπάκι … «, λέει συχνά η μαμά στο μικρό της παιδί. Τι περιμένει όμως να δει;
Η πρώτη απλή αναπαράσταση του ανθρώπου εμφανίζεται γύρω στο τρίτο έτος. Ο άνθρωπος απεικονίζεται από τα παιδιά σε παγκόσμια κλίμακα με ένα πανομοιότυπο σχήμα, που το αποκάλεσαν «γυρίνο»: το κεφάλι του είναι δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα του. Αποτελείται από έναν κύκλο λίγο ως πολύ κλειστό και λίγο ως πολύ πετυχημένο. Από τον κύκλο ‘φεύγουν’ δύο γραμμές περίπου ευθείες που απλώνονται οριζόντια δεξιά και αριστερά, για χέρια και άλλες δύο που κατευθύνονται μάλλον κάθετα και αντιπροσωπεύουν την επιμήκυνση του σώματος. Το μεγάλο κεφάλι δηλώνει το σημαντικό της ανθρώπινης παρουσίας και οι γραμμούλες μπορεί να είναι μικρές ή ασταθείς για μέλη, όμως αποδίδουν την κίνηση. Πολύ γρήγορα εμφανίζονται μέσα στον κύκλο τα κύρια χαρακτηριστικά του προσώπου, που είναι όμως απλά και στοιχειώδη (μάτια, στόμα, μύτη). Με κάθετες γραμμούλες αποδίδει επίσης το παιδί και τα μαλλιά του ανθρώπου. Ο πρώτος αυτός άνθρωπος είναι μια πολύσημη απεικόνιση, μπορεί να είναι άντρας ή γυναίκα, γέρος ή παιδί.
Τους πρώτους μήνες του τέταρτου έτους στο σχήμα του ανθρώπου εμφανίζεται αυτό που θα ονομάζαμε ‘πρώτη απεικόνιση του θώρακα’. Έτσι περνάμε στον «ανθρωπάκο»: Η ιχνογράφηση του θώρακα δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να σπάσει κάπως την αρχική ακαμψία του σώματος του ανθρώπου. Η ύπαρξη του θώρακα δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να στηρίξει τα χέρια σε αυτόν και ταυτόχρονα να βελτιώσει λίγο τις αναλογίες του σχεδίου. Τέλος και τα μαλλιά εμφανίζονται σταδιακά ως μουντζούρωμα στο πάνω μέρος του κεφαλιού. Σταδιακά κατορθώνει να δείξει και το φύλο των ανθρώπων που ζωγραφίζει. Όταν το παιδί θέλει να δείξει ότι το σχέδιό του κινείται, απεικονίζει με κλίση τις γραμμούλες που δηλώνονται ως πατούσες, στην άκρη των ποδιών του ανθρωπάκου.
Στη διάρκεια του πέμπτου έτους η γενική μορφή του ανθρωπάκου βελτιώνεται. Ο θώρακας επιμηκύνεται και φαίνεται σαφώς μεγαλύτερος από το κεφάλι, τα πόδια και τα χέρια γίνονται πιο συμμετρικά, βελτιώνεται η απεικόνιση του κεφαλιού, των ματιών ενώ προστίθενται και τα αυτιά. Εμφανίζεται και ένας μακρύς λαιμός. Προς το τέλος του πέμπτου έτους έχει παρατηρηθεί και μια διάθεση για στολισμό και διακόσμηση της μορφής του ανθρωπάκου.
Γύρω στα έξι χρόνια η μορφή του ανθρωπάκου μικραίνει και αυξάνονται οι λεπτομέρειες. Η κίνηση της μορφής απεικονίζεται τώρα και με την αλλαγή στη φορά των χεριών.
Η εξέλιξη στη μορφή του ανθρώπου είναι εμφανής και στα επόμενα έτη (κίνηση, πιάσιμο, εμπλουτισμός, μορφές που τον πλαισιώνουν κλπ.).
Οι επιστήμονες θεωρούν πως όταν το παιδί ζωγραφίζει έναν οποιοδήποτε ανθρωπάκο, σχεδιάζει τον εαυτό του, έτσι όπως είναι σε θέση να τον αντιληφθεί. Κατά συνέπεια η μορφή του ανθρωπάκου έχει μελετηθεί από διάφορες απόψεις και έχει συσχετιστεί με διάφορες πλευρές της προσωπικότητας του παιδιού ή με διάφορες ψυχολογικές καταστάσεις του.
(πηγή: Μπέλλας Θρ., Το ιχνογράφημα του παιδιού: ως μέσο και αντικείμενο έρευνας στα χέρια του εκπαιδευτικού, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000).
