Με αφορμή τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων το 2024 στο Παρίσι ας κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα που διεξάγονταν στην περιοχή μας, στην Αρχαία Ολυμπία, και ας τους συγκρίνουμε με τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες που τη φετινή χρονιά διεξάγονται στο Παρίσι. Εξάλλου, Ελλάδα και Γαλλία έχουν στενή σχέση όσον αφορά στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και στο Ολυμπιακό ιδεώδες.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ξεκίνησαν το 776 π.Χ. και ήταν οι αρχαιότεροι και σημαντικότεροι από όλους τους ελληνικούς αγώνες καθώς και η σπουδαιότερη θρησκευτική γιορτή προς τιμήν του Ολύμπιου Δία, του πατέρα των θεών. Ήταν μία σειρά αθλητικών αγώνων μεταξύ εκπροσώπων των πόλεων-κρατών. Διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών ημερών του καλοκαιριού, στην πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Αρχικά κρατούσαν μία μόνο μέρα αλλά όσο πλήθαιναν τα αθλήματα, μεγάλωνε και η διάρκεια διεξαγωγής τους, φτάνοντας τις 5 μέρες. Αφιερώνονταν στους βωμούς των θεών θυσίες, με πιο μεγαλειώδη εκείνη των εκατό βοδιών στο βωμό του Δία. Αρχικά, στους Ολυμπιακούς Αγώνες είχαν δικαίωμα συμμετοχής μόνο ελεύθεροι Έλληνες πολίτες. Αργότερα, με την επικράτηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, απέκτησαν δικαίωμα συμμετοχής όλοι οι πολίτες της αυτοκρατορίας. Η διοργάνωσή τους γινόταν μέχρι το 393 όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε την διεξαγωγή τους.
Αθλητικοί αγώνες διεξάγονταν στο Στάδιο και τον Ιππόδρομο. Για όσο κρατούσαν οι Αγώνες, οι αρχαίοι Έλληνες υπάκουαν στον κανόνα της Ιερής Εκεχειρίας, που σήμαινε διακοπή στις εχθροπραξίες και απαγόρευση εκτέλεσης της θανατικής καταδίκης. Αρχικά η Ιερή Εκεχειρία είχε διάρκεια ενός μήνα, και αργότερα έφτασε τους τρεις.
Στους Αγώνες η είσοδος γυναικών στο στάδιο ήταν απαγορευμένη και η τιμωρία για παράβαση ήταν η αυτόματη θανατική καταδίκη με κατακρημνισμό από το όρος Τυπαίο. Μόνο η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυμπιονίκη πυγμάχου Διαγόρα του Ρόδιου μπόρεσε να παρακολουθήσει τους αγώνες, χωρίς να καταδικαστεί. Οι κριτές της έδειξαν επιείκεια, λόγω της «ολυμπιακής» καταγωγής.
Με το πέρασμα του χρόνου η θέση και η σημασία της Ολυμπίας διευρύνθηκαν. Από απλός χώρος λατρείας εξελίχθηκε σε ένα ιερό γεμάτο περίτεχνους ναούς -ο μεγαλύτερος από τους οποίους ήταν του Δία- κοσμικά κτήρια και αγάλματα. Νέα αγωνίσματα προστέθηκαν στους Αγώνες και καινούργιες εγκαταστάσεις χτίστηκαν για να εξυπηρετήσουν τους αθλητές που συμμετείχαν σε αυτούς.
Οι ολυμπιονίκες μοιράζονταν το μεγαλείο και την αιώνια δόξα των πρώτων μυθικών ηρώων. Βραβεύονταν με ένα στεφάνι αγριελιάς, τον κότινο, και απολάμβαναν ιδιαίτερες τιμές από την πατρίδα τους. Η νίκη ήταν η υψηλότερη τιμή που μπορούσε να πετύχει ένας θνητός, γιατί αποκτούσε φήμη αθάνατη, χάρη στους θεούς που τον ευνόησαν και τον βοήθησαν να κερδίσει. Η εύνοια των θεών και η πλατιά αναγνώριση που απολάμβανε ο νικητής από την πόλη του αποτελούσαν το υψηλότερο έπαθλο για το οποίο άξιζε να γίνει κάθε δυνατή προσπάθεια στον αγώνα, προκειμένου να κερδηθεί. Ο κύριος στόχος, ωστόσο, όσων συναγωνίζονταν δεν ήταν ν” αναπτύξουν μια συγκεκριμένη σωματική ικανότητα εις βάρος των άλλων, αλλά να επιτύχουν μια ισορροπημένη ανάπτυξη τόσο των σωματικών όσο και των ηθικών αξιών.
Σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες
Πιέρ ντε Κουμπερτέν
Οι Σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες έχουν καταγωγή από την Αρχαία Ελλάδα. Η αναβίωση και η διεξαγωγή τους υπήρξε αποτέλεσμα μιας έντονης προσπάθειας τόσο από τον βαρόνο Πιερ ντε Κουμπερτέν όσο και από την Ελληνική Βασιλική Οικογένεια, η οποία είχε ενεργό ρόλο στην επαναφορά και στην ομαλή διεξαγωγή των Αγώνων. Αφορμή στάθηκαν οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις που έγιναν στην περιοχή της αρχαίας Ολυμπίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Το 1894, σε συνέδριο που οργάνωσε ο βαρόνος ντε Κουμπερτέν στο Παρίσι, ιδρύθηκε η πρώτη Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή και αποφασίστηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Τόπος διεξαγωγής τους ορίστηκε η Αθήνα. Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν στην Αθήνα το 1896.
Η Ολυμπιακή σημαία προτάθηκε από τον Γάλλο Πιέρ ντε Κουμπερτέν στο Ολυμπιακό Κογκρέσο το 1914 και έκανε το ντεμπούτο της στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αμβέρσα του Βελγίου το 1920. Οι 5 δακτύλιοι συμβολίζουν τις 5 ηπείρους: Ασία, Ευρώπη, Αφρική, Αμερική και Αυστραλία. Πιστεύεται πως επιλέγηκαν τα συγκεκριμένα χρώματα των δακτυλίων επειδή ένα τουλάχιστον από αυτά τα χρώματα υπάρχει στην σημαία κάθε χώρας. Κατά την τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων ο δήμαρχος της πόλης που φιλοξένησε τους Αγώνες παραδίδει την Ολυμπιακή Σημαία στο δήμαρχο της πόλης που θα φιλοξενήσει τους επόμενους Αγώνες.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θεωρούνται ακόμα και σήμερα η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση του πλανήτη. Οι αθλητές θεωρούν τιμή τη συμμετοχή τους σε αυτήν. Εκατομμύρια κόσμος τις μέρες των αγώνων έχει στραμμένη την προσοχή του σαυτούς. Χιλιάδες κόσμος εκτός από τους αθλητές εμπλέκεται σε κάθε Ολυμπιάδα όπως τεχνίτες, εργάτες, προπονητές, δημοσιογράφοι κ.α.
Είναι όμως τα πράγματα όπως στην αρχαιότητα;
- Οι Ολυμπιακοί αγώνες γίνονταν μόνο στην Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια, ενώ σήμερα γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια αλλά σε διαφορετικό κράτος κάθε φορά.
- Παλιά, πριν αρχίσουν οι αγώνες, προσέφεραν θυσία στο Δία μπροστά στο άγαλμα του, ενώ σήμερα γίνεται τελετή έναρξης στο Ολυμπιακό στάδιο.
- Οι αθλητές που έπαιρναν μέρος ήταν μόνο από την Ελλάδα, ενώ σήμερα παίρνουν μέρος αθλητές από όλα τα κράτη.
- Η Ολυμπιακή φλόγα γυρνούσε σ’ όλη την Ελλάδα, ενώ σήμερα περνάει από όλα τα κράτη.
- Το άναμμα της φλόγας κατά την έναρξη των Αγώνων, η οποία μένει αναμμένη μέχρι το τέλος τους, ήταν μια παράδοση των αρχαίων Ελλήνων η οποία όμως αναβίωσε και στους σύγχρονους Αγώνες. Αρκετά πριν από την έναρξη κάθε Ολυμπιάδας, ανάβεται ο Ολυμπιακή φλόγα από τις ακτίνες του ήλιου στην αρχαία Ολυμπία, και μεταφέρεται από αθλητές και άλλα άτομα με τρέξιμο στην πόλη που θα φιλοξενήσει την Ολυμπιάδα.
- Γινόταν εκεχειρία και σταματούσαν οι πόλεμοι, ενώ σήμερα δε σταματούν οι πόλεμοι.
- Απαγορευόταν η είσοδος στις γυναίκες, ενώ σήμερα μπορούν να παρακολουθήσουν τους αγώνες.
- Έπαιρναν μέρος μόνο άνδρες αθλητές, ενώ σήμερα παίρνουν μέρος και οι γυναίκες.
- Στους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί.
- Οι Ολυμπιονίκες ήταν πρόσωπα σεβαστά και τους αποδίδονταν τιμές ηρώων. Και σήμερα βέβαια οι ολυμπιονίκες τιμώνται και απολαμβάνουν τον έπαινο και το θαυμασμό όλων.
Οι αθλητές έπαιρναν ως έπαθλο ένα στεφάνι ελιάς, ενώ στους σύγχρονους δίνονται ένα μετάλλιο, ανθοδέσμη και χρηματικό ποσό.
Το Ολυμπιακό Ιδεώδες από την Αρχαία Ελλάδα έως Σήμερα
Ο Ελληνικός λαός συγκέντρωνε όλα εκείνα τα προσόντα που ήταν απαραίτητα για να εξελιχθούν, όπως εξελίχθηκαν, οι αθλητικοί αγώνες. Η φυλή μας ήταν αυτή που γέννησε και καθιέρωσε το γνήσιο αθλητικό πνεύμα. Λαός από την φύση του ελεύθερος, γεμάτος ζωή και συναίσθημα, ένοιωθε ιδιαίτερη ευχαρίστηση να γυμνάζεται, να αγωνίζεται και να πρωτεύει. Πολλοί σύγχρονοι λαοί δεν κατόρθωσαν να ενστερνιστούν την ιδέα του αγνού αθλητικού πνεύματος όπως έκανε η Ελλάδα στην Ολυμπία, τη μητέρα των χρυσοστέφανων άθλων, τη δέσποινα της αλήθειας που γέννησε την Ολυμπιακή ιδέα, τον Ολυμπισμό. Μια ιδέα με βαθιές και ακλόνητες ρίζες στη ψυχή των Ελλήνων που θα θερμαίνει για πάντα τους σκοπούς κάθε ωραίου, κάθε μεγάλου. Μια πηγή κάλλους, μεγάλων γνώσεων, αρετής και σοφίας. Το αθλητικό πνεύμα που πηγάζει από το γνήσιο αρχαίο ολυμπιακό πνεύμα, το πνεύμα των ολυμπιακών αγώνων, είναι ένα πνεύμα ελεύθερο και απαλλαγμένο από εθνικές, πολιτικές, οικονομικές και άλλες δεσμεύσεις. Υπηρετεί ένα λογικό και σοφό ειρηνικό διεθνισμό και εξυπηρετεί μια κοινωνική ειρήνη σε διεθνή κλίμακα. Για τον ολυμπισμό αρχή, τέλος και σκοπός είναι αποκλειστικά ο τέλειος άνθρωπος καθιστώντας έτσι τον αθλητισμό φαινόμενο ζωής και πολιτισμού.
Τους Έλληνες της εποχής του Ομήρου ενέπνεαν και καθοδηγούσαν τρία ιδεώδη: η φιλοπρωτία “Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμειναι άλλων”(να είσαι πάντα πρώτος και ανώτερος απ’ όλους) η προγονολατρεία “Μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμειν”(να μην ντροπιάζεις τη γενιά των προγόνων σου) και η φιλοπατρία “Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρις”(ένας είναι ο καλύτερος οιωνός, να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα) (όλα αποσπάσματα από την Ιλιάδα ). Από αυτή την ιδανική τριλογία που αποτελούσε την έννοια της ηρωικής αντίληψης στον Όμηρο προήλθαν οι πέντε αρετές των ομηρικών ηρώων: η ανδρεία, το κάλλος, η αλκή, η σύνεση και η ευγένεια.
Όταν ο Βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν πρότεινε την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, διατύπωσε ορισμένα ευγενή ιδεώδη. Το σύγχρονο Ολυμπιακό δόγμα, που αποδίδεται στον Κουμπερτέν, δηλώνει: «Αυτό που έχει σημασία στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι η νίκη, αλλά η συμμετοχή . . . Αυτό που έχει αξία δεν είναι η επικράτηση, αλλά το “ευ αγωνίζεσθαι”». Ο Κουμπερτέν πίστευε ότι η ευγενής άμιλλα μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση καλού χαρακτήρα, καθώς και να προαγάγει τη σωστή κρίση και την ορθή διαγωγή. Μάλιστα μίλησε για τη “θρησκεία του αθλητισμού”. Πίστευε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα μπορούσαν να διδάξουν τους ανθρώπους να ζουν ειρηνικά.
Συνοψίζοντας διαχρονικά οι Αρχές του Ολυμπιακού Ιδεώδους είναι:
- η ευγενής άμιλλα
- η ισότητα
- η αλληλεγγύη
- η συναδελφοσύνη
- η ειρήνη
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΜΑΘΗΤΕΣ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΑ
